Verslaving

Drugsverslaving

Wat zijn drugs?

Wanneer is een bepaald middel een drug? Op die vraag bestaan verschillende antwoorden. Soms wordt uitgegaan van de werking van het middel, soms wordt gekeken naar wat er in de wet staat over het middel.

De werking

Wanneer er wordt gekeken naar de werking, dan is een middel een drug wanneer het de hersenen prikkelt en er daardoor geestelijke en lichamelijke effecten optreden. De effecten kunnen stimulerend zijn, verdovend of bewustzijnsveranderend.

Stimulerend:

Bij deze middelen krijgt de gebruiker het gevoel meer energie te hebben en alerter te zijn. Voorbeelden van stimulerende middelen zijn cocaïne, amfetamine (‘speed’) maar ook tabak en koffie.

Verdovend:

Hierbij komt de gebruiker in een slaperige roes. Door de kalmerende en ontspannende werking worden de scherpe kanten van het leven afgeslepen. Voorbeelden van verdovende middelen zijn heroïne en andere opiaten, maar ook alcohol en slaapmiddelen.

Bewustzijnsveranderend:

De gebruiker van deze middelen gaat de wereld (heel) anders zien en beleven. Voorbeelden van bewustzijnsveranderende middelen zijn LSD, hasj, weed, paddo’s en andere tripmiddelen.

Seksverslaving

Kans op seksverslaving

Seksverslaving wil zeggen dat je meer met seks bezig bent dan je zelf prettig vindt. Seksverslaving begint vaak in de puberteit. Vaak zijn het jongens en meisjes die moeite hebben normaal contact te maken, zonder seks.

Net als elke andere verslaving, kan het een vlucht zijn. Vaak komt het voort uit een gebrek aan zelfvertrouwen en een onvermogen alleen te zijn. Je probeert negatieve gevoelens kwijt te raken door seks, maar dit eindigt steeds weer in teleurstelling. Zodra je bent klaargekomen, word je weer geconfronteerd met jezelf. De emotionele bevrediging blijft uit. Om dit te ontvluchten begint de zoektocht naar het volgende seksuele avontuur. Het gevoel van onvrede neemt toe, maar je blijft in de ban van seks. Je hebt er zelf geen controle meer over: de drang is sterker dan jezelf.

Seksverslaving heeft dus niet te maken met hoe vaak je masturbeert (zoals jongens en meisjes vaak ten onrechte denken) of vrijt, of hoeveel partners je hebt. Het is meer dat je iets in seks zoekt en blijft zoeken wat daar niet te vinden is.

gokverslaving

Kans op gokverslaving

Het ene gokspelletje is veel meer verslavend dan het andere. Verslavend zijn gokspelletjes waarbij een korte tijd zit tussen de inzet en de uitkomst.

Verslavend zijn daarom het spelen op fruitkasten en in casino's. Hierbij zitten maar enkele seconden tussen inzet en uitkomst. Je drukt op een knop of je zet een fiche op een nummer en meteen is bekend of je gewonnen of verloren hebt. Je kunt direct weer een spel doen en snel weer winnen of verliezen. Daardoor blijft het continu spannend. Ook riskant zijn spelletjes die je anoniem kunt spelen, zonder controle en desnoods urenlang. Je ziet hierbij dat gokkers steeds langer spelen en steeds meer geld inzetten.

Bij loterijen is dat anders. Loterijen zijn niet zo verslavend omdat er meestal een lange tijd zit tussen het kopen van een lot en de uitslag.

Gevolgen van gokken

Bij stoppen hebben gokkers soms echt last van onthoudingsverschijnselen zoals slaapstoornissen, maagklachten, hoofdpijn en depressiviteit. Mensen kunnen ook geweldig verlangen naar gokken. Ze denken de hele dag aan gokken en zo gauw ze geld hebben, kunnen ze geen weerstand bieden aan de verleiding.

Gokkers raken sociaal in de problemen. Ze krijgen problemen met hun partner of op het werk. Uiteindelijk moeten ze zich ook in de schulden steken om het gokken te financieren zoals je ook kunt zien bij de grafiek zie je dat verslaafde spelers rond de 45.000 keer spelen maar dan ben je wel gemiddeld 375.000 euro verloren . Sommigen hopen dan op een grote klapper om hun schulden te kunnen aflossen. Ze spelen steeds vaker en langer, waardoor ze nog meer in de moeilijkheden komen. Nogal eens raakt men op het criminele pad om de schulden te kunnen aflossen.

