Meest gebruikte criteria voor indeling van verhalen: • vorm dagboek, kroniek, strip • omvang kort verhaal, roman, novelle • inhoud historisch verhaal, sciencefiction • schrijfstijl humoristisch, geëngageerd • context cursiefje, column Volksverhalen behoren tot oudste & meest bekende genres maken al eeuwenlang deel uit van folklore van elk land vaak mondeling overgeleverd en pas eeuwen na ontstaan opgeschreven. Legende & sage: historische achtergrond > kern van waarheid, nu verloren Mythen, parabels, sprookjes & fabels: volledig gefantaseerd
Legende van Latijnse legenda: ‘wat gelezen moet worden geven mensen een voorbeeld of steun voor hun leven doel: versterken v/d godsdienstzin meestal grijpt godheid in d.m.v. wonde = centrale verhaalelement in elke l. Hoofdrolspelers zijn heiligen, christelijke -, Boeddha, Mohammed, Hiawatha
Mythe - verhalen over goden & halfgoden uit de natuurgodsdienst van een volk - geven verklaring voor verschijnselen die mens niet kon verklaren, zoals • het ontstaan v/d wereld, haar vorm & haar natuurkrachten • de schepping v/d mens - geeft volk ook basis voor zijn geschiedenis en zijn ontstaan: de mythologie bevat altijd een soort scheppingsverhaal - In noordelijke mythologie goden Odin (of Wodan) & Thor belangrijke rol - Griekse dichter Homerus beschreef in mythen de godenwereld onder oppergod Zeus> helden vertonen menselijke tekortkomingen, bv. ruzie, ontrouw
Sprookje van oorsprong voor volwassenen vaak zeer oud, van generatie op generatie doorverteld Later braafste sprookjes didactische functie Vanaf 1800 veel opgeschreven,o.a. door gebroeders Grimm & Charles Perrault vanaf 19e eeuw veel nieuwe bedacht: zogenaamde cultuursprookjes belangrijk inhoudelijk kenmerk = zwakke/arme hoofdpersoon overwint sterke /rijke slechterik situatie hoofdpersoon weerspiegelt arme volk vroeger, uitgebuit door hoge heren Structurele & inhoudelijk kenmerken van sprookjes: vage aanduiding tijd & plaats vaste uitdrukkingen (‘Er was eens’,’en ze leefden nog lang & gelukkig’) ongebreidelde fantasie (toverkracht) wreedheden geen uitzondering taboe en doorbreken daarvan (Roodkapje mag niet van pad afwijken) eenvoudig taalgebruik
Fabel korte anekdotische verhalen over dieren doel: praktische levenswijsheid overbrengen dieren hebben menselijke eigenschappen (praten, denken enz.) gebeurtenissen zij verzonnen vaak zwakkere die door slimheid sterkere overwint, net als in sprookjes soms moraal nog apart vermeld aan einde tekst komen voor bij vele volkeren, slimme dier steeds andere verschijning: o Europa: de vos (Reynaert) o West-Afrika: de spin (Anansi) o Indonesië de kantjil (een dwerghertje) o Noord-Amerika de coyote (prairiewolf) Parabel van Grieks parabole = gelijkenis doel: toehoorder/lezer tot morele houding te overreden niet-vanzelfsprekende conclusie, wil nieuw inzicht bijbrengen taalgebruik verheven (over t algemeen) vaak in godsdienst toegepast, bv. barmhartige Samaritaan Hedendaagse verhalen Anekdote • kortste verhaaltype • vaak humoristisch of opmerkelijk • alleen kern, essentie v/h verhaal
Kort verhaal • vaak oorspronkelijk voor tijdschriften • 1 tot 20 bladzijden • beschreven gebeurtenis staat centraal • Kenmerken: o meestal 1 hoofdpersoon
o 1 gebeurtenis
o eenvoudige opbouw, geen bijzaken
o meestal geen inleiding, maar gebeurtenis al begonnen
Novelle - tussen korte verhaal & roman in - meestal < 100 bladzijden - Kenmerken: • 1 plaats van handeling • geen uitvoerige karakterbeschrijvingen • zo weinig mogelijk verhaalfiguren
Roman lange voorgeschiedenis(verwijst naar Romaans: vanaf M.E. verhalen in Romaans) uitgebreid verhaal, daden en gedachten van hoofdpersonen beschreven overkoepelende term voor veel verhaaltypen, vooral ingedeeld naar inhoud: ridderroman (ME)& avonturenroman (17e +18e eeuw) beschrijven avonturen van hoofdfiguren schelmenroman (picareske roman) avonturen van slimme & vrijgevochten fortuinzoekers beschreven psychologische roman vanaf 18e eeuw, uitbeelding geestesleven belangrijke plaats. Tendens-, strekkings- of ideeënroman: psy. roman met doel protesteren tegen misstanden of filosofische /politieke/religieuze overtuiging propageren zedenroman vanaf 19e eeuw, zeden (goede/slechte