Hoofdstuk 1 t/m 3

Scheikunde H1 + H2 + H3

Mengsel verschillende stoffen gemengd, bestaat uit 2 of meer soorten moleculen
Zuivere stof één stof, dus geen mengsel, bestaat uit één soort moleculen
Indampen scheidingsmethode die berust op een verschil in kookpunt, + residu
Destilleren scheidingsmethode die berust op een verschil in kookpunt
Bezinken berust op een verschil in dichtheid, + bezinksel
Filtreren op een verschil in deeltjesgrootte, + residu, + filtraat
Hyperfiltratie = membraanscheiding verschil in deeltjesgrootte, + residu, + filtraat

Adsorptie scheidingsmethode om oplossingen en gassen te ontkleuren / ontgeuren
Extractie scheidingsmethode die berust op een verschil in oplossent, (theezetten)
Uitkristallisatie die berust op een verschil in oplossen en kookpunt
Centrifugeren die berust op een verschil in dichtheid OF deeltjesgrootte
Scheikundige reactie Beginstof(fen) à reactieproduct(en)
Ontledingsreactie één beginstof à twee of meer reactieproducten
Thermolyse Ontleding door middel van warmte
Elektrolyse Ontleding door middel van elektrische stroom
Fotolyse Ontleding door middel van licht
Niet-ontleedbare stof Stof die niet verder is te ontleden, bijv. Zuurstof O2 of koolstof C
Synthese twee of meer beginstoffen à één reactie product ( + bijproducten )
Fotosynthese Synthese door middel van licht, CO2 + H2O à C6H12O6 + O2
Verbranding Reageren met zuurstof, één of meer beginstoffen + zuurstof à één of
meer reactieproducten (waarvan groot deel oxiden)

Reagens Stof om een bepaalde stof aan te tonen. Kalkwater voor koolstofdioxide
CO2, wit kopersulfaat voor water H2O
Element Betekent atoomsoort, én niet-ontleedbare stof. Metalen en niet-metalen
Verbinding Betekent ontleedbare stof, bestaat uit meerdere atoomsoorten
Index Kleinste getal rechts van een elementsymbool, bijv 2 in H2O
Suikerwater C12H22O11(aq)
Reactieschema De namen van stoffen door formules vervangen, aantal atomen kloppen.
Begin met element dat minst voorkomt, eindig met niet-ontleedbare stof
Coëfficiënt Getal links van een molecuul, geeft aantal aan. 2 * waterstof = 2 H2O
Wet v behoud v massa Totale massa beginstoffen = totale massa eindproducten
Wet v elementbehoud Massa element voor proces = massa element na proces
Wet v behoud v energie Totale energie voor proces = totale energie na proces
Exotherme reactie Reactie waarbij energie uit de stoffen vrijkomt
Endotherme reactie Reactie waarbij energie in de stoffen wordt opgeslagen

Koolhydraten Verbindingen met de elementen H, C en O
Aminozuren Verbindingen met de elementen H, C, N, en O
Dissimilatie Voedingsstof + zuurstof à koolstofdioxide + water (= exotherm)
Assimilatie Koolstofdioxide + water à voedingsstof + zuurstof (= endotherm)
Voedingsstof Koolhydraten en vetten
Significante cijfers Cijfers die betekenis hebben
Dichtheid Dichtheid P = Massa m / volume V
Massapercentage Massapercentage = massa deel / massa geheel * 100%
Volumepercentage Volumepercentage = volume deel / volume geheel * 100%
ppm massa-ppm = massa deel / massa geheel * 106 ppm (ook voor volume)
Toxicologie De leer van de vergiften
Toxiciteit De mate waarin een stof giftig is
Acute vergiftiging Een plotselinge vergiftiging
Chronische verg… Een langzame “sluipende” vergiftiging
ADI-waarde Aanvaardbare Dagelijkse Inname
MAC-waarde Maximale Aanvaardbare Concentratie. Een stof waar iemand een

