Hoogveen

Hoogveen
Inhoudsopgave - inleiding - het ontstaan - opbouw van het hoogveen - soorten hoogveen - turfwinning - tegenwoordig - voorbeeld Bargerveen - voorbeeld de Peel Inleiding Drassig land
Een moeras is een drassig waterachtig land waarvan de bodem is gevormd door de resten van planten. In een moeras vind je veen. Veen is een grondsoort die ontstaat door afgestorven plantenresten. Er bestaan twee verschillende soorten venen: hoge en lage venen. Dit verschil heeft te maken met het grondwater. Een hoogveen ligt hoger dan het grondwater. Een laagveen ligt lager dan het grondwater. Het wordt onder het water gevormd. Hoge venen
Hoge venen vinden we alleen in het noordoosten en in het zuiden van ons land. Zo'n veen begon, soms wel 10.000 jaar geleden, in een meer. Soms ook wel op een lage, vochtige plek op de zandgrond. In de winter en in het voorjaar kon daar wel eens water blijven staan. Het water in zo'n natte plek was altijd grondwater. In het grondwater zitten allerlei stoffen die de planten goed kunnen gebruiken als voedingstof. We noemen grondwater dan ook wel voedselrijk water. In het voedselrijke water van zo'n meer konden veel waterplanten groeien, vooral riet en zegge (een soort gras). Elk najaar stierven deze planten af en kwamen in het water terecht. Ze verteerden maar gedeeltelijk. Er bleven dus veel resten over. In de loop van jaren werd de plas opgevuld met een laag gestorven waterplanten en wortels.
Het ontstaan In de laatste ijstijd werd het klimaat hier warmer. Er ontstond een ruig landschap van moerassige laagtes en heuvels, geleidelijk begroeid met berken, eiken en dennen. In de laagtes bleef water staan. Dit water groeide langzaam dicht. Met zegge en riet. Op de in het water afstervende riet- en zegepakketten groeide veenmos. Deze specifieke plant die 40 maal zijn eigen gewicht aan water kan vasthouden, heeft eeuwenlang voor de verhoging van het veenpakket gezorgd. Onderaan stierf het veenmos namelijk af, maar in het zuurstofloze water, kon dat niet verteren. Bovenop aan de zuurstofrijke lucht, groeide het levende verenpakken aan. Zo groeide het veen boven de omgeving uit: vandaar de naam hoogveen. Het veen hield het water vast als een spons en steeg met gemiddeld 1 cm per jaar. Sommige hoogvenen, die wel 1000 jaar oud zijn, kwamen op een gegeven moment wel 10 meter boven het landschap uit. Dit natuurlijke hoogveen was een open en weid landschap, waar goudplevieren horhoenders en kraanvogels broedden. Door de natte en zure omstandigheden groeiden er bijna geen bomen en struiken. Toen de hoogvenen voor het afgraven van turf werden ontwaterd -in feite lek gestoken - verdroogden ze en zakten ze snel in: ze werden vele meters lager. Toen konden ook bomen in het veen gaan groeien, vooral berken en elzen. Zo ontstond een veengebied van ongeveer 30.000 hectare. Met op sommige plaatsen een veendikte van 2 a 3 meter, en soms zelfs 6 tot 8 meter. Tegenwoordig daalt het grondwaterpeil vooral door ontwatering van de omliggende weilanden en akkers en de drinkwaterwinning: hierdoor sijpelt het water uit het veen weg naar de omgeving. Door deze verdroging kan het hoogveen niet meer goed functioneren. De opbouw van het hoogveen Het hoogveen is opgebouwd uit geulen en bulten. De bulten ontstaan door het doorgroeiende veenmos, maar dit groeien stopt als het een zekere hoogte ten opzichte van de geulen heeft bereikt. Dit komt omdat het dan niet meer in staat is voldoende water vast te houden en zodoende uitdroogt. Verschillende soorten heiden versterken daarna het afbraakproces doordat oudere bulten vastgeklemd raken tussen nieuwe bulten. De oudere bulten zakken dan in en worden geulen. Dit proces herhaalt zich voortdurend.het veenpakket groeit intussen langzaam, vaak niet meer dan gemiddeld 1 mm per jaar, maar dit proces kan zich duizenden jaren voortzetten. Soorten hoogveen In Europa kunnen, van het westen naar het oosten, vier hoofdtypen hoogveen worden onderscheiden: 1. Spreihoogveen- komt in oceanische gebieden, zoals west Ierland en west Engeland bij de kust voor. Deze zijn vrij voedselrijk, omdat de regen hier meer zouten bevat dan verder landinwaarts. 2. Vlakhoogveen- komt voor in suboceanische gebieden zoals Nederland