levensstijl & denkwijze) rol, vaak opvoedkundig doel historische roman vanaf 19e eeuw, historisch decor, niet altijd historisch juist, vaak spannende avonturen met dappere&deugdzame helden, vaak levendig & boeiend beeld van dagelijks leven die periode oorlogsroman oorlogsjaren en/of effecten daarvan op naoorlogse generaties beschreven, ond: verzet, vervolging, onderduiking, oorlogsstrijd streekroman/regionale roman 1e helft 19e eeuw, in bepaalde streek, vaak geromantiseerd beeld door beschrijvingen landschap & streektaal politieroman(detective)/misdaadroman/thriller misdaad & oplossingen daarvan een rol, zorgvuldig opgebouwde spanning, vaak ingenieus opgebouwde handeling sciencefiction/fantasy wereld gecreëerd die niet bestaat, slechts denkbaar in verre verleden/toekomst
Sciencefiction: gebeurtenissen denkbaar binnen/vanuit onze wereld verhaalinhoud voorstelbaar, schrijver tracht mogelijke toekomst te beschrijven meestal wetenschappelijke ontwikkelingen een rol, vaak technologische & wetenschappelijke theorieën als uitgangspunt, uitgebreid en geplaatst in toekomst en/of heelal vooral om handeling, moraal/boodschap ontbreekt. Bijzondere vorm: utopie/anti-utopie: utopie beeld geschetst van ideale maatschappij in toekomst anti-utopie: maatschappij waar menselijke waarden op achtergrond zijn geraakt. Schrijver: vaak waarschuwen voor verkeerde handelingen/denkwijzen die kunnen leiden tot toekomst waarin kwaad overheerst. Fantasy: o irrationele wereld, vol van wonderlijke krachten/dromen/magie
o gebeurtenissen niet logisch te verklaren. o Eind 18e eeuw: gotische roman: bloedstollende verhalen over geesten/magiërs, wrakke kastelen, vreselijke monsters, levende doden & geheimen
o eerst niet meer dan zedenromans> goede beloond, latere gotische romans (horror) dat op achtergrond. o Bijzondere vorm:sword and sorcery (zwaarden & tovenarij): reïncarnatie van oude sprookjes/sagen, met grotere, gruwelijkere en sadistischere monsters Journalistiek literair proza Cursiefje uitgewerkte anekdote vaak schuin gedrukt (cursief) vooral in dag- en weekbladen stijl = vlot & los vaak woordvondsten & verrassende observaties met weinig woorden veel zeggen over alledaags onderwerp (goede schrijver) met nadruk op sfeerbeschrijving & humor
Essay beschouwend/betogende tekst zo verantwoord/genuanceerd mogelijk wordt bepaald standpunt ontwikkeld
Polemiek
o verzameling teksten waarin aanval wordt ondernomen op personen/zaken/opvattingen die niet overeenstemmen met visie polemist
o gewoonlijk heftige toon
o satirische stijl & spitsvondige formuleringen
Reisverhaal - reizen is: nieuwe ervaringen opdoen, onverwachte dingen meemaken, mooie/llelijke dingen tegenkomen - schriijver kan lezer meenemen op zo’n reis door beschrijvingen te geven van indrukken, landschap, volk, belevenissen, cultuur enz. Recensie literaire recensenten bespreken in kranten/tijdschriften/voor radio/voor tv recent verschenen literaire werken. bevat naast info ook kritische kanttekeningen & advies om betrokken werk wel/niet te lezen Beeldverhalen • geschreven/gedrukte tekst & beelden gecombineerd • vele vormen: 1 plaatje, met/zonder tekst, dagelijkse strip in krant en grote strip
Ballonstrip gesproken 7 gedachte zinnen in ballonnetjes tekst verteller in kadertje binnen tekening tekening even belangrijk, soms belangrijker dan tekst ook fotostrip
o veel minder gewaardeerd
o vaak van inferieure kwaliteit(verhaaltechnisch & vormgeving) Tekstloze strip • tekst ontbreekt • vaak kortere strip • vaak als dagelijks feuilleton in kranten
Cartoon ook spotprent genoemd probeert door overdrijving van bv. karaktertrekken/uiterlijkheden iets/iemand belachelijk te maken Overige vormen van literair proza Brievenboeken - correspondentie in druk laten verschijnen - verwant = briefroman, uit brieven tussen meerder personages verhaal te lezen
Dagboeken & memoires bijhouden (literair) dagboek in aantal landen zeer gebruikelijk memoires: verzameling herinneringen van auteur, als terugblik vaak autobiografische elementen & verslagen van ontmoetingen met personen/van belangrijke gebeurtenissen
Biografie leven van iemand beschreven auteur wil werkelijkheid zo dicht mogelijk benaderen
REACTIES
1 seconde geleden