De middeleeuwen
1. Politiek en maatschappij
De wereld van de middeleeuwen
De middeleeuwen liepen van 500 tot 1500. Het was een duistere middentijd vol verval, onwetendheid en barbaarsheid die begon toen in 476 de laatste Romeinse keizer was afgezet. Alleen in de kloosters bleven Latijnse teksten en de cultuur bewaard.
Feodaliteit
Machtige heren zochten volgelingen, de vazallen, waar ze een verdrag mee sloten. De heer bood bescherming en gaf ze een stuk land (feodum), de vazallen diensten. Dat was het leenstelsel.
Karel de Grote (768-814) bestuurde een lastig gebied met verschillende volken. Hij voerde het christendom in om de bevolking iets gemeenschappelijks te geven.
Chansons de geste zijn verhalen op rijm. Romans waarin Karel de Grote een rol speelt heten Frankische romans (hij was vorst in het rijk van de Franken) of Karelromans.
Kerk en wereld
Het was in de middeleeuwen onduidelijk of de paus of de koning de macht had.
2. Ideeëngeschiedenis
Angst voor en verlangen naar de dood
Volgens het verhaal uit het eerste bijbelboek van Genesis hadden Adam en Eva het recht op eeuwig leven verspeeld door van de verboden vrucht te hebben gegeten. Sindsdien werd het leven gezien als het weerstaan van de verleidingen van de duivel. Men leefde in angst voor wat na het leven kwam, maar keek ook uit naar bevrijding.
Dodendans is een nieuwe literatuurvorm die ontstond toen aan het eind van de middeleeuwen mens zowel stervensverlangen als levenslust had.
Het middeleeuwse geloof
Om de wereld te verklaren werd alles in verband gebracht met god en kwade krachten zoals duivels en draken. De theologische ideeën van het christendom waren voor het gewone volk te moeilijk, dus maakten antieke goden plaats voor christelijke heiligen die veel dichter bij waren.
Bij invoering van het christendom bestonden nog veel Germaanse gebruiken die niet werden afgeschaft, maar in een nieuw jasje gestoken.
Kennis van de wereld
Het wereldbeeld was gevormd door passages uit de bijbel, mededelingen van Griekse en Romeinse schrijvers en berichten van middeleeuwse reizigers. Teksten werden vaak letterlijk genomen en niemand trok ze in twijfel. Jeruzalem zou in het midden van de wereld liggen en aan het eind van de wereld zouden draken zich schuilhouden.
3. Europese literatuur in de middeleeuwen Het was gebruikelijk om teksten van anderen te kopiëren of naar de eigen taal te vertalen. Henric van Veldeke is een dichter die schreef in Oudlimburgs uit de Middelhoogduitse periode (1000-1550). Hij hoort bij de Duitse en Nederlandse literatuur.
Middeleeuwse handschriften
Voor de uitvinding van de boekdrukkunst in 1450 werden alle teksten door monniken geschreven in een scriptorium (zaal waar geschreven werd). Een boek was dan ook erg duur.
Het heldendicht
Chansons de geste (heldendicht) heeft grote invloed gehad op landen rondom Frankrijk. Oorspronkelijke teksten werden aangepast aan de plaatselijke situatie. Een heldendicht over Karel de Grote heet Chanson de Roland. Het gaat over zijn flatertocht naar Spanje waar hij niet welkom was. Op de terugweg werden ze overvallen door Basken en een Roeland komt om het leven.
Het belangrijkste thema uit chansons de geste van de periode 1170-1260 zijn de conflicten tussen de koning en zijn vazallen.
Een Duits heldendicht heet Nibelungenlied over de ridderlijke held Siegfried.
De avonturentocht
Rondom een Engelse koning Arthur zijn de Arthurromans ontstaan die gaan over avontuurlijke tochten en vooral over op de proef gesteld worden. In 1066 werd Hastings veroverd door Willem van Normandie. Vlamen die daarbij hielpen kregen een stuk land. Deze mensen zijn in aanraking gekomen met de Keltische verhalen en gaven de Arthurlegenden weer door aan Vlaanderen.
In de verhalen ging het om de queeste: een avonturentocht die een held zelfkennis verschafte waarmee hij een eervolle plaats in de gemeenschap kreeg.
De hoofse cultuur of hoofse liefde was een nieuw ridderideaal dat ontstaan is uit de Arthurlegenden. De hoofse ridder verricht dappere daden, verslaat draken enz.
Humor
In de middeleeuwen veronderstelde men dat zwart gal (melancholie) het wapen van de duivel was. Dat werd bestreden met humor die vooral in toneelstukken voorkwam. Ernstige stukken werden afgewisseld met een klucht.
Francois Villon was een Franse dichter die niemand spaarde. Toen hij klaar was met studeren werd hij gevangen genomen. In een kerker schreef hij zijn zogenaamde testament vol humor.
Geoffrey Chaucer schreef The Canterbury Tales met een raamvertelling als structuur (verhaal binnen andere verhalen).
Till Eulenspiegel is een Duits verhaal over iemand die iedereen voor de gek houdt.
Het faustthema
In faustverhalen gaat het altijd om een man die zich boven de ellende van zijn tijd wil verheffen en zijn ziel aan de duivel verkoopt als losprijs voor bovenmenselijke kennis of macht.
4. Middelnederlandse literatuur De Middelnederlandse literatuur begint pas in de twaalfde eeuw. Dat komt doordat voor 1100 vooral mondelinge voorstellingen en voorleessituaties waren en dat is dus niet opgeschreven. Vanaf de 12de eeuw werden verhalen opgeschreven in de volkstaal: het Diets. Middelnederlands is meer een verzameling van dialecten als Limburgs, Brabants, Vlaams, Hollands en Saksisch.
Een ridderroman: Karel ende Elegast
Ridderromans leerden lezers iets, bijvoorbeeld wat trouw is. Dat lees je ook in Karel ende Elegast. Middeleeuwers lazen hoe verraad gestraft werd en trouw beloond.
Een satire: Vanden vos Reinaerde
Dit dierenverhaal laat zien dat ze ridderwereld slecht was en de verhoudingen tussen leenheer en leenmannen verpest werden door machtsstrijd en corruptie.
De vos wordt beschuldigd van verkrachting en moord waarna koning Nobel hem ter dood veroordeeld. De vos vertelt een leugen over een schat en een complot tegen de koning en hij zet de samenzweerders, beer en wolf, gevangen. De hofgemeenschap valt door de listen uiteen en de schurk is ontsnapt.
Een legende: Beatrijs
Een legende is een verhaal in dichtvorm over de wonderen van Maria of andere heiligen om de gelovigen te overtuigen van de macht van Maria.
In Beatrijs is een non zo verliefd op een edelman. Ze trekt met hem de wereld in (aangespoord door de duivel) en ze krijgen 2 kinderen. Na 7 jaar is het geld op en de edelman gaat ervandoor. Beatrijs moet haar lichaam verkopen en wordt hoer. Na 7 jaar komt ze in de buurt van haar klooster en een goddelijke stem beveelt haar terug te gaan. Niemand had door dat ze weg was, want Maria had haar plaats ingenomen. Na een biecht moet ze boetedoen, maar heeft ze toch uitzicht op het eeuwige leven.
De samenvatting gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden