Hoofdstuk 2

In de tijd van het industrieel kapitalisme werden vakbonden en socialistische partijen opgericht. Deze kwamen op voor de belangen van arbeiders en protesteerden.

Karl Marx was in 1842 hoofdredacteur van de krant Die Rheinische Zeitung. Hij leefde en werkte een groot deel van zijn leven in Londen. Hij hield zich bezig met de organisatie van de arbeiders in Europa.

De maatschappij was in tweeën gedeeld: bezittende klasse & arbeiders klasse

Marx verzette zich tegen diegenen die een individualistisch en liberaal mensbeeld hanteerde zoals Hobbes en Smith. Marx vond ook dat de mens egoïstisch was, maar dat waren ze geworden. Mensen moesten voor zichzelf opkomen omdat de maatschappij waarin ze leven gewelddadig en egoïstisch is

Marx: de mens is een arbeidend wezen

Volgens Marx maakten filosofen als Hobbes en Smith de fout dat ze dingen die door de cultuur gevormd zijn zien als de natuur van een mens. Als de maatschappij verandert, verandert de mens mee.

Arbeidend wezen

Een wezen dat zich door zijn arbeid verwerkelijkt

Vervreemding

In het kapitalisme raakt de mens vervreemd van zijn eigenlijke natuur

Dit kan uitgelegd worden in verschillende niveaus:

• Arbeider vervreemdt van het product dat hij maakt

(product is van de ondernemer)

• Arbeider vervreemdt van arbeidsproces

(hij werkt voor een ander)

• Arbeider vervreemdt van zichzelf

(kan zijn creativiteit niet kwijt/ is vaak eentonig werk)

• Mensen vervreemden van elkaar

(veel concurrentie tussen mensen, alles wordt commercieel)

Communisme en Rijk van de Vrijheid

Communistisch Manifest

Marx roept arbeiders op om zich niet langer te laten uitbuiten door ondernemers

• Arbeiders moeten zich meer verenigen in vakbonden en politieke partijen
• Kapitalisme omverwerpen en de productiemiddelen in handen van de gemeenschap brengen
• Als productiemiddelen in handen zijn van de gemeenschap (van iedereen samen) zullen alle mensen betrokken zijn bij de productie van goederen en diensten, en de mensen worden niet meer uitgebuit

Communisme & Rijk van de Vrijheid

Productiemiddelen zijn in handen van de gemeenschap. Zo worden arbeiders niet meer uitgebuit, en werkt iedereen samen in plaats van met elkaar te concurreren en strijden (benaming van Marx voor deze maatschappij)

§2.6 het christelijk mensbeeld

De meeste christenen vinden dat we via de Bijbel iets kunnen leren over wie God is en wat zijn bedoelingen zijn. Omdat niet alle christelijke stromingen evenveel in de Bijbel geloven, kijken we alleen naar wat de Bijbel over de mens zegt

Het bijbels mensbeeld

De bijbel vertelt verschillende literaire genres, waaronder mythische verhalen → beeldende verhalen waarin standpunten verborgen zitten, met name vragen naar de mens

Genesis → het eerste boek in de Bijbel

God schiep de hemel en aarde. Op de zevende dag rustte hij.

Hij schiep de mens als Zijn beeld, zegende hen, en sprak tot hen: wees vruchtbaar en wordt talrijk, bevolk de aarde en onderwerp haar, heers over de vissen van de zee, vogels van de lucht en al het gedierte dat over de grond kruipt

De mens krijgt een grote verantwoordelijkheid:

Hij hoort op een goede manier om te gaan met God, met zichzelf, zijn medemens en de natuur.

De mens moet liefdevol, rechtvaardig en barmhartig zijn tegenover de medemens. Je moet andere zo behandelen zoals je zelf ook behandeld zou willen worden

De mens is een moreel wezen → hij kan dingen goed, maar ook fout doen

Hij behoort tot het kwaad te vechten, dit kan hij niet alleen dus God begon met het initiatief: hij zond zijn Zoon Jezus Christus als levende God

Rijk van God

Uiteindelijk verlangt de christen dus naar een volmaakte wereld waarin het kwaad en de dood niet meer bestaan

Het mensbeeld in de christelijke scheppingstheologie

Thomas van Aquino (1225-1274)

Bekend door het christelijk denken

Scheppingstheologie

God heeft de wereld en de mens volgens een bepaald plan geschapen

• Van nature is de mens op andere mensen aangewezen
• Mens is een redelijk wezen en leert de natuurwet kennen (rechten en plichten door God bedoelde orde)
• Deze vorm van christelijk denken wijst het liberalisme van de hand. Ze zien de mens als een vrij wezen, dat zijn belangen nastreeft (Hobbes & Smith)
• Mens is een sociaal wezen
• Het christendom ziet de maatschappij als samenhangend geheel, en niet zoals het liberalisme → als een optelsom van individuen
• Christendom is ook tegenstander van Marxisme. Christelijken hebben wel recht op privébezit (consumptie & productiemiddelen). Privébezit ligt verankerd in de natuur van de mens

