Elisabeth

1.Algemene gegevens Voorstelling: Elisabeth Auteurs: Michael Kunze en Sylvester levay Gezelschap: Joop van den Ende Hoofdrolspelers: Pia Douwes, Stanley Burleson, Jeroen Phaff, Wim van den Driessche, Addo Kruizinga, Doris Baaten, Ryan van den Akker, Paul Vaes. Plaats: VSB Circustheater te Scheveningen Datum: 26 april 2. Plot * Elisabeth’s verhaal wordt in deze musical verteld door haar moordenaar. De Italiaanse anarchist Lucheni, die na zijn zelfmoord ter verantwoording wordt geroepen voor zijn laffe daad. Hij roept Elisabeth’s tijdgenoten op en vertelt haar verhaal als een liefdesgeschiedenis tussen Elisabeth en DE Dood; een aantrekkelijke en mysterieuze jonge man met wie zij een hartstochtelijke, gevaarlijke liefdesverhouding ontwikkelt. Op vijftienjarige leeftijd ontmoet Elisabeth haar neef Franz Joseph, keizer van Oostenrijk. Het is liefde op het eerste gezicht en een huwelijk volgt. Met haar jawoord wordt Elisabeth keizerin van Oostenrijk. De Dood luidt de huwelijksklokken en houdt de bruid in de gaten. De vrijgevochten jonge keizerin ervaart het Weense Hof al snel als haar vijandige omgeving. Haar echtgenoot heeft maar weinig tijd voor haar en ze voelt zich beperkt in haar doen en laten door haar schoonmoeder Sophie die haar met ijzeren hand onderwerpt aan de strikt Spartaanse hofetiquette. Elisabeth dreigt de zeggenschap over haar kinderen te verliezen maar verzet zich hiertegen. Tegen de wil van haar schoonmoeder in neemt zij haar kinderen mee tijdens een reis naar Hongarije. Aldaar dient De Dood zich aan als haar jongste dochter sterft. De negentien jaar oude Elisabeth is ontroostbaar. Niet veel later schenkt Elisabeth het leven aan Rudolf, de langverwachte zoon en troon-opvolger. Als haar zoon van haar wordt afgenomen en lijdt onder een strenge militaire opvoeding kan Elisabeth niet langer weerloos toekijken. Ze leert haar groeiend zelfbewust-zijn en enorme schoonheid in haar voordeel te gebruiken. Ze komt op voor haar zoon en voor zichzelf en weet haar invloed op de keizer te vergroten. In de herwonnen kracht van haar leven bereikt Elisabeth haar grootste triomf als zij de keizer weet te verzoenen met haar geliefde Hongarije, het land dat net als Elisabeth verlangt naar vrijheid. Franz Joseph en Elisabeth worden gekroond tot koning en koningin van Hongarije. Sophie ziet dit alles aan en bedenkt een plan om Elisabeth’s invloed op Franz Joseph te breken. Als Elisabeth wordt geconfronteerd met ontrouw van haar man, ontmoet zij opnieuw De Dood die vol passie zijn tragische spel met haar speelt. Hij maakt haar bewust van haar wens om onafhankelijk te zijn, maar Elisabeth wil nog niet opgeven en weet zijn verleidingskunst te weerstaan. Na de dood van Sophie keert Elisabeth het Weense Hof de rug toe. Rusteloos slaat ze op de vlucht en brengt haar tijd vooral door met reizen, het schrijven van gedichten en het dwangmatig conserveren van haar schoonheid. Ze ziet niet dat de keizer haar mist en dat haar zoon Rudolf haar hulp nodig heeft. Kroonprins Rudolf heeft zich ondertussen ontwikkeld tot een eenzame en geïsoleerde jonge man. Hij voorvoelt het dreigende verval van de dynastie en het keizerrijk en laat zich meesleuren in een Hongaarsnationalistische samenzwering. Als dit complot uitkomt, zijn vader zich tegen hem keert en zijn moeder hem niet wil helpen, neemt Rudolf zijn toevlucht tot De Dood; de vriend die hij nog uit zijn kinderjaren kent. De uitzichtloosheid van zijn bestaan brengt hem ertoe zich van het leven te