Elisabeth

Algemene gegevens Titel: Elisabeth Regisseur:Eddy Habbema Nederlandse bewerking:Seth Gaaikema Hoofdrolspelers:Elisabeth, Keizerin van Oostenrijk:Maaike Widdershoven Franz Jozef, Keizer van Oostenrijk:Jeroen Phaff De dood, Elisabeth's geliefde:Stanly Burleson Luigi Lucheni, Elisabeth's moordenaar:Wim van den Driessche Aartshertogin Sophie, Elisabeths schoonmoeder:Doris Baaten Aartshertog Rudolf, Elisabeth's zoon:Addo Kruizinga Plaats en Datum:Fortis Circus Theater te Scheveningen 29 december 2000 Plot Het verhaal wordt verteld door Elisabeth's moordenaar, Luigi Lucheni. Hij laat Elisabeth's jeugd herleven waar zij in vrijheid is opgegroeid. Hij stelt ook Elisabeth's moeder voor die aankondigt dat zij haar dochter Helene aan Franz Jozef zal voorstellen. Aan het Weense hof regeert Franz Jozef onder leiding van zijn strenge moeder die hem onder streng toezicht laat regeren. In plaats van Helene valt Franz Jozef als een blok voor Elisabeth. Een huwelijk volgt en Elisabeth wordt keizerin van Oostenrijk. Elisabeth beseft niet wat voor gevolgen het heeft als ze haar ja-woord geeft. De dood houdt haar in de gaten, en verschijnt zelfs op het huwelijksbal. Elisabeth ervaart het Weense hof al snel als vijand. Haar vrijheid is haar ontnomen en ze wordt door haar schoonmoeder strikt gehouden aan de etiquette van het hof. Ze zoekt steun bij Franz Jozef maar die heeft het te druk met regeren. In de daarop volgende jaren schenkt hij haar twee dochters. Elisabeth wordt buitenbewustzijn geslagen en haar dochters worden haar afgenomen en worden door haar schoonmoeder opgevoed. Als zij haar dochters mee wil nemen naar Hongarije neemt De Dood één van haar dochter mee en Elisabeth is ontroostbaar. In een Weens koffiehuis is zij het gesprek van de dag als zij bevallen is van haar zoon Rudolf. Rudolf verlangt naar zijn moeder maar die heeft het te druk en ontmoet De Dood. Als Elisabeth er achter komt dat haar zoon door haar schoonmoeder onder strikte hand tot keizer gedrild wordt komt zij voor haar zelf en Rudolf op. Elisabeth krijgt het voor elkaar om Oostenrijk te verzoenen met Hongarije die net als zij verlangt naar vrijheid. Franz Jozef en zij worden gekroond tot koning en koningin van Hongarije. Lucheni vertelt dit als een sprookje dat niet meer is dan 'kitsch'. Aartshertogin Sophie ziet de macht van Elisabeth groeien en beraamt met vertrouwelingen een plan om haar succes te breken. Als Elisabeth onwel wordt en er een dokter bij komt die constateert dat zij een geslacht ziekte heeft verklaard zij haar huwelijk als dood. De Dood probeert haar mee te lokken om haar vrijheid terug te geven. Elisabeth ziet dat en wijst hem af. Ondertussen verwijt Franz Jozef zijn moeder dat zij al die jaren tussen hen in wilde staan en hun geluk te verstoren.  Na de dood van Sophie keert ze terug naar het hof en komt iemand tegen die beweert keizerin te zijn. Als ze ziet dat de Keizer haar mist en haar zoon haar nodig heeft. En Rudolf zich verder ontwikkeld heeft en voelt zich aangetrokken tot de dood. Na een complot met Hongarije en als zijn vader er achterkomt pleegt hij zelfmoord en neemt De Dood hem mee. Vol schuldgevoel brengt Elisabeth Rudolf naar het graf en wil zelf ook niet meer verder leven. Elisabeth slaat op de vlucht en Franz Jozef reist haar achterna en wil haar terug. Franz Jozef wil haar redden maar De Dood is haar voor en werpt Lucheni het moordwapen toe en dood haar zodat De Dood haar mee kon nemen.