Werkverslaving

Kans op werkverslaving

Net zoals een verslaving aan middelen begint workaholisme als een manier om je goed te voelen maar eindigt het als truc om je niet slecht te voelen want op het moment dat zij rust beginnen te nemen, beginnen zij ook te voelen hoe uitgeput zij eigenlijk zijn. Een onaangenaam gevoel natuurlijk. Dus dan werk je liever wat verder want als je afgeleid bent door je werk dan merk je je eigen vermoeidheid niet. In de loop der tijd ontstaat een soort verdoving en een 'echte' workaholic heeft werkelijk geen flauw idee meer van het eigen gevoelsleven doordat iemand geoefend is geraakt in het niet-voelen-van-zichzelf. Het lichaam past zich aan en leert zichzelf af om nog behoeften te hebben. Daardoor is het wel begrijpelijk dat mensen met een werkverslaving zich onderweg ook nog wel eens andere verslavingen op de hals halen. Niet iets om veroordelend over te gaan doen maar wel iets om rekening mee te houden. De maatschappelijke waardering die de workaholic krijgt voor zijn inzet maakt het soms nog veel ingewikkelder om van jezelf te erkennen dat je mogelijk ook één van het groeiend aantal werkverslaafden bent.

Gevolgen van werkverslaving

Problemen ontstaan pas door eenzijdigheid. Tijd kan maar één keer worden 'uitgegeven'. Het werken geeft een kick en zo ontstaat het risico dat iemand uit het oog verliest dat er ook nog andere manieren zijn om geluksgevoel te beleven. Tijd nemen voor familiebanden of spiritualiteit is voor veel mensen het eerste dat sneuvelt. Vrienden krijgen niet zoveel aandacht meer als vroeger en zo blijven alleen de werkbeesten over uit de vriendenkring en wordt de scheiding tussen werk en privé steeds vager. Het genieten van sport, seksualiteit, van lekker eten of van een prettige vakantie wordt steeds minder en alles komt steeds meer in het licht van het werken te staan.

Gaandeweg wordt het werk ook een uitweg uit lastige situaties wordt het soms ook een onbewuste manier om probleem situaties te vermijden. Het werken wordt niet minder maar alleen maar meer. De nachtrust wordt onvoldoende en gaandeweg wordt de draaglast groter dan de draagkracht.

Internetverslaving

Kans op internetverslaving

Internetverslaving begint een geaccepteerde samentrekking van woorden te vormen. Je kunt volgens verschillende wetenschappelijke publicaties teveel tijd online doorbrengen. Dat wordt niet gekwantificeerd, maar als de rest van je sociale leven eronder begint te lijden is het tijd er eens kritisch naar te kijken. Met zo'n verhaal is natuurlijk niets mis. Behalve dan dat het misschien wat eenzijdig is. Relatiebemiddelingssites worden ook ingezet om het sociale netwerk te vergroten, om de verlegenheid of simpelweg het informatietekort over de anderen op te heffen. De gedachte als zouden mensen die aardig wat tijd op internet doorbrengen asociaal zijn begint gelukkig aan populariteit te verliezen. De beste manier om naar internetverslaving te kijken is om het te vergelijken met televisieverslaving: teveel uren monomaan bezig zijn is voor niemand goed, daarin is internet niet gevaarlijker of minder gevaarlijk dan de rest.

Internet is een ook een uitstekende manier om mensen te leren kennen, daar is een dating of relatiesite een succesvol voorbeeld van. Pas als het contact online (of per mail) het werkelijke contact met mensen volledig gaat vervangen, is dat niet het goede signaal. Het e-daten of e-matchen is dan ook niet bedoeld ter vervanging van de gewone sociale contacten, maar ter versterking daarvan. Een online match is bedoeld om te leiden naar een gezellig samenzijn in de kroeg of een ontspannen wandeling in de lentezon. Een relatie-e-zine is bedoeld voor de single, niet voor de single internetter. Internetverslaving is dan ook geen nadeel van een medium, integendeel. Het geeft aan dat het in een duidelijke moderne behoefte voorziet. De verslaving is een gevolg van verkeerd mediagebruik van de persoon achter de PC. Te vaak en te intensief.

