Moderne kunststromingen

in de eerste helft van de twintigste eeuw vallen vooruitstrevende kunstenaars de gevestigde orde aan. Ze vinden dat ze de vooruitgang belemmeren. Ze zagen zelfs hoop in de eerste wereldoorlog. Ze noemden zichzelf futuristen.  De futuristen waren voor snelheid, techniek, geweld, beweging en oorlog. Ze maakte krachtige en beweeglijke kunst vol dynamiek. Het futurisme duurde niet lang, toen ze in gingen zien welke vreselijke gevolgen de oorlog had viel de beweging uiteen.

Na de oorlog komen in het neutrale Zwitserland veel intellectuelen bij elkaar in Zurich. De stroming die dan ontstaat, Dada, is eerst vooral een literaire stroming maar later sluiten ook kunstenaars zich aan bij de politiek geaarde stroming. Je kunt het ’t beste omschrijven als anti-kunst, ze waren tegen de samenleving en gevestigde kunstwereld van voor de oorlog.

Marcel Duchamp is een bekende dadaïst. Hij begon als impressionist maar werd beïnvloedt door het futurisme en kubisme. Er ontstaat dynamiek in zijn werk, en later gaat hij werken met het toeval, bluf, ironie en humor (belangrijke onderdelen v/d stroming!). In New York exposeert hij readymades, dit waren alledaagse gebruiksvoorwerpen die hij tentoonstelt als kunst. Dit deed hij met een urinoir (de fontein), dit choqueerde iedereen. Hij wilde de grenzen van de kunst ter discussie zetten.

Kurt Schwitters maakt een soort collages, hij maakt kunst van snippers entreekaartjes, krant, glas en etc. Hij noemt dit Merz. Hij maakt dit omdat na de oorlog alles aan flarden was, maar je met die flarden weer iets nieuws moet opbouwen.

Wanneer de dada wegebt gaan veel oud dadaïsten over op het surrealisme. In deze stroming spreken de kunstenaars hun fantasieën, dromen, onderbewustzijn en het toeval aan.  Het idee over het onderbewustzijn was vooral door Freud zijn theorieën ontstaan. Andre Breton is een bekend surrealist, die zichzelf in halve droomtoestand bracht en dan zijn dromen noteerde. Veel surrealisten lieten zich onder hypnose brengen of wendden zich tot het spiritisme.

Salvador Dali was een uitzinnige Spaanse surrealist die graag provoceerde. Hij wilde men redden van de abstracte kunst, academische kunst, het dadaïsme en alle andere –ismen.  In zijn werk zet hij objecten naast elkaar die niks met elkaar te maken hebben, en geeft die objecten vervolgens een metamorfose. Het is als in een droom.

In de 19e eeuw waren de leefomstandigheden voor arbeidersgezinnen heel slecht. De huizen waren klein en onhygiënisch. Michel de Klerk krijgt in 1915 de opdracht hier wat aan te doen en komt met een plan voor nieuwe, vorstelijke bouwblokken. De gebouwen zijn origineel en hebben decoratieve toepassing. Zijn bouwwerken worden internationaal bekend onder de naam ‘de Amsterdamse School’.

Erik Satie ging naar het Parijse conservatorium maar werd eraf gestuurd wegens lui gedrag. De reden hiervan was zijn afkeer tegen de schoolsheid van de opleiding. Hij werd geinspireerd door Aziatische muziek en Jean Cocteau. Zijn Aziatisch geinspireerde werk werd negatief beoordeeld door de critici. Zijn latere werk, De Parade,  is vernieuwend. Hij werkt met nieuwe geluiden, zoals revolvers en een typmachine. Zijn muziek is bedoeld om te vermaken. Hij is daarom ook in strijd met de romantische muziek van Wagner.

Het theaterstuk van De Parade heeft het idee van een circustent. De managers van het stuk zijn kubistisch gekleed (kunstmatige personen) en de acteurs zijn werkelijke mensen. Satie voegde werkelijke geluiden (sirene, revolverschot, typemachine) toe. Het toneelstuk krijgt veel kritiek, maar doordat het stuk aan het absurdisme van overdrijven grensde, heeft  het wel bekendheid verworven.

Isadora Duncan is de grondlegger van de moderne dans. De dans die toen bestond was oud en zij bracht vernieuwing. De danste gecontroleerde improvisatie. Haar kostuums waren simpel maar choquerend (blote armen en benen, doorzichtig) en haar decors zijn ook sober. Het ziet eruit als een innerlijke drang van expressie.

Antonin Artaud wilde met zijn nieuwe (surrealistische) theaters een nieuw soort werkelijkheid creëren. Hij wilde het onuitsprekelijke in woorden vatten.  Zijn stuk ‘Les Cenci’ was een van deze choquerende stukken over een Italiaanse hertog die elke denkbare misdaad wil plegen.

6

Pablo Picasso en Georges Braque worden als grondleggers van het kubisme gezien. Kubisten wilden verschillende kanten van het beeld belichten en analyseren hun model, stillevens en landschappen. Voor de verandering keerden zij zich niet af tegen de werkelijkheid. Ze kijken rationeel naar de kunst.

De architectuur heeft een functionele en esthetische (schoonheid) kant. De bouw van een gebouw wordt altijd rationeel benaderd omdat elk gebouw functioneel moet zijn.

Louis Sullivan bouwt volgens zijn motto ‘form follows function’. Dit betekent dat alle versieringen en onderdelen een functie moet hebben. Form follows function uitte zich in platte daken, neutraal kleurgebruik (wit), grote ramen (veel licht), zichbare constructies, geen overbodige versiering en functionele plattegronden.

Tussen 1910 en 1920 wil een groep Russische kunstenaars een sociale maatschappij opbouwen en de kunst dienbaar (bevordering van communicatie) maken. Ze worden geinspireerd door geometrische vormen en noemen hun stijl constructivisme. Onder het bewind van Stalin was het snel klaar met deze stroming.

In 1917 richten enkele Nederlanders waaronder Mondriaan en Doesburg ‘De Stijl’ op. Hun stroming is abstract en ze zijn geinteresseerd in nieuwe universele beeldtaal. Ze gebruiken vooral primaire kleuren, geometrische vormen en evenwichtige composities. In de architectuur moest alles strak en functioneel zijn.

Kort na de eerste wereldoorlog wordt in duitsland het Bauhaus opgericht. Dit is een academie. De stroming gaat uit van het middeleeuwse leerling-leermeester principe. Ze leren meubels en gebruiksvoorwerpen te maken die industrieel geproduceerd kunnen worden. Het is functioneel, strak en geometrisch. Het motto is ‘less is more’.

Oskar Schlemmer vormt zich in het bauhaus tot choreaograaf en danser. In zijn visie dansen mensen als geometrisch gevormde poppen, als een soort robots. Hij wilde de persoonlijkheid van de danser uitschakelen.

Vsevolod Meyerhold ontwikkelt de biomechanica. Hierbij stelt hij dat theater het vertrekpunt is van een nieuwe mens, de arbeid van de toneelspelers is productie. Ze onthouden zich van overbodige bewegingen en werken ritmisch. Het lijkt een beetje op een dans. Ook deze ‘anticommunistische’ stijl wordt door Stalin stopgezet.