3. Echt hoogveen- komt voor in binnenlandse gebieden. 4. Boshoogveen- komt voor in binnenlandse gebieden. Turfwinning Al vroeg ontdekten de bewoners van deze streek dat gedroogd hoogveen een goede brandstof was: turf. Voor eigen gebruik werd er langs de randen van het veenmoeras turf gestoken. Halverwege de vorige eeuw begon men echter technieken toe te passen om het te ontwateren en zo het gehele gebied toegankelijk te maken voor grootschalige turfwinning. Men groef greppels en sloten voor de afwatering en kanalen voor het afvoeren van de turf. Zo werd een groot deel van het hoogveengebied afgegraven. Tot op de onderste zandlaag. De aanvankelijk voor de landbouw min of meer waardeloze zandgronden werden in een later stadium ontgonnen met behulp van kunstmest geschikt gemaakt. Door het winnen van turf zijn in Nederland zeer vlakke gebieden ontstaan, waarin hier en daar de nog niet afgegraven stukken veen uitsteken. De ondergrond van een ontgonnen veengebied bestaat uit niet-ontgonnen veen of uit dekzand waarop een 50 cm dikke, venige laag lust (de voormalige zodelaag met weggeworpen brokken jong mosveen). Deze is door het opbrengen van een laagje zand zandig ontwikkeld en staat bekend als dalgrond. Tegenwoordig In vroegere tijden vormden veengebieden een belangrijk onderdeel van het landschap van Noordwest Europa. Inmiddels zijn de meeste veengebieden verdwenen of aangetast als gevolg van menselijke activiteiten, zoals vervening, agrarisch gebruik of bosbouw. Gedurende de laatste decennia is echter het besef ontstaan dat veengebieden een belangrijke waarde hebben voor wat betreft hun biodiversiteit, natuurlijke historie en andere natuurwaarden. Bijgevolg worden nu pogingen ondernomen om overgebleven veenrestanten te herstellen of zelfs nieuwe veengebieden te creëren. Sinds de jaren zeventig zijn in Nederland en Duitsland diverse experimenten gestart om de groei van hoogveen weer op gang te krijgen, door middel van het herstellen van permanent natte omstandigheden aan het oppervlak. Deze activiteit wordt 'vernatten' genoemd en vormt het centrale thema van dit proefschrift. Verschillende aspecten die betrekking hebben op het vernatten van veenrestanten komen aan de orde, waarbij de nadruk op hoogveen ligt.
Voorbeeld: Bargerveen In het uiterste zuidoosten van Drenthe, tegen de Duitse grens, ligt het hoogveenreservaat Bargerveen, een van de weinig overgebleven hoogveengebieden in Nederland. Veel zeldzame en bedreigde planten en dieren leven in dit gebied
Delen van het Bargerveen zijn bespaard gebleven voor grootschalige vervening. Hier is nog een flinke turflaag, ook wel zwartveen genoemd, over. Het gebied beslaat 2000 hectare. Het uiteindelijke doel in dit gebied is weer levend hoogveen te krijgen. Staatsbosbeheer heeft in de periode van 1970 tot 1998 veertig kilometer dammen van het ondoorlatende zwartveen aangelegd om zoveel mogelijk regenwater vast te houden. Tientallen kilometers sloten en greppels zijn gedempt, zodat ze geen water meer aan het gebied kunnen onttrekken. Naast het hoogveen bestaat eenderde van het gebied uit natte heide. Verder zijn er natte, schale graslanden en stukjes natuurlijk bos, die zich spontaan mogen ontwikkelen. Voorbeeld de Peel Een restant van een vroeger zeer groot hoogveengebied is de groote Peel. Dat zich uitstrekte over ruim 30.000 hectare. Een ruig onherbergzaam landschap, met verraderlijke moerassen. De naam Peel stamt af van het Latijnse Locus paludosus (moerasgebied). Het veen is ontstaan rond 10.000 voor Christus, na de ijstijd.