Rechtsstaat

-          Tot het publieksrecht behoren onder meer de volgende gebieden

1. Staatsrecht= regelt de inrichting van de Nederlandse staat

• Grondwet, rechten van 2e Kamer en de Kiesrecht

1. Bestuursrecht= regelt bestuursactiviteiten van de overheid

• Een vergunning aanvragen

1. Strafrecht

• Bekeuringen geven

De organisatie van het recht

-                      Veel organisaties zorgen voor de uitvoering van de rechten

• Politie, gemeentehuizen, 2e Kamer, waterschappen. Openbare scholen, ziekenhuizen

Rechtsbescherming en procesregels

-                      Een belangrijk punt bij rechtsbescherming:

• Onschuldvermoeden= een verdachte is onschuldig tot het tegendeel is bewezen

-          Verdachte heeft recht op een advocaat; geen geld à overheid betaalt een (pro-Deo) advocaat

Het strafproces

• Strafprocesrecht= alle regels die gelden bij het straffen, opsporen, berechten (staan in Wetboek van Strafvordering)

-                      Er zijn 6 fasen van het oppakken van iemand:

1. Aanhouding

-          Als je verdacht bent mag de politie je staande houden (= laten stilstaan en naar je ID vragen)

-          Ook mag de politie je aanhouden (=meenemen naar politiebureau voor een verhoor)

1. Opsporing onder leiding van officier van justitie (onderzoek bij een misdrijf)

-          Politie mag hierbij dwangmiddelen gebruiken

• Ø i.p.v. aanhouden ook fouilleren en inbeslagname van bewijzen

-          Soms heeft de politie toestemming nodig

• Ø Woning binnengaan
• Ø Infiltratie in misdaadorganisatie

1. De vervolging door OM (Openbare Ministerie)

• Vervolgingsmonopolie= de officier beslist uiteindelijk of de dader voor de rechter moet
• (soms toestemming nodig van officier/ rechter-commissaris)

-          Zo niet? à dan kan de officier geldboete opleggen

-          Officier kan ook seponeren (= besluiten om niet verder te vervolgen)

1. Berechting door rechter(s) tijdens openbare terechtzitting

• Tenlastelegging= uitleg in een dagvaarding waarvan de dader beschuldigd wordt
• Requisitoir= uitspraak van officier waarom de verdachte een bepaalde straf moet krijgen
• Pleidooi= uitspraak van advocaat om aan de rechter iets te overtuigenen daarmee iets willen bereiken (zoals straf verlagen)

-          Rechter doet na 14 dagen zijn uitspraak

1. Misschien in hoger beroep of cassatie

-          Dat kan bij het gerechtshof (= plaats waar de zaak helemaal opnieuw wordt gedaan)

-          Cassatie kan bij Hoge Raad (= die kijkt alleen naar of het recht goed is toegepast)

1. De uitvoering van de gekregen straf

-          Uitgevoerd door het Ministerie van Veiligheid en Justitie, Dienst Justitiële Inrichtingen

• Voorwaardelijke invrijheidstelling= na het uitzitten van 2/3 van de straf kan je vrijkomen met bepaalde voorwaarden
• Gevangenen hebben recht op voorwaardelijke invrijheidstelling
• Reclassering= organisatie die ex-gevangenen helpen in de maatschappij
  • Ex-gevangenen hebben hier recht op

De strafbepalingen

-                      Het strafrecht ondersteunt de rechtsstaat met 3 uitgangspunten:

1. 1.       Legaliteitsbeginsel
2. 2.       Duidelijkheid
3. 3.       Ne bis in idem-regel (= je kan nooit 2 keer vervolgd worden)

-                      Wetboek van Strafrecht bestaan uit 3 delen:

1. Algemene bepalingen

• Welke soorten straffen zijn er, wanneer is iemand medeplichtig

1. Misdrijven

• Moord, mishandeling

1. Overtredingen

• Art. 461: verboden toegang voor onbevoegden

-                      De rechter mag de maximale straf verlagen , maar nooit verhogen

De bestraffing

• Strafuitsluitingsgronden= soms heeft iemand iets gepleegd, maar krijgt geen straf; 2 soorten:

1. Rechtvaardigingsgronden= gepleegde feit in bijzondere omstandigheden niet strafbaar

• Noodweer= jezelf verdedigen tegen geweld
• Overmacht-noodtoestand= een ‘verboden toegang’ bordje negeren wegens het redden van een kind
• Ambtelijke bevel= je wordt op een vluchtstrook verwezen door een agent en een andere agent houdt je aan. Dan heb je geen schuld

1. Schulduitsluitingsgronden= de gepleegde feit is strafbaar, maar de dader heeft geen schuld

• Psychische overmacht= in je hoofd is er iets mis en je slaat iemand dood
• Noodweerexces= in paniekactie steek je een dief neer die je wou beroven
• Ontoerekeningsvatbaarheid= als iemand ziek is in zijn hoofd kan hij geen straf krijgen, maar wordt door gestuurd naar een tbs-kliniek
• Afwezigheid van schuld= als een winkelier iets illegaals verkoopt zonder dat zijn personeel dat weet, heeft de personeel geen schuld

-                      Je hebt verschillende soorten straffen:

1. Geldboete: maximum voor volwassenen is €760.000; voor jongeren is dat €3.800
2. Taakstraf: werkstraf is maximaal 240 uur en leerstraf is maximaal 480 uur
3. Vrijheidsstraf: gevangenisstraf

-          Er kan ook een bijkomende straf opgelegd worden

• Intrekken van rijbewijs, stadionverbod

-          Maar ook strafrechtelijke maatregelen

• Schadevergoeding

-                      Bij straffen heb je verschillende functies:

1. Wraak en vergelding= zodat de dader geen wraakgevoelens krijgt
2. Afschrikking= om misdadigers af te schrikken en ze op het rechte pad zetten
3. Voorkomen van eigenrichting
4. Resocialisatie= straf moet ervoor zorgen dat iemand zijn leven verbeterd
5. Beveiliging van de samenleving

-                      Kinderen onder de 12 jaar kunnen niet vervolgd worden.