werkdag van 8 uur aan mag worden blootgesteld
Mutagene stoffen Stoffen die in het lichaam een verandering in het DNA teweegbrengen
Carcinogene stoffen Mutagene stoffen die kanker veroorzaken
Fossiele brandstoffen Aardgas, aardolie en steenkool. Gevolg v geplette dode dieren / planten
Steenkool Gevolg v houtachtige stoffen die onder water zijn geplet. 80-86% C
Aardolie Gevolg v plankton dat onder de zee is geplet. Methaan, water en stikstof
is ontsnapt. 5–40 C-atomen. Sporen v zwavelverbindingen en metalen
Aardgas Gevolg v plankton dat onder de zee is geplet. Methaan ontsnapt uit olie
Kraken Grote moleculen wordn afgebroken naar kleinere. bijv nafta à benzine
Duurzame brandstof Voorraad hiervan neemt niet af; draagt niet bij aan broeikaseffect
Biogas 60% methaan, 40% koolstofdioxide.Gevolg v gegiste mest en plantafval
Bio-alcohol Ontstaat uit vergisting van suikerriet. + benzine = gasohol
Covalente bindingen Atoombindingen, aangegeven door een streepje
Structuurformule Geeft aan hoe atomen in molecuul door atoombindingen zijn verbonden

Molecuulformule Geeft aan uit welke, en hoeveel atomen een molecuul is opgebouwd
Covalentie Het aantal atoombindingen tussen elementen. Alleen bij niet-metalen
Koolwaterstof Verbinden van twee elementen: koolstof en waterstof
Alkaan Koolwaterstof met algemene molecuulformule CnH2n+2
Halogeenalkanen Alkaan waarin één of meer H-atomen zijn vervangen door F, Cl, Br, I
Substituent Een atoom of atoomgroep die op bovenstaande wijze een H vervangt
Koolstofskelet Koolstofketen die met een lijntje wordt aangegeven
Isomeren Stoffen met dezelfde molecuulformule, maar verschillende stuctuurfor...
Rendementscheidingsmethode verkregen hoeveelheid stof / totale hoeveelheid stof in het
mengsel * 100%
Alkyl Zijtakken die bestaan uit een koolwaterstof, bijv ethyl C2H5 of pentyl
Katalysator Stof die een reactie versnelt, maar er zelf niet deelneemt
Verzadigde verbinding Enkelvoudige C-C binding
Onverzadigde verbinding Dubbele / drievoudige C=C binding
Alkadieen Een koolwaterstof met twee dubbele bindingen

Alkatrieen Een koolwaterstof met drie dubbele bindingen, etc…
Alkatriyn Een koolwaterstof met drie drievoudige bindingen
Triviale naam Een andere naam dan de systematische naam (BINAS 103A)
Druivensuiker Dezelfde stof als glucose C6H12O6(aq)
Vergisting v suiker Alcohol maken. C6H12O6(aq) à 2 C2H5OH(aq) + 2 CO2(g)
Alifatische verb… Deze moleculen hebben een open koolstofketen
Cyclische verbinding Deze moleculen hebben een gesloten koolstofketen
Cycloalkanen Cyclische alkanen, met de molecuulformule CnH2n
Cycloalkenen Cyclische alkanen, met de molecuulformule CnH2n-2
Cylcloalkynen Cyclische alkanen, met de molecuulformule CnH2n-4
Benzeen Cyclisch alkaan, molecuulformule C6H6. GEEN cyclohexaan
Aromaten Verbindingen met één of meer benzeenringen in het molecuul
Fenyl Benzeen als zijtak, bijv 1-chloor-2-fenylethaan Cl-CH2-CH2-benzeen
Elektronen Negatief geladen deeltjes. Lading 1-
Protonen Positief geladen deeltjes. Lading 1+

