L A T I J N

Les 29 & 30

Cultuurblok 29

De Romeinen hadden naast de Griekse epen ook belangstelling voor het Griekse toneel. Er zijn vele vertalingen en bewerkingen van tragedies en komedies gemaakt, die werden opgevoerd in de theaters. Zoals in het theater in Rome aan de Tiber, het theater van Marcellus. De beroemdste Griekse tragediedichters uit de 5e eeuw v. Chr. zijn Aeschylus, Sophocles en Euripides. In tragedies kwamen diepgaande vragen en problemen aan bod door middel van bewerkingen van mythes.

Een daarvan speelt zich af in Thebe, waar koning Laius woonde. Hij had in zijn jeugd de zoon van een koning de dood ingejaagd en was daarom vervloekt, waardoor hij geen kinderen meer zou krijgen. In zijn huwelijk met Jocaste besloot hij toch maar het orakel in Delphi te vragen of hij toch nog ooit kinderen zou kunnen krijgen. Toen het orakel hem vertelde dat zijn zoon hem zou vermoorden en met zijn eigen moeder zou trouwen, besloot hij er toch maar vanaf te zien. Maar ondanks dat kregen ze een zoon. Het kind werd naar de bergen gebracht en zijn voeten werden verwond in de hoop dat niemand belangstelling zou hebben voor het gehandicapte kind. De herder die hem moest achterlaten kon het niet aanzien en deed het kind cadeau aan een herder van Corinthe. Deze was echter te arm en bracht het naar koning Polybus en zijn vrouw Periboea van Corinthe. Ze voedden hem op en gaven hem de naam Oedipus, wat zwelvoet betekent.

Oedipus werd wel verteld dat hij een vondeling was, en raadpleegde dus het orakel in Delphi. Dat vertelde hem hetzelfde als het tegen zijn vader had gedaan. Oedipus schrok enorm en wilde niet meer terug naar huis. Hij ging op weg naar Thebe. Maar onderweg in een smalle bergpas kreeg hij ruzie met een tegenligger, deze was zo heftig dat er doden vielen. Toen Oedipus aankwam bij Thebe kwam hij de Sfinx tegen. Het was een wezen met grote vleugels, het gezicht van een meisje en het lichaam van een leeuw. De Sfinx blokkeerde de weg bij Thebe en legde elke voorbijganger een raadsel voor. Alle voorbijgangers werden gedood omdat ze nooit het antwoord wisten. Ook Oedipus kreeg ook een raadsel, maar hij antwoordde juist en de Sfinx stortte zich in het ravijn. De inwoners van Thebe waren hem zo dankbaar dat ze hem koning maakten. Hij trouwde met koningin Jocaste, de weduwe van de onlangs omgekomen koning Laius.

Het ging jarenlang goed, totdat de pest uitbrak. De broer van Jocaste, Creon, raadpleegde het orakel. En dat vertelde hem dat ze de moordenaar van Laius moeten verjagen om de pest te laten verdwijnen. Oedipus doorzocht heel de stad, maar zonder succes. Uiteindelijk vroeg hij de ziener Tiresias om hulp. Hij vertelde hem dat hij het zelf was. Oedipus begon eens na te denken en kwam erachter dat hij Laius had vermoord in de bergpas en nu dus met zijn moeder was getrouwd. Jocaste pleegde zelfmoord en Oedipus stak zichzelf de ogen uit. Hij vertrok samen met zijn dochter Antigone en zwierf als bedelaar door Griekenland. Uiteindelijk stierf hij in een heilig woud in de buurt van Athene, waarna koning Theseus hem een eervolle begrafenis gaf.

Cultuurblok 30

Na het vertrek van Oedipus namen zijn zoons Polynices en Eteocles de macht over. Ze mochten om de beurt een jaar regeren. Maar Eteocles wilde van Polynices af en verbande hem uit Thebe. Polynices ging naar Argus, waar hij mocht trouwen met de dochter van koning Adrastus. Samen met hem bracht hij een leger bijeen en om Thebe te veroveren. Antigone was ondertussen teruggekeerd naar Thebe en was geschrokken van de ruzie. Voor elk van de zeven poorten stonden krijgsmachten, die de aanval hadden ingezet. Niemand won dus ze besloten een duel te houden. Daarin wist Eteocles zijn broer dodelijk te verwonden maar Polynices stak hem nog snel met zijn zwaard. Beide broers stierven. Antigone rende naar ze toe en met zijn laatste adem sprak Polynices haar nog toe. Hij wenste dat hij dat hij in zijn vaderstad begraven ging worden. Antigone was diep bedroefd en beloofde hem dat.

Na dit tragische gevecht, nam Creon, de oom van Antigone, de macht over. Hij regelde een begrafenis voor Eteocles, maar liet Polynices op het slagveld liggen. In de oudheid was dit heel erg omdat zo je ziel geen rust kon vinden in het dodenrijk en voor altijd over de aarde moet blijven zwerven. Creon verbiedt zelfs Polynices te begraven, wie dit wel probeerde zou de doodstraf krijgen. Antigone vraagt haar zus Ismene om hulp, maar zij durft niet tegen Creon in te gaan. Dan besluit Antigone het zelf maar te doen. Ze vult een kruik met wijn, melk en honing en giet dit om het lichaam van haar broer heen. Vervolgens neemt ze handen met aarde en begint deze als een symbolische begrafenis over hem uit te strooien. Maar dan wordt ze hardhandig vastgegrepen, de wachters van Creon hebben haar betrapt.

Creon is woedend en veroordeelt haar ter dood. Ismene en Haemon, de zoon van Creon en verloofde van Antigone, proberen hem nog op andere gedachten te brengen, maar tevergeefs.

Dan komt de ziener Tiresias het paleis binnen en vertelt van een zeer onheilspellend voorteken. Twee vogels vraten elkaar op in de lucht en het offervuur wilde niet meer branden. Hij dringt er bij Creon op aan Polynices alsnog te begraven, anders zullen de goden van Creons eigen bloed een dode eisen. Snel geeft Creon opdracht voor een begrafenis, waarna hij naar de grafkelder van Antigone gaat. Daar zit Haemon voor het dode lichaam van Antigone, die zich aan haar sluier heeft opgehangen. Als Haemon zijn vader ziet is hij woedend, hij haalt uit met zijn zwaard maar mist en pleegt dan zelfmoord. Wanneer de vrouw van Creon dit hoort, pleegt ook zij zelfmoord. Creon is diep bedroefd.