beroven. Vol zelfverwijt en schuldgevoel groeit Elisabeth na dit drama toe naar een eigen doodsverlangen. Ze keert zich af van haar man en van de wereld om haar heen. Opnieuw slaat ze op de vlucht, in een laatste poging alle ellende achter zich te laten. In een nachtmerrie, die Franz Joseph de ondergang van het Habsburgse Rijk laat zien, wordt de keizer geconfronteerd met zijn concurrent, De Dood. Franz Joseph wil Elisabeth redden, maar De Dood is sneller en gooit Lucheni het moordwapen toe. Haar laatste reis maakt Elisabeth naar Genève. Daar wordt zij, op 10 september 1898, vermoord door de anarchist Lucheni die met een puntige vijl haar hart doorboort. Na een leven vol tragiek, rusteloosheid en onbegrip is Elisabeth eindelijk vrij om haar Dood te omarmen. * Er is sprake van meerdere conflicten. Elisabeth kampt namelijk met de dwangmatige instelling bij het Weense Hof. Maar ook met de eenzaamheid en het verlangen naar de vrijheid, De Dood. (zie bijlage 1) Dan heb je ook nog Franz Joseph, die vaak moet beslissen tussen zijn moeder, Sophie of zijn vrouw, Elisabeth. De zoon van Elisabeth en Franz Joseph, Rudolf, kampt met grote eenzaamheid. Hij kan geen hulp van zijn vader of moeder verwachten. Hij staat ook voor een keuze. Hij keert zich tegen zijn vader. Maar hij grijpt ook naar zijn vrijheid, De Dood. (zie bijlage 2) 3. Het toneelbeeld * De voorstelling vond plaats in het VBS Circustheater te Scheveningen. Dit is het modernste gebouw van Europa. Het werd in de zomer van 1904 geopend. In de zomer van 1999 is het VsB Circustheater voor de derde maal gerenoveerd in zes jaar tijd. In de theaterzaal zijn alle 1754 stoelen vernieuwd en is er meer beenruimte gecreëerd. Ook de luchtbehandeling is verbeterd en de restaurants zijn vernieuwd. Op het laatste plaatje is de zaalindeling te zien. Dus rondom het podium zit al het publiek. Daardoor kom je er helemaal in te zitten. Maar op deze manier kunnen er ook zoveel mogelijk mensen in het theater. Dus het is zeer praktisch. * Het decor is zeer belangrijk in deze voorstelling. Daar werd daarom ook veel aandacht aan besteed. Je stond telkens weer versteld van de decorwisselingen. Er zaten steeds enorm veel veranderingen in het decor. Het licht was ook belangrijk. Daardoor werden de aandachtspunten extra belicht. De attributen waren minder belangrijk. Het ging meer om de zang, het decor en de kleding. Ik zeg het hier al, de kleding was ook erg belangrijk. Deze waren heel goed verzorgd. Dit gaf een duidelijke rol in het verhaal. Het toneelbeeld is zeer bepalend voor de thematiek van de voorstelling. Daarom draait alles. Het toneelbeeld geeft alles aan. (zie bijlage 3)
4. Muziek en geluidseffecten Er werd natuurlijk heel veel gebruik gemaakt van muziek. De voorstelling is een musical, dus heel de voorstelling draait om de muziek. Er wordt ook wel gebruik gemaakt van geluidseffecten, hoewel dit niet veel is. De muziek ondersteunt de handelingen heel erg. De muziek speelt duidelijke een overheersende rol in het stuk. 5. Personages * De belangrijkste personages waren natuurlijk Elisabeth en Franz Joseph. Maar ook De Dood, Luigi Lucheni, Aartshertogin Sophie en Aartshertog Rudolf, * Elisabeth, Keizerin van Oostenrijk: Elisabeth is een vrouw met een eigen wil, die erg graag onafhankelijk wil zijn. Ze houdt er niet van als mensen haar dwingen iets te doen. Ze strijdt voor haar rechten. Elisabeth, ook wel Sissi genoemd, voelt zich vaak eenzaam. Elisabeth ken je erg goed. Ze heeft een duidelijke rol. Ook komt