Hoofdstuk 2

De vraag naar de mens is een belangrijke levensbeschouselijke en filosofische vraag. Het is een vraag waar mensen in alle tijden en op alle plaatsen mee bezig zijn geweest.

Een mensbeeld is een doordachte kijk op de mens: op de aard van de mens zelf, zijn verhouding tot de ander, de samenleving, de wereld en het bovenaardse. Het is een samenhangend geheel van opvattingen over hoe mensen altijd en overal zijn en/of behoren te zijn.

In de tijd dat Thomas Hobbes leefde gebeurden de volgende dingen:

• Opkomen van het kapitalisme; toenemend concurrentie-denken
• Mensen worden individualistischer. Het ik-denken komt in plaats van het wij-denken
• De in vloed van de kerk en het Christendom in de maatschappij wordt minder. Geloven is een privézaak

Mensbeeld van Thomas Hobbes:

• De mens is van nature egoïstisch, hij wordt gedreven door eigenbelang.
• Een belangrijk kenmerk van de mens is begeerte, om de eigen behoefte te bevredigen.
• Natuurtoestand: Een beeld van een samenleving zoals die er uit zou zien als de mensen aan zichzelf overgelaten zouden zijn (geen overheid en afspraken). Een oorlog van allen tegen allen.
• Mensen moeten naar vrede streven.
• Sociaal contract: Een contract tussen alle mensen, waardoor zij hun rechten overdragen aan een heerser die zij gehoorzaamheid verschuldigd zijn.
• Als de heerser tekort schiet, houdt het contract op te bestaan en hoeven de onderdanen niet langer gehoorzaam te zijn.
• Er is geen natuurlijke behoefte aan samenzijn.

Mensbeeld van Adam Smith:

• De mens is een vrij wezen.
• Iedereen zijn eigen gan laten gaan is de beste manier voor de samenleving als geheel.
• De mens is van nature egoïstisch
• Het belang van de samenleving is er bij gediend dat burgers hun eigenbelang nastreven.

Volgens Smith heeft de overheid drie taken: Veiligheid garanderen, onrecht en onderdrukking voorkomen en taken verrichten die niemand in de samenleving wil of kan doen.

Marx verzette zich tegen diegenen die een individualistisch en liberaal mensbeeld hanteerden, zoals Hobbes en Smith. Hij was het eens dat mensen egoïstisch waren, maar dat waren ze geworden. De mensen werden gevormd door de barre omstandigheden waarin ieder voor zichzelf moet opkomen. Mensen worden gewelddadig omdat de maatschappij waarin ze leven gewelddadig is.

De mens is geschapen naar ‘Het beeld van God’. Hij is de ‘kroon op de schepping’. De mens heeft een bijzondere plaats op aarde, maar ook een grote verantwoordelijkheid. De mens kan niet op eigen kracht het kwaad definitief uit de wereld verdrijven. Daarvoor heeft God zijn Zoon naar de aarde gezonden, om de fouten van de mensen te herstellen. De mens hoort op een goede manier om te gaan met God, zichzelf, zijn medemens en de natuur.

Volgens Sigmund Freud heeft de mens twee hoofddriften: seksuele drift en doodsdrift. Hij zegt ook dat we onze geest kunnen voorstellen als een apparaat. Daarbinnen kunnen we het in drie gropepen onder verdelen. Je hebt het ‘über-ich’, dat is de ideale ik en het geweten. Je hebt ‘ich’, dat is de bewuste ik. En je hebt ‘es’, dit is het domein van onze driften.