De notenkraker

Inleiding Ik ben in de kerstvakantie en om precies te zijn op woensdag 27 december naar een voorstelling van het nationale ballet geweest. De titel van de voorstelling was “De notenkraker en de muizenkoning”. We moesten om er te komen eerst best lang in de auto zitten want het muziektheater ligt helemaal in Amsterdam zoals je wel zult weten. De notenkraker het verhaal: In de dansvoorstelling is het verhaal opgedeeld in verschillende delen die dan ook weer in andere decors te zien zijn. Het eerste stukje speelt zich af in de badkamer van een Amsterdams grachtenhuis. Clara (ongeveer 13) en haar broertje Frits worden door de dienstmeid aangekleed voor het sinterklaasfeest. Hun oudere zus (Louise, 16 jaar) komt steeds binnen om in de spiegel te kijken terwijl Frits steeds kattenkwaad uithaalt. Buiten sneeuwt het en Clara en Frits klimmen op de tafel om door het raam te kunnen kijken. Daar zien ze de gracht die bevroren is en waar nog wat mensen op schaatsen ook zien ze families aankomen om bij hen in hun grote huis sinterklaas te komen vieren. De laatsten die ze zien aankomen zijn de oude meneer Drosselmeier (een huisvriend) en zijn jonge neef. Meneer Drosselmeier en zijn neef worden in de gang door Clara en Frits begroet. Drosselmeier die gek op klokken is laat de kinderen wat toverkunstjes zien en als hij een teken maakt staan ze ineens in de salon. Daar staat iedereen in bevroren poses behalve Drosselmeier die de wijzers van de klok verzet, naar het midden van de zaal loopt en dan in zijn handen klapt. Ineens beweegt iedereen weer. Dan komen Sinterklaas en zwarte Piet binnen, de kinderen zijn eerst bang voor hen maar als ze zien dat ze cadeautjes krijgen zijn ze blij. Eerst lijkt het of Frits de roe gaat krijgen maar dan krijgt hij toch een pet en een zwaardje. Sinterklaas en zwarte Piet gaan weg terwijl Drosselmeier samen met zijn neef een toverlantaarn binnenbrengt. Daarin kun je het verhaal zien van een jonge prinses die het aanzoek van de Muizenkoning afwijst omdat ze al met de knappe prins gaat trouwen. De Muizenkoning vecht met de prins en betovert hem. Dan is er een lichtflits en dan is de prins er niet meer en staat er in plaats van hem een houten pop, een Notenkraker. Dit verhaal heeft veel indruk gemaakt op Clara. Ze heeft erge medelijden met de Notenkraker die ze erg lief vindt. Maar haar hart is ook veroverd door de neef van Drosselmeier en in haar fantasie zijn ze een en dezelfde persoon geworden. Als ze even alleen is met de Notenkrakerpop dan danst ze voor hem en is blij als ze ziet dat hij gaat bewegen. Maar Frits komt roet in het eten gooien want hij wil ook met de notenkraker spelen en na wat heen en weer getrek breekt de kop van de Notenkraker af. Drosselmeier wil haar troosten en zet de kop weer op de romp. Clara doet een lintje om de nek van de pop en stopt hem in haar poppenbedje. Dan komen de oudere gasten weer binnen en moeten de kinderen naar bed. Clara wil de pop meenemen naar boven maar dat mag niet. De gasten vertrekken. Clara komt nog heel even naar beneden om naar de pop te kijken en komt daar de neef tegen die zijn hoed vergeten was. Heel romantisch geeft ze hem haar haarlint als aandenken. Hij is even verbaasd, hij heeft zich niet gerealiseerd dat hij het hart van dit kleine meisje veroverd heeft. Clara wordt door de dienstmeid naar bed gebracht. (De rest van het verhaal speelt zich af in Clara’ s droom.) De Muizenkoning komt bij haar bed en hij wil haar meenemen, als ze dat niet doet (net als de prinses)dreigt hij de notenkraker op te eten. Ze droomt dat ze wakker wordt en door het donkere huis naar de salon rent om de Notenkraker te redden. Als ze om de hoek van de deur kijkt slaat de klok net twaalf en begint de kamer voor haar ogen te veranderen. De muren wijken en de zoldering wordt hoger ook groeien er vreemde wortels naar binnen. De speelgoedkast begint zelfs groter te worden. Tot haar grote schrik komen er muizen aangekropen die haar achterna gaan zitten. Uit de kast, die langzaam in een fort verandert, komt de Notenkraker te voorschijn. Ook de Notenkraker is veel groter geworden (een gewone man) hij probeert de muizen te verjagen maar dat lukt niet want er zijn ratten bij gekomen om te helpen. Samen met Clara trekt hij zich terug in het fort. Als het fort wordt belegerd proberen de speelgoedsoldaatjes onder leiding van Frits de muizen weg te jagen maar dat lukt niet, de soldaatjes worden gevangen maar Frits ontsnapt. Er komt een duel tussen de Notenkraker en de Muizenkoning, de Notenkraker raakt gewond en Clara beschermt hem dapper. Frits komt terug samen met zijn vriendjes maar ze kunnen hun loodzware zwaarden niet optillen en worden door de muizen en ratten verjaagd. Clara en de Notenkraker blijven geketend achter. In haar droom verbeeldt Clara zich dat de ketenen afvallen en er een grote liefde opbloeit tussen haar en de Notenkraker. Ze bindt een lintje om zijn nek zoals ze eerder ook al deed en legt hem in bed. Daar stapt hij even later uit als prins met het gezicht van de neef van Drosselmeier. Om hen heen verdwijnen de muren van de salon en zijn ze in een