panorama Mesdag

Culturele Activiteit 8
Panorama Mesdag Door: Hendrik Willem Mesdag
Datum: 27 april 2007
Locatie: Museum Panorama Mesdag in Den Haag • Het kunstwerk. Het kunstwerk is in dit geval een schilderij van Hendrik Willem Mesdag. Het is geschilderd in 1881. Panorama Mesdag is een cilindervormig schilderij. Het is ongeveer 14 meter hoog en de omtrek is 120 meter. In totaal is er ruim 1600 vierkante meter doek gebruikt. Op het schilderij is een vergezicht te zien op het gebied rondom Scheveningen en Den Haag. Er zijn onder andere de duinen, de Noordzee en Scheveningen te zien. Mesdag heeft het panorama niet alleen gemaakt; hij heeft hulp gehad van de schilders Théophile de Bock, George Hendrik Breitner, Bernard Blommers, Nijberck en zijn vrouw Sientje. Cornelis Johan Laarman heeft het voorterrein ontworpen. Het voorterrein bestaat uit een soort strandtent dat bovenop een duin staat. Hierdoor lijkt het net of je een onderdeel bent van het schilderij. Figuratief of abstract. Dit is een figuratief schilderij, want er is sprake van een duidelijk herkenbare voorstelling. Op het schilderij zie je Scheveningen en omgeving. Je ziet de duinen, de zee en de stad Scheveningen.
Beeldaspecten. Het eerste beeldaspect dat opvalt is de afmeting. Het panorama is namelijk ongelooflijk groot, zo’n 1600 vierkante meter. Het beeldaspect wat natuurlijk ook onmiddellijk opvalt is de suggestie van ruimte. Het lijkt namelijk net of je zelf in het schilderij staat, alsof je er een onderdeel van bent. Je hebt ook helemaal geen gevoel meer voor ruimte en afstand. Dit komt doordat het voorterrein haast onmerkbaar overloopt in het panorama zelf. Ruimte en omgeving. De ruimte waarin het doek geëxposeerd is, is van groot belang. Het werk is verbonden met de omgeving. Je ziet namelijk dat het voorterrein (bestaande uit een strandtent, een duin en wat ‘zeeattributen ‘) als het ware overloopt in het daadwerkelijke schilderij. Hierdoor wordt het effect van het panorama versterkt. De ruimte en omgeving zijn dus van groot belang. Technieken en materialen. Hendrik Willem Mesdag heeft gebruik gemaakt van olieverf op doek. Hij en zijn helpers hebben het materiaal gebruikt zonder persoonlijke expressie. Zijn bedoeling was om de voorstelling zo natuurgetrouw en zo echt mogelijk op het doek te zetten. Het gaat niet om de schilder, maar om de voorstelling. Waarneming van de werkelijkheid. Op het panorama staat de waarneming centraal. Mesdag heeft gebruik gemaakt van een glazen cilinder. Op die cilinder heeft hij de afbeelding getekend. Die afbeelding heeft hij vervolgens weer geprojecteerd op het doek. Er is dus niets bij gefantaseerd op een ding na: hij heeft zijn vrouw geschilderd terwijl ze onder een parasol zit te schilderen, maar voor de rest is het schilderij volledig op de waarneming gebaseerd. De titel. De titel verklaart alleen wat er te zien is. De titel is namelijk ‘Panorama Mesdag’ en de voorstelling is een panorama die geschilderd is door Hendrik Willem Mesdag. De titel voegt verder dus niets toe.
