Cursus 11

1.    Historische achtergronden

Mei 1945 einde Tweede Wereldoorlog. Daarna Koude Oorlog: VS en bondgenoten tegen SU met satellietstaten: zorgde voor dreiging en een sfeer van pessimisme en angst. Dekolonisatie: voormalige koloniën à onafhankelijke staten. 1963: moord J.F. Kennedy, 1968: moord Martin Luther King (voor rassengelijkheid). VS oorlog in Vietnam. ’60: meer protesten/demonstraties.

’50: Wederopbouw: restauratie: wens naar herstel van gezag, orde en rust, staat tegenover de drang naar vrijheid en verandering. Rebellerende jeugdcultuur (Elvis Presley) voorzichtig verzet tegen macht en gezag.

’60: welvarend, ‘de gasbel’, R’damse haven. à consumptiemaatschappij. Einde verzuiling, emancipatie. Er ontstaat een mondiale jeugdcultuur waarvan de popmuziek een duidelijke uiting is.

2.    Culturele achtergronden

Belangrijke verandering in de moderne kunst was abstractie. De figuratieve traditie in de kunst is ook blijven bestaan en maakte het mogelijk de eenzame en lichamelijk kwetsbare naoorlogse mens uit te beelden.

Wens naar artistieke vernieuwing: Cobraschilders:spontaan en improviserend in felle kleuren. Sprookjesachtige figuren. Direct, persoonlijk en spontaan.

Popart (’60) Andy Warhol / Roy Lichtenstein. Niet abstract, maar figuratief. Aan de massacultuur ontleende onderwerpkeuze.

3.    Literaire ontwikkelingen

Schrijver en publiek

Naoorlogse literatuur: doorbreekt taboes, verzet tegen gevestigde orde, soms heftige kritiek.

De naoorlogse literatuur is een poging het oorlogstrauma te verwerken, maar is ook kritisch over de beeldvorming van de oorlog.

Vernieuwing in het proza

Naoorlogse proza geschreven vanuit een pessimistisch wereldbeeld:

• Personages eenzaam en angstig
• Meerdere vertellers om eenzaamheid te benadrukken.
• Taboeonderwerpen aan de orde.
• Werkelijkheid ervaren als een chaos vol onduidelijkheden en misverstanden.
• Personages hebben geen moreel besef, normen en waarden.
• Personages zijn antihelden. Kunnen geen richting geven aan hun leven, alleen beschreven wat hij doet.
• De oorlog is een decor dat de situatie waarin de personages verkeren benadrukt.

Vernieuwing in de dichtkunst

De Vijftigers zorgden met hun experimentele gedichten voor de belangrijkste vernieuwing in de naoorlogse dichtkunst. Brachten verwarring. Intensief omgaan met taal.

Neorealisme: Wilde zakelijk verwoorden wat was waargenomen, tegen dichterlijk taalgebruik, reactie op de Vijftigers.