ze erg geloofwaardig over, wat belangrijk is. Je weet ook goed wat ze met alles bedoelt, waarom ze die bepaalde handelingen maakt. Franz Joseph, Keizer van Oostenrijk: Franz Joseph is een harde man. Hij lijkt geen gevoel te hebben, maar dit heeft hij wel. Dit blijkt als hij telkens zijn liefde voor Elisabeth laat blijken. Hij is een statige, strenge man. Dit komt door zijn moeder. Zij heeft enorm veel invloed op hem. Op een moment neemt hij een beslissing, hij kiest voor Elisabeth en nièt voor zijn moeder. Dit is een belangrijk moment. Deze man is moeilijk te begrijpen, moeilijk te doorgronden. Maar toch komt hij wel geloofwaardig over. Zijn daden zijn overtuigend gemotiveerd. De Dood, Elisabeth’s geliefde: De Dood is een kille maar een zeer aantrekkelijke man. Hij lijdt tot een vertrouwend gevoel. Daardoor begrijp je meer waarom Elisabeth naar De Dood verlangt. Hij is zeer geloofwaardig, en het is erg duidelijk dat hij De Dood is. Luigi Lucheni, Elisabeth’s moordenaar: Lucheni is een man die mensen als ‘dom’ laat overkomen. Hij vindt alles logisch en vanzelfsprekend. En ziet het verhaal van Elisabeth dus wel als een lachertje. Lucheni is een rustige man die het alles normaal vindt over zijn daad. Het had zo precies gemoeten volgens hem. Zijn daden zijn zeer overtuigend gemotiveerd. Aartshertogin Sophie, Elisabeth’s schoonmoeder: Sophie is een kille, harde en strenge vrouw. Zij vindt dat mensen met gevoelens zich ‘aanstellen’. Zij geeft dus ook duidelijk helemaal geen gevoelens vrij, wat precies bij haar daden past. Ze is gemeen en denkt alleen maar aan zichzelf. Aartshertog Rudolf, Elisabeth’s zoon: Rudolf is een zachte, lieve jongen. Hij lijkt erg veel op zijn moeder. Hij wil dus ook vrij zijn. Hij strijdt ook voor zijn vrijheid en voor zijn rechten. Hij laat niet met zich sollen. Maar dat hij geen hulp van zijn moeder kan verwachten grijpt hem zwaar aan. Door zijn enorme eenzaamheid bezwijkt hij en zoekt zijn vrijheid in De Dood. Ik vind hem niet zo geloofwaardig overkomen. Maar zijn daden zijn wel weer overtuigend gemotiveerd. * Elisabeth is getrouwd met Franz Joseph. Zij hebben al veel meegemaakt. Maar eigenlijk is ze verliefd op De Dood. Dit wil ze alleen niet toegeven. Elisabeth zoekt de vrijheid in De Dood. (zie bijlage 4) Lucheni is de moordenaar van Elisabeth. Hij vertelt waarom hij haar heeft vermoord, en dus de levensloop van Elisabeth. Rudolf is de zoon van Elisabeth. Rudolf lijkt erg veel op Elisabeth, maar ze hebben niet zo’n goed contact. Sophie is de moeder van Franz Joseph. Dus is Sophie de schoonmoeder van Elisbeth. Ze kunnen helemaal niet goed met elkaar opschieten. Sophie eist erg veel van Elisabeth. De Dood wil Elisabeth voor zichzelf hebben. Hij wil er voor zorgen dat Elisabeth zich aan hem overgeeft. Franz Joseph is voor De Dood maar een gevoelloos mannetje. Het is eigenlijk zijn concurrent. De Dood geeft Lucheni de opdracht om Elisabeth te vermoorden. De Dood is de vriend van Rudolf. Rudolf geeft zich uiteindelijk ook over aan De Dood, ook voor de vrijheid. De Dood heeft niets te maken met Sophie. (zie bijlage 8) Franz Joseph is de man van Elisabeth. Hij geeft veel om d’r. Ook al moet hij vaak kiezen tussen zijn moeder, Sophie en haar. (zie bijlage 5) In het begin kiest hij telkens voor zijn moeder, maar dit verandert. Hij weet dat hij haar anders verliest. Franz Joseph weet niets van de ‘relatie’ tussen De Dood en Elisabeth af. En dus kent hij Lucheni ook niet. Rudolf is zijn zoon. Het contact tussen hen is