tabaksverslaving

Kans op tabakverslaving

De nicotine in de tabak is zeer verslavend. Het lichaam ontwikkelt een acute gewenning en past zich vanaf de eerst trek aan de nicotine aan. Daardoor heb je steeds meer nicotine nodig om het effect nog te voelen en treden er al zeer snel onthoudingsverschijnselen op. Dat gebeurt al wanneer de dosis nicotine waaraan het lichaam gewend geraakt is, aan het teruglopen is. Je gaat je onrustig voelen, raakt geïrriteerd, kunt je niet meer concentreren, krijgt hoofdpijn en slaapt slecht. Ga je roken, dan verdwijnen deze onthoudingsverschijnselen weer. De rustgevende en kalmerende werking die sommigen na het roken ervaren, is eigenlijk niets anders dan het verdwijnen van onrustgevoelens en onthoudingsverschijnselen die -let wel- door het roken zijn ontstaan. Je wilt eigenlijk een constant niveau van nicotine en rookt de hele dag door. Dat je afhankelijk bent geworden van nicotine, merk je pas als je wilt stoppen.

Gevolgen van roken

Roken leidt tot een reeks van lichamelijke klachten en ziekten. Door koolmonoxide, nicotine en mogelijk andere stoffen in de tabaksrook raken de vaatwanden beschadigd. Vet kan zich makkelijker afzetten waardoor aderverkalking kan ontstaan. Op de langere termijn raken vaten vernauwd of slibben dicht. Afhankelijk van de plaats waar dit gebeurt, kan dit leiden tot pijnlijke ledematen, een hersenbloeding of een hartinfarct.

Roken is ook zeer slecht voor de ademhalingsorganen. Hoofdschuldige is de teer. Teer belemmert de werking van de trilharen van het slijmvlies. Hierdoor kunnen de trilharen hun werk - afvoer van vuil en stof - niet meer goed doen. Het vuil en overtollige slijm moet worden opgehoest waardoor longblaasjes kapot gaan. Dit kan tal van longziekten veroorzaken, zoals bronchitis, longemfyseem en longkanker. Bronchitis is een chronische ontsteking van het slijmvlies, longemfyseem is kortademigheid omdat de longen te weinig zuurstof krijgen. Longkanker ontstaat doordat beschadigde plekken in de longen veranderen in abnormale cellen die een bron vormen voor kankercellen. Op alle beschadigde plekken kunnen kankers ontstaan, zoals neus-, keel-, slokdarm- en strottenhoofdkanker.

Met roken beschadig je niet alleen jezelf. Ook je directe omgeving rookt mee. Meerokers hebben 20% meer kans op longkanker. Roken is ook schadelijk voor het ongeboren kind. De foetus groeit trager en het gemiddelde geboortegewicht is lager. Ook bij borstvoeding krijgt de baby schadelijke stoffen binnen.

Slaap en kalmeringsmiddelen

Slaap- en kalmeringsmiddelen helpen bij onrust, angst en slaapproblemen. Ze lossen geen problemen op, maar verdoezelen ze. Slaap- en kalmeringsmiddelen worden door artsen voorgeschreven. De middelen die tegenwoordig het meest worden gebruikt, hebben als verzamelnaam 'benzodiazepines'. Bekende merknamen zijn: Noctamid, Valium, Mogadon, Dalmadorm, Normison, Rohypnol, Seresta en Temesta. Bekende stofnamen zijn Diazepam en Oxazepam.

Kans op verslaving van slaap- en kalmeringsmiddelen

Het lichaam went snel aan benzodiazepinen. De gewenning wordt zó snel opgebouwd dat na ongeveer twee weken al hogere doseringen nodig zijn om hetzelfde effect te krijgen. Als na langdurig gebruik gestopt wordt met slikken, treden er onthoudingsverschijnselen op zoals hoofdpijn, zweten, spraak- en zichtstoornissen, duizeligheid, trillerigheid, misselijkheid of benauwdheid. Onthoudingsverschijnselen kunnen een paar weken tot een paar maanden duren. Veel mensen raken psychisch afhankelijk van slaap- en kalmeringsmiddelen. Zonder gebruik voelen zij zich zó angstig of onzeker dat ze niet meer zonder kunnen. Het pilletje wordt een houvast dat zij zich niet zo makkelijk af laten nemen.

