Heeft de mens een vrije wil?

Heeft de mens een vrije wil?
De vraag
De vraag die ik in dit drie pagina’s lange essay behandel is de vraag: ‘Heeft de mens een vrije wil?’. Om deze vraag te kunnen beantwoorden moeten we eerst de vraag goed begrijpen.

Want wat is een mens nu eigenlijk? Biologisch gezien kunnen we zeggen dat ‘de mens’, iemand is die tot de Homo Sapiens behoort. Het is dus een ras. Bij dit ras horen alle Homo Sapiens op aarde. Verstandelijk gehandicapten, psychiatrische patiënten, Homo Sapiens onder de 18, criminelen en Bas Haring, het zijn allemaal mensen.

Dan heb je natuurlijk nog de vraag wat een vrije wil is. Op het papier waarop de opdracht staat uitgelegd staat ongeveer deze omschrijving. Een vrije wil houdt in dat je zelf bepaalt wat je doet. Je maakt je eigen keuzes. Het zijn jouw eigen gedachtes. Je bent dan ook verantwoordelijk voor je daden.

Twee uitersten
Om een antwoord te kunnen geven op deze vraag, neem ik eerst de twee uiterste antwoorden van deze vraag. Het antwoord zal tussen die twee antwoorden in liggen, of een van die twee antwoorden zijn.

Ten eerste zou je: ‘Ja, de mens heeft een vrije wil.’ kunnen zeggen. Jean Paul Sastre is iemand die denkt dat de mens een vrije wil heeft. Volgens Sastre kan je altijd een keuze maken. Je kan niet niet-kiezen. Want niet kiezen is ook een keuze. De mens heeft altijd de mogelijkheid om tussen iets te kiezen.

Maar je zou ook ‘Nee, de mens heeft geen vrije wil.’ kunnen zeggen. Bas Haring vertelt in zijn tekst dat sommige mensen ook denken dat een mens hetzelfde is als een computer. Er zit geen verschil tussen het denken van een mens en van een computer. Het is allebei alleen een proces scheikundige en natuurkundige reacties die ervoor zorgen dat een mens of computer handelt zoals hij handelen moet.

Wel of geen scheikundige en natuurkundige reacties?
Stel dat het niet zou komen door scheikundige en natuurkundige reacties, dan zou er iets anders moeten zijn wat ervoor zorgt dat een mens de mogelijkheid om keuzes te maken zou moeten geven. Als het geen natuurkundige of scheikunde reacties zijn, wat is het dan? Als dat het niet is, is het iets wat nog niet ontdekt is. Dit kan bijvoorbeeld een ‘hoger iets’ zijn, zoals bijvoorbeeld een god. Maar het kan ook gewoon iets nieuws zijn wat het denken van de mensen veroorzaakt. Datgene zou buiten alle huidige kennis moeten liggen, en zal dus niks te maken hebben met scheikunde of natuurkunde.

Als het denken wel door scheikundige en natuurkunde reacties zou veroorzaakt zou worden, zou je dus als je exact dezelfde stoffen zou hebben, je brein na kunnen maken. Ook zou je als de mogelijkheid bestaat, je hersenen in een ander lichaam kunnen zetten, die vervolgens exact hetzelfde denken. Dit is een ontzettend vreemd idee, en lijkt op dit moment dan ook niet mogelijk. Als dat op dit moment zou kunnen, zou je kunnen zeggen dat het dus echt alleen scheikundige en natuurkundige reacties zijn.

Niks te bewijzen
Op dit moment kunnen we echter nog niks bewijzen. Als het inderdaad scheikundige en natuurkundige processen zijn, dan valt dat sneller te bewijzen dan iets bovennatuurlijks. Als het iets scheikundig of natuurkundig zou zijn, hoeven we alleen maar in onze huidige denkwereld te blijven denken, terwijl als het iets bovennatuurlijks zou zijn, we buiten onze huidige denkbeelden moeten denken. Het is makkelijker om al bestaande kennis te gebruiken, dan zelf nog niet bestaande kennis te bedenken. 

Gek idee
Toch blijft het een ontzettend gek idee als je geest, eigenlijk alleen maar scheikundige en natuurkundige reacties zou zijn. Het is een raar idee, maar als je bijvoorbeeld naar je hond kijkt, valt het wel weer goed te begrijpen. Een hond kan je bepaalde prikkels geven waardoor hij bepaalde dingen gaat doen. Bij een mens is dit misschien ook wel zo. Alleen omdat de mens zich in de afgelopen eeuwen flink heeft ontwikkeld, is het in de loop van de tijd steeds ingewikkelder geworden.

Neem nu een hond en een mens, die beide een koekje zien. De hond is de eerste reactie als hij een koekje ziet, dat hij hem gaat opeten. Alleen omdat de mens zich meer ontwikkeld heeft, voelt hij meer prikkels die hem tot verschillende acties kunnen dwingen. Zo kan de belangrijkste prikkel tot verschillende reacties leiden bijvoorbeeld, om  het koekje niet te eten omdat ze niet dik wil worden, het koekje wel te eten, in plaats van een koekje en pizza te bestellen, het koekje niet te eten omdat het koekje van een andere vrouw is of het koekje delen.

Toch heb je snel het idee dat denken niet een proces is van alleen maar prikkels. Ik denk echter dat dit waarschijnlijk wel zo is. De hersenen zijn de ziel. Door alle dingen die je meemaakt, verandert je manier van denken in de loop van de jaren.

Gedachte-experimenten
Tijdens de les hebben we een video gezien waarin de hersenen van iemand in een ander lichaam werden gezet. Ook werd van zijn hersenen een soort computerprogramma gemaakt. Door dit soort gedachte-experimenten, krijg je snel het idee dat het niet zou kunnen dat je ziel alleen wat scheikundige en natuurkundige processen zijn. Ik denk dat je mensen op het verkeerde spoor zet omdat naar mijn mening je hersenen uniek zijn. Ze zullen nooit meer op exact dezelfde manier gemaakt kunnen worden. Je kan het vergelijken met een leven, er zal nooit iemand zijn die exact hetzelfde leven leid als jij. Dat komt doordat diegene altijd op een andere plaats woont, andere mensen om zich heen heeft en in een ander tijdperk leeft.

Conclusie
Op dit moment gaat mijn voorkeur sterk uit naar de theorie die zegt dat het alleen natuurkundige en scheikundige processen zijn. Toch sluit ik het niet uit dat er misschien toch iets bovennatuurlijks is dat meespeelt.  Maar wie weet duikt Allah morgen ineens op en bewijst hij aan de gehele mensheid dat hij bestaat. Zolang geen van de theorieën te bewijzen valt maak ik geen keuze. Alhoewel, volgens Jean Paul Sastre is niet kiezen ook kiezen.