zeer slecht. Op een gegeven moment keert Rudolf zich zelfs tegen hem. Lucheni is de verteller van het verloop van Elisabeth’s leven. Dit komt doordat hij weer wordt verhoord, omdat hij Elisabeth heeft vermoord. Hij heeft met niemand iets te maken, ook al lijkt het of hij erg dicht bij iedereen staat. Zijn opdrachtgever voor zijn daad is De Dood. (zie bijlage 7) Rudolf voelt zich in de steek gelaten. Door Franz Joseph, zijn vader, maar ook door zijn moeder, Elisabeth. Hij voelt zich erg eenzaam. Rudolf lijkt erg veel op Elisabeth. Dit weet hij ook. (zie bijlage 6) Hij kan niet goed met hen opschieten. Hij keert zich ook tegen zijn vader. De Dood is een vriend van hem. De Dood zoekt hem al op jonge leeftijd op. Hij wil vrijheid. Die krijgt hij dan ook bij de dood, als hij zelfmoord pleegt. Met Sophie komt hij weinig in aanraking. Sophie is de moeder van Franz Joseph. Ze heeft hem erg streng opgevoed. Dus is ze ook streng voor zijn vrouw, Elisabeth. Maar ook voor Elisabeth’s kinderen. Dus ook Rudolf. Met De Dood en Lucheni komt Sophie niet in aanraking. * Ik kom aan de gegevens van de personages door de musical. Ik heb erg goed opgelet. * Met Elisabeth heb ik het meest meegeleefd. Doordat haar gevoelens het meest in beeld kwamen. Je verplaatste je in haar situatie. * Het zijn gewone mensen. 6. Thematiek en interpretatie: waar gaat de voorstelling over? * De belangrijkste thema’s zijn voor mij de liefde en de drang naar vrijheid. Dat zijn ook de twee dingen waar Elisabeth een keuze tussen moet maken. Aan de ene kant is er de liefde voor Franz Joseph, maar aan de andere kant is er de drang naar vrijheid. Het verlangen om zich over te geven aan De Dood. * In de musical draait het om deze keuze die Elisabeth moet maken. Het is gewoon de inhoud van het stuk wat dat bepaald heeft. De belangrijkste theatrale middelen hiervoor zijn het spel en mise-en-scène. * Nee, de regisseur heeft geen eigen visie op het stuk gerealiseerd. Het verhaal van Elisabeth is zeer bekend en daar heeft de regisseur niets aan veranderd. * Het thema staat ver van mij af. 7. Boeiende werking * Wat mij vooral erg boeide bij deze voorstelling waren de zang, het spel en het decor. De zang was echt heel mooi. De spelers konden allemaal erg mooi zingen. De liedjes kende ik al, want van tevoren had ik de cd al heel vaak geluisterd, waardoor ik die liedjes al kende. En om ze dan tijdens de musical te horen is het extra mooi. Het spel was ook erg goed. * Het waren allemaal professionals en bekende Nederlanders die allemaal erg goed konden acteren. Verder was het decor heel mooi. Dat maakte echt indruk op mij. Het veranderde bij elke scène en het leek wel of het elke keer alleen maar mooier werd. Dat was misschien wel het mooiste van het hele stuk. 8. Structuur De opbouw van het stuk verloopt chronologisch. Er zijn wel veel wisselingen van tijd en plaats, maar het verloopt chronologisch. Soms worden er gewoon een aantal jaar overgeslagen, maar in die jaren gebeurde dan niets belangrijks. Die wisselingen van tijd werden gerealiseerd door het wisselen van personages. Bijvoorbeeld Rudolf wordt door verschillende acteurs gespeeld, omdat hij verschillende leeftijden had. Als er een periode werd overgeslagen, werd dit vaak duidelijk gemaakt door Lucheni, de verteller van het stuk. Ook verwisselt het regelmatig van plaats. Soms is het binnen en soms is het buiten. Soms is het bij Elisabeth en Franz Joseph thuis, maar soms ook in een ander gebouw. Dit is te merken aan de decorwisselingen.