Was er sprake van meerdere conflicten? Ja eigenlijk wel, Ze had problemen met haar schoonmoeder, ze had moeite met de verhouding tussen haar en Franz Jozef, de oorlog in Hongarije die ondertussen speelde, de opvoeding van haar zoon Rudolf en dan had ze ook nog steeds te maken met De Dood. Het toneelbeeld De voorstelling vond plaats in het theater. De theaterzaal bied plaats aan ruim 1750 bezoekers. Het centrale deel van de theaterzaal, in feite de vroegere circuspiste, bevat ongeveer 700 stoelen. Overal is er goed zicht op het toneel, door de moderne geluidsapparatuur, speciale lichtapparatuur is het geschikt voor verschillende soorten van toneel. Het decor verschilt van kleine dingen zoals tafels en stoelen e.d. tot reusachtige decorstukken als een mega trap, een boom, een schilderij e.d. Het is onvoorstelbaar hoe snel die stukken er staan en weer verdwenen zijn. De licht effecten zijn gigantisch, daar wordt ontzettend mee gespeeld. De licht effecten worden gebruikt om het publiek af te leiden door bijv. Lucheni in de spotlights te zetten als hij wat aan het vertellen is en ondertussen het hele decor verbouwd wordt. Ook wordt het licht gebruikt om je als kijker op dingen te wijzen, te laten zien van vergeet dit niet te bekijken. Er gebeurt zoveel op zo'n podium dat je snel dingen over het hoofd ziet. Het licht wordt ook gebruikt als een soort special effect. Als er op een gegeven moment een berg uit een scheurt en dat gebeurt met een knal. Dan wordt er ineens heel fel licht de zaal in geschenen dat heeft een heel apart effect. Sommige attributen maken het geheel af. Dat zijn kleine dingen die er gewon bij horen. De kostuums zijn heel erg mooi gemaakt. Alles is gemaakt in de stijl van de tijd dat Elisabeth echt leefde. De Dood had echt een kostuum aan waar een soort van betekenis en herkenning aan zit. Het blijft in dezelfde stijl, maar je ziet dat het geen echt persoon is het is een soort denk beeld die de mensen ophaalt als ze zijn overleden. Zonder toneelbeeld is er geen bal aan. Zonder de decorstukken, licht, attributen en de kostuums straalt het stuk niks uit. Het stuk heeft een thema, en dat is het leven van Keizerin Elisabeth van Oostenrijk rond de jaren 1837-1898. In die tijd had men van dat soort jurken en pakken. Heel erg mooi. Muziek en geluidseffecten De hele voorstelling bestaat uit muziek en geluidseffecten anders is het geen musical. Het hele verhaal wordt zingend aan het publiek gepresenteerd. Soms overstemt het geluid de zang en dan is het moeilijk om te horen wat ze nou precies zegt. Bij spannende gebeurtenissen wordt de muziek en vaak de zang veel harder gespeeld dan bij rustige stukken. Op een gegeven moment, ik weet niet meer wat voor gedeelte het was, hadden ze het geluid zo voor elkaar dat het net leek alsof er een aantal achter je staan te zingen. Ik schrok gewoon en automatisch kijk je achterom of ze er wel staan of niet. Het is heel raar als je zo gefopt wordt. Personages De belangrijkste personages waren Keizerin Elisabeth, Keizer Franz Jozef, De Dood, Luigi Lucheni, Aartshertogin Sophie en Aartshertog Rudolf ( haar zoon ). Elisabeth leer je heel goed kennen, je komt te weten wat ze voelt, wat haar wil is en waar ze het absoluut niet mee eens is. Franz Jozef loopt in het begin als een hondje achter zijn moeder aan, maar zijn liefde voor Elisabeth doet hem zich tegen zijn moeder keren. De Dood blijft een beetje een vaag figuur. Je weet dat hij Elisabeth graag als laatste dans wil hebben, maar Elisabeth laat dat niet zomaar toe. Luigi Lucheni vertelt het verhaal eigenlijk. Ik vond het eerst ook vreemd dat hij haar doodde. In het begin van het stuk wordt hem ook gevraagd waarom hij Elisabeth heeft vermoord, dan zegt hij "ik heb haar vermoord omdat ze het wilde" door haar tijdgenoten als betrouwbaren getuigen aan te wijzen vertelt hij het hele verhaal. Over