Gevolgen van slaap- en kalmeringsmiddelen

Gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen nemen de oorzaak van het probleem niet weg. Slaapproblemen en spanningsklachten zijn signalen die duidelijk maken dat er iets niet in orde is. Het risico bestaat dat men door deze middelen te slikken niet meer kijkt naar de oorzaken van de problemen en niet tot een oplossing komt.

Bij langdurig gebruik krijgt men last van allerlei vervelende bijverschijnselen zoals hoofdpijn, geheugenverlies, vermoeidheid, wazig zien, een duf katterig of leeg gevoel, slappe en vermoeide spieren, duizeligheid en somberheid. Dat komt omdat zich steeds meer werkzame stof in het lichaam ophoopt. Ook de seksuele behoeften kunnen afnemen. Op een gegeven moment raken alle gevoelens verdoofd; van liefde, blijdschap, kunnen lachen en genieten. Het leven wordt vlak en kleurloos, en men wordt steeds onverschilliger en heeft nergens interesse meer in.

Omdat benzodiazepinen (soort medicament) suf maken, de concentratie verminderen en de spieren verslappen, kunnen er ongelukken gebeuren. Vooral bij oudere mensen komen hierdoor valpartijen voor. Verslavend? Zowel geestelijk als lichamelijk. Afhankelijkheid kan snel optreden en zeer groot zijn, met name geestelijk.

Steeds meer nodig voor zelfde effect? Ja.

Effecten korte termijn: Ontspanning, sufheid, onverschilligheid, zelfoverschatting, afname concentratie- en reactievermogen (gevaarlijk in verkeer).

Gevolgen lange termijn: Gewichtstoename, traagheid, soms spierzwakte.

Belangrijk: Combinatie met alcohol is gevaarlijk

Een van de bekendste mensen van de wereld is gestorven aan een verslaving

Michael Jackson is gestorven door een overdosis van het verdovingsmiddel propofol dat is gekomen door de ene reclame waar zijn haar in brand stond daarbij werd zijn pijn in bedwang gebracht door dat verdovingsmiddel toe te dienen later werd hij verslaafd aan dat middel en uiteindelijk is hij gestorven aan een overdosis van dat middel tor de grote spijt van vele fans.

Waar kan ik hulp vinden?

Je kan altijd hulp vragen bij hulplijnen, privéklinieken , GGZ-instellingen (geestelijke gezondheidszorg) een van de bekendste hulporganisatie is De Sleutel

De sleutel (hulporganisatie)

Wat doet de organisatie?

De Sleutel situeert zich binnen de gezondheidszorg en richt zich naar mensen met drugproblemen en risicogroepen met een aanbod van preventie, crisisopvang, ambulante en residentiële hulpverlening en werkgelegenheid in Vlaanderen en Brussel. Geloof in de meerwaarde van een drugvrij leven is onze drijfveer. Vanuit dit geloof helpen we de cliënt zich zelf optimaal te realiseren en zich te reïntegreren in de samenleving. Wij kiezen er voor om verandergericht te werken in samenspraak met elke cliënt

hun kernwaarden

- Geloof in verandering

- Gelijkwaardigheid

- Professionaliteit

hun kerncompetenties

- We kunnen wegen op het belei
- Onze bekendheid als drughulpverlener in de maatschappij
- Engagement van de medewerkers
- Slagvaardige organisatie
- Open debatcultuur
- Breed aanbod: hulpverlening – tewerkstelling – preventie
- Regionale verspreiding
- Pioniersgeest

Hun Lessen die ze geleerd hebben uit het verleden

- Van pionieren naar professionaliseren
- Evenwicht zoeken tussen creativiteit/innovatie en consolidatie
- Meer samenwerken met de buitenwereld
- Betere personeelszorg
- Noodzaak van projectmanagement
- Betere afstemming binnenin het netwerk : meer verbinding maken tussen preventie en hulpverlening; tewerkstelling en hulpverlening en hulpverlening onderling
- Meer vinger aan de pols vanuit het beleid tav de dagelijkse praktijk; meer proactief en probleemvoorkomend werken
- We willen in onze beleidsvoering een balans vinden tussen de aandacht voor de cliënt, de medewerker en de organisatie.