-                      Kinderen onder de 12 jaar kunnen niet vervolgd worden.

Ze krijgen te maken met de Raad van Kinderbescherming

-                      Jongeren tussen 12-18 jaar kunnen bij Haltbureau terecht (alleen bij kleine misdrijven: winkeldiefstal)

Zwaardere misdrijven moeten ze naar de kinderrechter

Burgerlijk recht

-                      Grootste deel van de rechtszaken gaan over:

• Burgerlijk recht= waarbij 2 burgers tegenover elkaar staan (ook rechtspersonen: bv’s, stichtingen)
• Bestuursrecht= waarbij burgers tegenover de overheid staan
• Eiser= degene die de zaak aan de rechter voorlegt
• Gedaagde= de persoon van wie iets wordt geëist

-                      Een burgerlijke rechtszaak gaat als volgt:

1. De eiser gaat naar de rechter
2. De zaak begint als de eiser wil dat de rechter  een dagvaarding stuurt. In een dagvaarding moet:

-          De naam van eiser

-          De eis

-          De motivatie van de eis

-          Tijdstip en plaats

1. De gedaagde hoeft niet te komen en stuurt daarom een verweer
2. Rechter beslist

• Schadevergoeding betalen en als de schuldige dit niet wil, kan de rechter het direct van zijn loon af laten halen (= loonbeslag)
• Dwangsom= dit moet je betalen als je je niet houdt aan de afspraken (bijv. geen muziek meer na 20:00 uur en je doet het toch)
• Kort geding= een snelle procedure die wordt behandeld door een zogenaamde voorzieningenrechter. Deze doet een voorlopige uitspraak in afwachting van het normale proces. (bodemprocedure)

Bestuursrecht

-                       Terreinen waarop het bestuurlijk recht een grote rol speelt:

1. 1.       Vergunning
2. 2.       Uitkeringen en subsidies
3. 3.       Asielaanvragen en verblijfsvergunningen
4. 4.       Belastingen

Internationale ontwikkelingen

-                      Internationale rechtbanken:

• Internationale Gerechtshof= 15 rechters (gekozen door VN) regelen zaken over rechtsgeschillen tussen staten; Den Haag
  • Grensconflicten
  • Oorlogstribunalen= hier worden oorlogsmisdadigers berecht
  • Internationaal Strafhof= hier kunnen staatshoofden die vroeger vrijuit gingen, worden berecht voor schending van de mensenrechten

Internationale vergelijkingen(VS)

VS

Nederland

Invloed van de bevolking

Democratisch , ze kiezen president, ze kiezen lagere rechters, ze kunnen plaats nemen in jury

Democratisch

De macht van het staatshoofd

President beschikt over vectorecht(mogelijkheid om wetten tegen te houden) en opperbevel (over het leger beslissen)

Minister-president en kabinet minder macht (toestemming nodig van parlement)

De onafhankelijkheid van rechters

President kiest rechters, . Ze worden voor het leven benoemd en ze toetsen de Amerikaanse wetgeving aan de grondwet.

Rechters zijn onafhankelijker

Het rechtssysteem

Mensen zonder strafblad kan ik een jury plaatsnemen

Deskundige rechter spreekt de vonnis

De grondrechten

Geen sociale grondrechten (onderwijs enz.), vrij wapenbezit, uitlokken (agent koopt drugs en arresteert de persoon vervolgens) toegestaan bij opsporing, Patriot Act ( terrorisme voorkomen)

Wel sociale grondrechten

De straffen

Doodstraf, plea bargaining (=advocaat en aanklager sluiten deal zodat de aanklager bekent)

Three Strikes and You’re Out Law (=na 3x zware straf)

Straffen volgens de wet

Het verschijnsel klassenjustitie

Bijv. zwarten worden zwaarder gestraft dan blanken

Mensen met baan lichter gestraft dan mensen zonder een baan

Grondrechten ter discussie

• Vrijheid van meningsuiting=  je mag je eigen mening uiten, maar niet te ver zoals:
  • Haat zaaien, discrimineren
• Vrijheid van godsdienst= vrij zijn in wat je gelooft

Strijd tegen de georganiseerde misdaad

• Wet bijzondere opsporingsbevoegdheden (BOB)= politie mag onder voorwaarden inkijkoperatie doen

-          Ook mag de politie met toestemming infiltreren in een misdaadorganisatie

• Recht op privacy= recht om privé te hebben

Strijd tegen terrorisme

-                      Maatregelen na 11 september:

1. VS zet Patriot Act in
2. Terreurverdachten worden opgesloten op Guantánamo Bay
3. Verruiming van begrippen, er wordt nu nauwkeuriger opgelet

• Plattegrond van Schiphol downloaden, dat vinden ze verdacht
• Wet terroristische misdrijven= Nederlandse wet die terreur misdadigers 50% harder straffen dan normaal

-                      Als er gelijk een vermoeden is van een terreurverdachte en er bewijzen zijn (bewezen door AIVD), kan er gelijk een opsporingsonderzoek zijn

• Wet afgeschermde getuigen= er mag geheime info (van AIVD) van de verdachte gebruikt worden, zodat de verdachte er niks op te zeggen heeft
• Lone wolfs= eenzame terreurmisdadigers
  • terreur aanval op de koningin in 2009 op Koninginnedag, Anders Breivik in Noorwegen (2011)