Thomas van Aquino: privébezit is ook om praktische redenen noodzakelijk is:

• Zorg argument

Mens zal krachtiger streven naar iets wat van hem zelf is t.o.v. maatschappelijk

• Orde argument

Mens zal beter voor eigen spullen zorgen. Zelf verantwoordelijk voor eigen spullen

• Vrede argument

Meer vrede omdat iedereen tevreden is met het zijne

Privébezit en staatsbezit

Mensen horen op een verantwoordelijke manier om te gaan over privébezit

Duurzaamheid is geboden, ook voor een ondernemer (arbeiders niet uitbuiten & natuur in stand houden)

Overheidsbezit

Wenselijk als een product niet voor winst gemaakt kan worden, maar toch maatschappelijk nodig zijn

Als een natuurlijke gemeenschap (school/bedrijf/gezin) hun verantwoordelijkheden niet na kunnen komen moet de staat ingrijpen. De staat heeft een aanvullende taak.

Dit wordt met verschillende namen aangeduid:

Katholieken →         subsidiariteitsbeginsel

Protestanten →       soevereiniteit in eigen kring

CDA laatste tijd →  gespreide verantwoordelijkheid

§2.7 verdiepingsstof: de mens als seksueel en agressief wezen

§2.7 verdiepingsstof: de mens als seksueel en agressief wezen

Sigmund Freud (1856-1939)

• Mens wordt door hem getypeerd als seksueel en agressief wezen.
• Altijd omstreden geweest vanwege zijn opvattingen, te vel gewicht hechten aan seksualiteit in het menselijk leven/ eenzijdig georiënteerd op mannelijke seksualiteit.
• Ondanks zijn slecht onderbouwde theorieën, hebben veel kunstenaars gebruik gemaakt van thema’s uit zijn theorie.
• Geboren in Freiburg (Tsjechië), op zijn 4e verhuisd naar Wenen
• Ouders waren liberale joden
• Studeerde medicijnen → steeds meer belangstelling voor psychologie
• Hij ontdekte het onbewuste
• 1938 → Duitsers vielen Oostenrijk binnen, vele joden gevlucht, ook familie Freud. Geslaagde vlucht in juni 1938. In Londen gaan wonen.

Het psychisch apparaat

Volgens Freud kunnen we het functioneren van de psyche (geest) voorstellen als een psychisch apparaat

Über- Ich (boven ik)

Menselijke psyche              Ich (ik)

Es (het)

Es

• Bevat allerlei driften (= lichamelijke krachten die de behoeften en verlangens van mensen aansturen)
• Mens krijgt ze mee vanaf de geboorte
• 2 hoofddriften:

• Seksuele drift: drift om te binden
• Destructiedrift: drift om te ontbinden

Über- Ich

• 2 functies:

• Ideale- ik: degene die je zou willen zijn
• Geweten: innerlijk besef van goed en kwaad (geboden & verboden)

• Geweten wordt gevormd in de opvoeding

Ich

• Belangrijkste functie om compromis te sluiten tussen driften en geweten
• Bevrediging van driften uitstellen (morgen tv kijken, nu leren)
• Driften afstellen (verliefd op iemand die al iemand heeft)

Iedere drift die onderdrukt wordt, verdwijnt in principe naar het Es (verdringing) en wordt daarmee onbewust

De kunst van het Ich is om Es & Über-ich als vriend te houden. Veel mensen slagen hier niet in en kunnen hulp van een psychiater of psycholoog krijgen.

Freud: de mens als seksueel wezen

Freud noemt de seksuele en destructiedrift Eros en Thanatos. Bij de seksuele drift wordt door hem het verkrijgen van lust in brede zin bedoeld.

Energie die voortkomt uit seksuele drift noemt hij libido. Seksuele driften stellen enorme hoeveelheden energie beschikbaar, maar de mens moet deze drift onderdrukken. Deze gaat naar het Es.

Sublimering

De energie die niet voor seksuele driften wordt gebruikt kan ergens anders ingestoken worden zoals bijvoorbeeld sport

Voor Freud bestaat en ontwikkelt de cultuur zich bij de gratie van sublimering. Cultuur is gebaseerd op onderdrukking van driften: driftverzakking

Sublimatie is gewenst en noodzakelijk mar heeft wel zijn beperking. Seksuele bevrediging is goed voor de psychische gezondheid en geestelijk welzijn