Neutronen Ongeladen deeltjes. Lading 0
Atoomnummer Het aantal protonen in de kern. Geld ook voor ionen
Massa getal Massagetal m = het aantal protonen p + het aantal neutronen n
IJzeratoom Atoom met 26 protonen en 30 neutronen
Zuurstofatoom Atoom met 8 protonen en 8 neutronen
Ion Geladen deeltje. Metaalionen altijd positief, niet-metalen negatief
Cu2+ Een koperion: koperatoom dat twee elektronen heeft afgestaan
Cl- Een chloorion: chlooratoom dat een elektron heeft opgenomen
Conductometer Ander woord voor geleidbaarheidsmeter. Meet geleidingsvermogen
Ionaire stoffen Ander woord voor zouten. Stoffen die zijn opgebouwd uit ionen
Isotopen Atomen met zelfde aantal protonen, maar verschillend aantal neutronen
1020Ne Andere schrijfwijze voor Ne-20. Neon: 10 protonen, 20 neutronen
Unit / u Atomaire massa-eenheid. 1,00 u = 1,66 * 10-24 g
Atoommassa A A (atoom) = (iso. 1 * percent. + iso. 2 * percent.) / 100 u

Molecuulmassa M M (molecuul) = X * atoom 1 + X * atoom 2 u
Ionmassa Is gelijk aan massa van het overeenkomstige atoom (e- weegt weinig)
Onedel e stof Stof die zeer snel met zuurstof reageert
Alkalimetalen Zeer onedele metalen. Lithium Li, natrium Na, kalium K. Ze vormen
éénwaardige positieve ionen: Li+, Na+, en K+
Halogenen Elementen fluor, chloor, broom en jood. Vormen éénw. negatieve ionen
Edelgassen Gassen die erg niet (snel) oxideren. Helium He, neon Ne, argon Ar
Alliage / Legering Mengsel van metaal. Brons (koper+tin), soldeer (tin+lood), messing
(koper+zink), roestvrij staal (ijzer+nikkel+chroom), amalgamen (kwik)
Blik Is gemaakt van ijzer, met een laagje tin eromheen tegen het roesten
NaOH Natriumhydroxide. Na + H2O à NaOH + H
KOH Kaliumhydroxide. K + H2O à KOH + H. Andere naam: kaliloog
Ca(HO)2 Calciumhydroxide. Ca + H2O à CaH2O2+ H. Andere naam: kalkwater
Ba(HO)2 Bariumhydroxide. Ba + H2O à BaH2O2+ H

Kristalrooster Regelmatige rangschikking van deeltjes in een vaste stof.
Vrije elektronen Deze elektronen bewegen vrij tussen de positieve metaalionen
Metaalbinding De binding tussen positieve metaalionen en de vrije elektronen
Metaalrooster Zelfde als een kristalrooster, alleen dan bij metalen. Komt weinig voor

Ruwe aardolie wordt gescheiden - kookpunten:
- Liquified Petroleum Gas; butaan.
- Nafta à benzine en industriegrondstoffen. <150° C
- Kerosine. à petroleum, vliegtuigbrandstof. 150-240° C
- Gasolie (dieselolie). 240-315° C
- Stookolie. 315-375° C
- Residu à smeerolie, asfalt, bitumen. >375° C

Atoomtheorie:
- Moleculen zijn opgebouwd uit atomen
- Atomen zijn ondeelbaar en onvernietigbaar
- Als de moleculen van stof zijn opgebouwd uit één soort atomen, is de stof niet-ontleedbaar
- Als de moleculen “ “ “ verschillende atoomsoorten, is de stof ontleedbaar

Achter een stofformule de fase:

- (s) van solid = vast
- (l) van liquid = vloeibaar
- (g) van gaseous = gasvormig
- (aq) van aqua = opgelost in water

Naamgeving alkanen met koolstof-zijtakken:
- Zoek de langste onvertakte keten (let ook op de bochten)
- Omdat er C-atomen in voorkomen, eindigt de zijtak op –yl
- ALS er verschillende zijtakken zijn, gebruik dan de alfabetische volgorde
- ALS er één soort zijtak is, zorg dan dat door het tellen het getal zo klein mogelijk is.
Bijv 2,2,4-trimethylpentaan i.p.v. 2,4,4-trymethylpentaan.
- Nummer de uiteindelijke naam door met het kleinste getal te beginnen.
Bijv 1-methyl-2,2-dipenthyl-hexaan i.p.v. 2,2-dipehtyl-…