Bronnen:

Kans op tabakverslaving

De nicotine in de tabak is zeer verslavend. Het lichaam ontwikkelt een acute gewenning en past zich vanaf de eerst trek aan de nicotine aan. Daardoor heb je steeds meer nicotine nodig om het effect nog te voelen en treden er al zeer snel onthoudingsverschijnselen op. Dat gebeurt al wanneer de dosis nicotine waaraan het lichaam gewend geraakt is, aan het teruglopen is. Je gaat je onrustig voelen, raakt geïrriteerd, kunt je niet meer concentreren, krijgt hoofdpijn en slaapt slecht. Ga je roken, dan verdwijnen deze onthoudingsverschijnselen weer. De rustgevende en kalmerende werking die sommigen na het roken ervaren, is eigenlijk niets anders dan het verdwijnen van onrustgevoelens en onthoudingsverschijnselen die -let wel- door het roken zijn ontstaan. Je wilt eigenlijk een constant niveau van nicotine en rookt de hele dag door. Dat je afhankelijk bent geworden van nicotine, merk je pas als je wilt stoppen.

Gevolgen van roken

Roken leidt tot een reeks van lichamelijke klachten en ziekten. Door koolmonoxide, nicotine en mogelijk andere stoffen in de tabaksrook raken de vaatwanden beschadigd. Vet kan zich makkelijker afzetten waardoor aderverkalking kan ontstaan. Op de langere termijn raken vaten vernauwd of slibben dicht. Afhankelijk van de plaats waar dit gebeurt, kan dit leiden tot pijnlijke ledematen, een hersenbloeding of een hartinfarct.

Roken is ook zeer slecht voor de ademhalingsorganen. Hoofdschuldige is de teer. Teer belemmert de werking van de trilharen van het slijmvlies. Hierdoor kunnen de trilharen hun werk - afvoer van vuil en stof - niet meer goed doen. Het vuil en overtollige slijm moet worden opgehoest waardoor longblaasjes kapot gaan. Dit kan tal van longziekten veroorzaken, zoals bronchitis, longemfyseem en longkanker. Bronchitis is een chronische ontsteking van het slijmvlies, longemfyseem is kortademigheid omdat de longen te weinig zuurstof krijgen. Longkanker ontstaat doordat beschadigde plekken in de longen veranderen in abnormale cellen die een bron vormen voor kankercellen. Op alle beschadigde plekken kunnen kankers ontstaan, zoals neus-, keel-, slokdarm- en strottenhoofdkanker.

Met roken beschadig je niet alleen jezelf. Ook je directe omgeving rookt mee. Meerokers hebben 20% meer kans op longkanker. Roken is ook schadelijk voor het ongeboren kind. De foetus groeit trager en het gemiddelde geboortegewicht is lager. Ook bij borstvoeding krijgt de baby schadelijke stoffen binnen.

Slaap en kalmeringsmiddelen

Slaap- en kalmeringsmiddelen helpen bij onrust, angst en slaapproblemen. Ze lossen geen problemen op, maar verdoezelen ze. Slaap- en kalmeringsmiddelen worden door artsen voorgeschreven. De middelen die tegenwoordig het meest worden gebruikt, hebben als verzamelnaam 'benzodiazepines'. Bekende merknamen zijn: Noctamid, Valium, Mogadon, Dalmadorm, Normison, Rohypnol, Seresta en Temesta. Bekende stofnamen zijn Diazepam en Oxazepam.

Kans op verslaving van slaap- en kalmeringsmiddelen

Het lichaam went snel aan benzodiazepinen. De gewenning wordt zó snel opgebouwd dat na ongeveer twee weken al hogere doseringen nodig zijn om hetzelfde effect te krijgen. Als na langdurig gebruik gestopt wordt met slikken, treden er onthoudingsverschijnselen op zoals hoofdpijn, zweten, spraak- en zichtstoornissen, duizeligheid, trillerigheid, misselijkheid of benauwdheid. Onthoudingsverschijnselen kunnen een paar weken tot een paar maanden duren. Veel mensen raken psychisch afhankelijk van slaap- en kalmeringsmiddelen. Zonder gebruik voelen zij zich zó angstig of onzeker dat ze niet meer zonder kunnen. Het pilletje wordt een houvast dat zij zich niet zo makkelijk af laten nemen.

Gevolgen van slaap- en kalmeringsmiddelen

Gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen nemen de oorzaak van het probleem niet weg. Slaapproblemen en spanningsklachten zijn signalen die duidelijk maken dat er iets niet in orde is. Het risico bestaat dat men door deze middelen te slikken niet meer kijkt naar de oorzaken van de problemen en niet tot een oplossing komt.