Verwijzing naar bekende verhalen. Het schilderij beeld geen verhaal af, het is gewoon een vergezicht op Scheveningen. De betekenis. De zichtbare werkelijk is het onderwerp van panorama Mesdag. Ook is het werk volgens mij bedoeld als decoratie; je kunt het gewoon mooi vinden -of niet-. Mesdag had geen diepere betekenis bij dit panorama. • De kunstenaar. Hendrik Willem Mesdag werd geboren op 23 februari 1831 in Groningen. Zijn vader was een amateur-schilder en zorgde ervoor dat zijn zoons tekenles kregen. In 1856 trouwde hij met Sientje van Houten. Toen haar vader 8 jaar later overleed kreeg zij een flinke erfenis. Hierdoor hoefde Mesdag niet meer te werken en kon hij van zijn hobby zijn beroep gaan maken. In 1868 ging hij met zijn broer naar het Duitse waddeneiland Nordeney. Hierdoor raakte hij gefascineerd door de zee en hij besloot in Den Haag te gaan wonen. In 1870 won hij de gouden medaille in de Parijse Salon. Hierdoor kreeg hij naamsbekendheid en in 1880 kreeg hij van een Belgisch bedrijf opdracht om het panorama te schilderen. Deze firma ging failliet en hij kocht zijn eigen werk terug. Aan de Laan van Meerdervoort in Den Haag liet Mesdag een huis bouwen. Daarin huisvestten ze hun kunstverzameling die bestond uit Franse en Nederlandse kunstwerken. In 1903 schonk hij dit huis aan de Nederlandse staat en tegenwoordig staat het bekend als Museum Mesdag. Om ervoor te zorgen dat het Panorama Mesdag ook door volgende generaties bezocht kan worden richtte Mesdag in 1910 een familievennootschap op. Al zijn neven en nichten kregen de taak voor de instandhouding van Panorama Mesdag te zorgen en hun nakomelingen doen dat tot op de dag van vandaag. OP 10 juli 1915 overleed Hendrik Willem Mesdag. • De cultuurhistorie. Hendrik Willem Mesdag behoorde tot de schilders van de Haagse School. Deze kunststroming is ontstaan tussen 1860 en 1900 en is alleen beoefend in de schilderkunst. Je kunt de schilderijen herkennen aan de grijstonen (de Haagse School werd ook wel de Grijze School genoemd) en de vaak nevelige voorstellingen. Vaak werd het daagse leven van vissers en boeren uit de omgeving van Den Haag en Scheveningen afgebeeld. De Haagse schilders zetten zich af tegen de opvattingen van de kunstacademie. Schilders van de kunstacademie idealiseerden hun voorstelling terwijl de Haagse School alles probeerden zo realistisch mogelijk weer te geven. De Haagse School liet zich inspireren door de school van Barbizon, Engelse landschapsschilders zoals John Constable en natuurlijk de Hollandse landschapsschilders uit de 17e eeuw. De meeste schilders van de Haagse School woonden daadwerkelijk in Den Haag, toen nog een klein, rustig en groen stadje. Zij was niet zoals de meeste andere Hollandse steden geïndustrialiseerd, dat gebeurde pas rond 1880. Daarom was Den Haag zo populair onder de schilders. Toen Den Haag toch begon te industrialiseren vertrokken de meeste kunstenaars onmiddellijk. Zij gingen bijv. naar Katwijk of Laren. In Laren is dan ook de Larense School ontstaan. Panorama Mesdag past prima binnen de Haagse School omdat: 1. Er sprake is van een landschap, namelijk een zeegezicht. 2. Er veel gebruik is gemaakt van grijstonen. 3. Het een realistisch schilderij is. 4. De omgeving van Den Haag en Scheveningen wordt afgebeeld. Dat was typisch voor de Haagse school. • De kijker. Ik vond dit een mooi schilderij en dat komt met name door het feit dat het een panorama is. Ik had nog nooit een panorama gezien, dus dit was helemaal nieuw voor mij. Ik raakte mijn gevoel voor ruimte, afstand en omvang helemaal kwijt. Ondanks dat het zo groot is, is het panorama toch heel gedetailleerd uitgewerkt. Er was altijd wel wat nieuws te zien, zoals bijv. zijn vrouw die hij heeft afgebeeld terwijl ze zit te schilderen op het strand. Dit vind ik een van de meest bijzondere schilderijen die ik gezien heb en ik zou het zeker aan iedereen aanraden om panorama Mesdag een keer te gaan bekijken als je in Den Haag bent.