Stoffen Mengsel Eigenschap Scheiden 1 Scheiden 2
Vast + vloei Oplossing Helder Indampen Adsorptie

Vast + vloei Suspensie Troebel Bezinken; centrifugeren Filtreren; hyper~ membraanscheiding
Vloei + vloei Oplossing Helder Destilleren
Vloei + vloei Emulsie Troebel, niet-mengbaar
Vast + Vast “mengsel” “troebel”, niet-mengbaar Extractie Uitkristallisatie

Element                                                          Covalentie
H, F, Cl, Br, I (waterstof + halogenen)            1
O, S                                                                 2
N, P                                                                 3
C, Si                                                                4

Aantal zijtakken Voorvoegsel
1 Mono
2 Di
3 Tri
4 Tetra
5 Penta
6 Hexa
7 Hepta
8 Octa
9 Nona
10 Deca

C-atomen Stam
1 Meth-
2 Eth-
3 Prop-
4 But-
5 Pent-
6 Hex-

7 Hept-
8 Oct-
9 Non-
10 Dec-

Eigenschappen Alkanen Alkenen Alkynen
Molecuulformule CnH2n+2Enkelvoudige bindingen CnH2nEén dubbele binding CnH2n-2Eén drievoudige binding
Fase - Klein: gasvormig- Groot: vloeibaar- Meer vertakkingen, lager kookpunt - Laag kookpunt - Laag kookpunt
Oplosbaarheid Niet (in water) (vrijwel) niet (in water) Niet (in water)
Toepassingen - Brandstoffen- Oplosmiddel voor vetten- Vervangen chloorfluorwaterstoffen (CFK’s), die de ozonlaag aantasten - Belangrijke tussenproducten bij de bereiding van plastics, bijv polyetheen PE, polypropeen PP, polyvinychloride PVC - Brandstof bij het lassen van metalen
Verbranding - Volledig: CO2 + H2O(g)- Onvolledig: H2O(g) + CO + koolwaterstoffen met minder waterstofatomen

Soort deeltje       Symbool           Lading        Massa          Plaats

Protonen             p                      1+               1,007 u       Elektronenwolk
Neutronen           e-                     0                 1,009 u       Kern
Elektronen           n                      1                 0,0005 u     Kern

Naam karakteristieke groep Formule Alkaan waarin H vervangen is door ~ Voorbeelden Eigenschappen
Carbonzuurcarboxyl -COOH Alkaanzuur CnH2n+1 - Ethaanzuur- Propaandizuur- Methaanzuur - Goed mengbaar met water- Vetzuren (lange alkaanzuren) niet
Hydroxy -OH AlkanolCnH2n+1OH + 3-buteen-1-ol+ 3-ethyl-4-methyl-2-pentanol - Kleurloos- Brandbaar- Redelijk mengbaar met water
Amino -NH2 AlkaanamineCnH2n+1NH2 + 1,3-butaandiamine - Visachtige geur- Ontstaan bij het rotten van vis
( Dubbele binding) ~ ~ ~
Halogeen = F, Cl, Br, I -F-Cl-Br-I HalogeenalkaanCnH2n+1X 1,2-difluorethaan

Groep       Elementen         Lading ionen
1               Li, Na, K             1+
2               Be, Mg, Ca, Ba    2+
16             O, S                    2-
17              F, Cl, Br, I          1-

Metalen:

- Geleiden elektrische stroom goed
- Zijn goed vormbaar door walsen / smeden
- Hebben een typische metaalglans
- Hebben in het algemeen een hoog smeltpunt
- Voelen koud aan (goede warmtegeleiding)
- Zijn in gesmolten toestand goed met elkaar mengbaar
- Vormen positieve ionen (in verbindingen)

Indeling metalen:
- Edele metalen: goud, zilver, platina.
- Halfedele metalen: koper en kwik
- Onedele metalen: ijzer, lood, tin, zink, aluminium
- Zeer onedele metalen: natrium, kalium, calcium, barium