hem zelf kom je weinig te weten. Aartshertogin Sophie is een strenge vrouw die zich helemaal houdt aan het protocol en wil dat Franz Jozef, Elisabeth en Rudolf zich er ook aan houden. Je zou kunnen zeggen dat zij het kreng van het verhaal is. Aartshertog Rudolf is de zoon van Elisabeth met hetzelfde karakter als zijn moeder. Hij is zacht van aard maar wordt door zijn oma gedrild tot keizer. Er is dan ook niemand om hem te troosten en zoekt dan steun bij De Dood. Franz Jozef is getrouwd met Elisabeth maar het huwelijk stelt weinig voor omdat ze elkaar bijna niet zien of spreken. Elisabeth wordt door haar schoonmoeder zeer streng aan het protocol gehouden en haar vrijheid wordt ontnomen. De relatie tussen Elisabeth en Rudolf wordt door Sophie zoveel mogelijk vermeden zodat Rudolf eigenlijk meer door de hofhouding dan door zijn moeder wordt opgevoed. De relatie tussen Franz Jozef en zijn moeder is ook niet zo vriendelijk. Hij wordt tot keizer gedrild net zoals ze dat doet met Rudolf. De relatie tussen Elisabeth en De Dood is moeilijk, De Dood wil haar als vrouw, zij laat dat niet toe tot het moment daar is dat ze echt niet meer wil leven en gedood wordt door Lucheni. De meeste gegevens worden verteld door Lucheni. De relatie tussen Elisabeth, Franz Jozef en Sophie kom je te weten door hoe ze op elkaar reageren. Overige gegevens worden wel in de musical verteld, maar sommige dingen vergeet je en die heb ik uit het boek gehaald van Elisabeth. Ik heb het meest met Elisabeth meegeleefd. Ik kan het me heel goed voorstellen hoe vreselijk het moet zijn geweest om op 15 jarige leeftijd al te moeten trouwen en je dan ook nog van al je vrijheid wordt beroofd. Als je kinderen krijgt mag je ze niet eens zelf opvoeden. Zelf word je afgekat door je schoonmoeder en je eigen man heeft vaak nog niet eens tijd voor je. Het lijkt me vreselijk. De personages zijn in die tijd de eliten. De personages hebben het erg goed en hoeven maar te knikken of het staat voor hun klaar. Dat merk je ook in het stuk dat er op een gegeven moment opstand komt van de armen tegenover de elite. Zij protesteerden dat er geen melk meer is en dat zij dat weer willen hebben, maar dat geen van de elite aan hen denkt. Je merkt ook heel erg de verschillen tussen arm en rijk. Thematiek en interpretatie: waar gaat de voorstelling over: Het voor mij belangrijkste thema was het verhaal van Keizerin Elisabeth. Hoe zij leefde en wat haar beperkingen waren. Wat ze wel en niet mocht. Wat ze wel of niet pikte maar er niks aan kon doen. De emoties van Elisabeth hebben op mij een grote indruk gemaakt. Dat haar vrijheid haar zo ontnomen werd en zij zelf geen of weinig inspraak meer had. Door middel van het geluid werden emoties versterkt en dramatischer gemaakt. Ook speelde het decor een rol of iets dramatisch was of juist vrolijk. Het licht zorgde er voor door het donkerder te maken werd het veel triester dan wanneer er veel licht was met heldere kleuren. De regisseur heeft vooral als uitgangspunt het verhaal van Elisabeth gebruikt en het stuk dat gespeeld werd dat hij ooit gezien had in het Theater an der Wien. Nadat hij dat daar gezien had, was zijn inspiratie begonnen om het in Nederland ook te gaan produceren met behulp van Joop van de Ende. Hij heeft het verhaal, het stuk dat al bestond en zijn eigen inbreng door elkaar gehusseld en zo is dit eruit gekomen. Zo krijgt ieder land zijn eigen Elisabeth. Zo is de een spectaculairder als de ander. Ik denk dat Eddy Habbema er wel in geslaagd is om met een stukje eigen inbreng ervoor te zorgen, dat het interessant is voor de Nederlandse mensen. Ik vind het thema heel sprekend. Het gaat dan wel over vroeger, maar het is heel mooi gemaakt met hele mooie zang, decor, belichting en vooral de kostuums zaten goed in elkaar. Het verhaal sprak mij ook aan, het is heel dramatisch en het blijft je boeien.