Bij langdurig gebruik krijgt men last van allerlei vervelende bijverschijnselen zoals hoofdpijn, geheugenverlies, vermoeidheid, wazig zien, een duf katterig of leeg gevoel, slappe en vermoeide spieren, duizeligheid en somberheid. Dat komt omdat zich steeds meer werkzame stof in het lichaam ophoopt. Ook de seksuele behoeften kunnen afnemen. Op een gegeven moment raken alle gevoelens verdoofd; van liefde, blijdschap, kunnen lachen en genieten. Het leven wordt vlak en kleurloos, en men wordt steeds onverschilliger en heeft nergens interesse meer in.

Omdat benzodiazepinen (soort medicament) suf maken, de concentratie verminderen en de spieren verslappen, kunnen er ongelukken gebeuren. Vooral bij oudere mensen komen hierdoor valpartijen voor. Verslavend? Zowel geestelijk als lichamelijk. Afhankelijkheid kan snel optreden en zeer groot zijn, met name geestelijk.

Steeds meer nodig voor zelfde effect? Ja.

Effecten korte termijn: Ontspanning, sufheid, onverschilligheid, zelfoverschatting, afname concentratie- en reactievermogen (gevaarlijk in verkeer).

Gevolgen lange termijn: Gewichtstoename, traagheid, soms spierzwakte.

Belangrijk: Combinatie met alcohol is gevaarlijk

Een van de bekendste mensen van de wereld is gestorven aan een verslaving

Michael Jackson is gestorven door een overdosis van het verdovingsmiddel propofol dat is gekomen door de ene reclame waar zijn haar in brand stond daarbij werd zijn pijn in bedwang gebracht door dat verdovingsmiddel toe te dienen later werd hij verslaafd aan dat middel en uiteindelijk is hij gestorven aan een overdosis van dat middel tor de grote spijt van vele fans.

Waar kan ik hulp vinden?

Je kan altijd hulp vragen bij hulplijnen, privéklinieken , GGZ-instellingen (geestelijke gezondheidszorg) een van de bekendste hulporganisatie is De Sleutel

De sleutel (hulporganisatie)

Wat doet de organisatie?

De Sleutel situeert zich binnen de gezondheidszorg en richt zich naar mensen met drugproblemen en risicogroepen met een aanbod van preventie, crisisopvang, ambulante en residentiële hulpverlening en werkgelegenheid in Vlaanderen en Brussel. Geloof in de meerwaarde van een drugvrij leven is onze drijfveer. Vanuit dit geloof helpen we de cliënt zich zelf optimaal te realiseren en zich te reïntegreren in de samenleving. Wij kiezen er voor om verandergericht te werken in samenspraak met elke cliënt

hun kernwaarden

- Geloof in verandering

- Gelijkwaardigheid

- Professionaliteit

hun kerncompetenties

- We kunnen wegen op het belei
- Onze bekendheid als drughulpverlener in de maatschappij
- Engagement van de medewerkers
- Slagvaardige organisatie
- Open debatcultuur
- Breed aanbod: hulpverlening – tewerkstelling – preventie
- Regionale verspreiding
- Pioniersgeest

Hun Lessen die ze geleerd hebben uit het verleden

- Van pionieren naar professionaliseren
- Evenwicht zoeken tussen creativiteit/innovatie en consolidatie
- Meer samenwerken met de buitenwereld
- Betere personeelszorg
- Noodzaak van projectmanagement
- Betere afstemming binnenin het netwerk : meer verbinding maken tussen preventie en hulpverlening; tewerkstelling en hulpverlening en hulpverlening onderling
- Meer vinger aan de pols vanuit het beleid tav de dagelijkse praktijk; meer proactief en probleemvoorkomend werken
- We willen in onze beleidsvoering een balans vinden tussen de aandacht voor de cliënt, de medewerker en de organisatie.

Bronnen:

www.stopnu.be
www.deverslavingslijn.nl
www.gezondheid.be
www.jongereninformatie.be
www.hetnieuwsblad.be
www.scholieren.com
www.stoppen.be
www.jongereninformatie.be
www.verslaving.startpagina.nl
www.goedgevoel.be
www.desleutel.nl