besneeuwd sparrenwoud. Maar plotseling verandert de droom opnieuw en is de prins weer de Notenkraker en zijn ze beiden nog steeds gevangenen van de Muizenkoning. Door de sneeuw worden de muizen tijdelijk op de achtergrond gedrongen maar even later komen ze weer opzetten. Als Clara en de Notenkraker ten einde raad zijn is daar ineens Drosselmeier met zijn toverlantaarn. Daaruit komt een steeds sterker wordend licht. Drosselmeier neemt ze bij de hand en voert hen mee in de toverlantaarn. Hier binnen in de lantaarn is Drosslemeiers rijk. Maar plotseling blijkt dat ook de Muizenkoning en zijn ratten in de toverlantaarn zijn binnengedrongen. Drosselmeier maakt ze bang met een mechanische kattenpoot en een kattenoog. De notenkraker slaagt er nu in de Muizenkoning in een gevecht te doden. Alle ratten verdwijnen en de betovering is verbroken: de Notenkraker is eindelijk en voorgoed de prins geworden. De toverlantaarn blijft door draaien en voert Clara en de prins door een aantal exotische landen. Dan draait de lantaarn door en donkere wolken verschijnen, Clara wordt hoog opgetild en wordt wakker in haar bed. Dan springt ze eruit en gaat naar de voordeur, ze stapt met blote voeten in de sneeuw. Ze ziet nog net hoe Drosselmeier en zijn neef haar groeten en dan verdwijnen in de nacht. De vijf elementen Hieronder zal ik vijf stukken uit het dansstuk beschrijven die mij op de een of de andere manier opvielen op een positieve of negatieve manier. 1. Ik vind het stuk op de gracht erg mooi want het lijkt net of de mensen die erop schaatsen echt schaatsen. Ook lijkt het net of het echt sneeuwt doordat er een doorzichtig doek voor het podium hangt waarop neerdwarrelende sneeuwvlokken te zien zijn. 2. Ik vind de stukken in de salon saai en langdradig en het is steeds allemaal een beetje hetzelfde. Er zijn een behoorlijk aantal kinderen die samen dansjes doen wat op zich wel grappig is maar wel steeds hetzelfde. 3. De sneeuwvlokkendans vind ik heel mooi de jurkjes die ze allemaal dragen vind ik ook erg leuk. Op de achtergrond zie je een sparrenwoud en ook sneeuwt het weer net als op de gracht. 4. Als de notenkraker na zijn gevecht met de muizenkoning eindelijk voorgoed een prins is geworden dansen hij en Clara een pas de deux dat vind ik er erg leuk uitzien. Vooral het tillen en het springen vind ik mooi. 5. Als Clara en de prins klaar zijn met hun dans gaan ze in de toverlantaarn naar een aantal exotische landen. De pakken die de dansers aanhebben in die dansen vind ik echt heel gaaf met veel goud en frutsels enzo het ziet er echt tof uit.
De kijkwijzer Zoals je op de vorige bladzijdes al heb kunnen lezen is de Notenraker en de Muizenkoning een verhalende dans. De dans beeld dus het bovenstaande verhaal uit. Hoewel het wel zo is dat ik op sommige momenten in de dans het verhaal een beetje kwijtraakte is het toch goed ‘verteld’. Dat ik het verhaal kwijtraakte kwam namelijk doordat ik steeds hoestaanvallen kreeg waar mijn voor en achter buren waarschijnlijk ook wel last van hebben gehad. De notenkraker en de muizenkoning is een klassiek stuk. Er wordt op spitzen gedanst. Het dansen ziet er heel gedisciplineerd uit vind ik. De lichaamshoudingen zijn heel strak en precies met steeds gestrekte tenen en ‘ronde’ armen. Er wordt veel gesprongen en getild vooral in de pas de deux. Dus ik denk dat het vooral bewegingspatronen in de hoogte zijn. In het begin wordt er vooral in groepen gedanst maar later zijn er een aantal dansen die alleen door Clara en de prins worden gedanst. Ook is er dan een stuk dat door vier wordt gedanst. Aan de decors en de kostuums is erg veel aandacht besteed. Het lijkt net alsof er echt mensen over de gracht langs de hoge grachtenhuizen schaatsen. Ook lijkt het of het echt sneeuwt. En als ze in de toverlantaarn komen is het ook allemaal heel mooi gemaakt. Er wordt heel veel van decor gewisseld alsof ze echt steeds van plaats / omgeving veranderen. De kostuums zijn erg mooi vooral als ze in de toverlantaarn naar exotische landen gaan maar ook tijdens de sneeuwvlokken dans. Voor het toneel is een grote orkestbak waar de muziekanten zitten. Er wordt op klassieke muziek gedanst die door Tsjaikovski speciaal bij het verhaal van de notenkraker en de muizenkoning gecomponeerd is. De muziek speelt een belangrijke rol in het stuk want die geeft als het ware aan wanneer het erg spannend of juist heel lieflijk is. Het is sprookjesachtige muziek die heel goed bij de dans past. Je hoort het in de muziek als ze springen of schrikken of iets dergelijks dat vind ik fijn want met alleen kijken kun je vaak niet alles tegelijk opmerken. De dansers laten hoogstaande techniek zien door moeilijke bewegingen en sprongen er een stuk makkelijker uit te laten zien dan ze zijn. Ook kun je goed zien dat als de mannen de vrouwen optillen ze zich extra in moeten spannen om ook nog zelf hun bewegingen te doen. Dit gebeurt vooral in de pas de deux. In de sneeuwvlokkendans zie je een zeer grote souplesse van de danseressen als ze hun benen en armen in moeilijke poses plaatsen. Het is heel mooi om te zien als ze dat ook nog eens allemaal tegelijk doen.