Boeiende Werking Het verhaal boeide mij zo wie zo. Het boeide mij ook heel erg hoe Elisabeth zomaar in één klap haar vrijheid kwijt was en dat ze protesteren kon wat ze wilde maar het niet hielp. Die lijn in het verhaal bleef boeien De regisseur heeft vooral gebruik gemaakt om in het begin te laten zien dat zij vermoord was door Lucheni. Met de vraag aan hem waarom hij Elisabeth vermoord had. En dat is een soort open plek, je blijft met de vraag zitten en daarvoor moet je eerst het hele verhaal weten voordat je het begrijpen kan. Lucheni vertelt het verhaal dan ook zelf. Stuctuur De gebeurtenissen worden verteld door Luigi Luicheni. Door hem krijg je het hele levens verhaal van Elisabeth te horen. Na elke gebeurtenis wordt het even donker en is het volgende gedeelte al weer aan de beurt of de overgang wordt gepresenteerd door Lucheni en vertelt wat en dan gaat het weer verder. Er wordt veel sprongen in de tijd gemaakt. Het stuk begint als ze 15 jaar oud is daarna worden alleen de belangrijke stukken verteld. Dat ze trouwt, dat ze 2 meisjes krijgt en daarna nog een zoon, dat ze het zat is dat Franz Jozef steeds achter zijn schoonmoeder aanloopt enz. Recensie Ik vond de voorstelling geweldig, het was ontzettend gaaf. Ik zou niet weten hoe ik het anders zou moeten zeggen! Ik vond dat de spelers ontiegelijk goed konden zingen en ik denk dat Elisabeth en kleine Rudolf de meeste indruk hebben gemaakt, alhoewel ik de liedjes die De Dood zong ook aardig wat impact hadden. Het was ook heel apart hoe in eens er een levensgrote boom op het podium stond en in eens is die ook zo weer weg was. Ik heb niet echt recensies in de krant kunnen vinden, omdat deze musical al een tijdje speelt en het nu niet echt nieuws meer is. Ik heb nog wel een stukje van het afscheid van Pia Douwes kunnen vinden, maar die heb ik niet zien spelen dus daar kan ik weinig over zeggen. Ik zou het iedereen zeker aanraden om er eens heen te gaan, ook als je helemaal niet van musical houdt dan zou ik het nog aanraden. De liederen zijn heel mooi, mocht je daar niet van houden is het gebeuren er omheen al schitterend om te zien. Als je een beetje vroeg bent kan je de zaal vol zien lopen en dat alleen al is al leuk om te zien. Dan heb ik het nog niet over de effecten die allemaal gebruikt zijn; het podium dat ineens omhoog gaat, levensgrote decorstukken, de licht effecten, geluidseffecten en dat alles bij elkaar is geweldig.