Hoofdstuk 3 - Griekse Kunst

H3 Griekse Kunst

1 De Griekse beeldhouwkunst: streven naar perfectie
1.1 Inleiding: de Griekse beeldhouwer Pygmalion

Pygmalion maakte beeld zo mooi -> verliefde op eigen schepping. Venus schonk beeld leven, Pygmalion + beeld lang & gelukkig. Griekse beeldhouwkunst streefde uiteindelijk naar perfectie, alles levensecht + werkelijkheid idealiseerden.

Griekse beeldhouwkunst ontwikkelde in 3 periodes:

- Archaïsche periode (650-490 v. Chr.) archaios = ‘oud’ Grieks

- Klassieke periode (490-323 v. Chr.) beeldhouwkunst op hoogtepunt

- Hellenistische periode (323-27 v. Chr.) tijd na dood Alexander d Grote tot Augustus 1e Romeinse keizer

1.2 De Archaïsche periode

Invloed Egyptenaren
Oudste Griekse vrijstaande beeldhouwwerken beelden naakte staande jongemannen (kouroi=Gr) , bij maken 1ste beelden hiervan -> techniek Egyptenaren. Tekenden omtrekken beeld op 4 zijden ve blok marmer & hakten uit (volgens vast schema v proporties+houding). Vandaar schematisch+lijkend op elkaar.

Kouroi: schoonheid door symmetrie

Grieken namen techniek+pose over maar voegden iets toe: beeld moest naast op mens lijken ook eigen schoonheid bezitten, dachten ze bereiken door symmetrie +herhalen gestileerde vormen hele standbeeld.

Kenmerken Kouroi:

Naakte rechtopstaande mannelijke figuur kijkt recht vooruit, ene been iets naar voren gewicht rust op beide voeten, armen langs lichaam+vuisten gebald, krullende haren: ronde kralen + gezicht expressieloze uitdrukking: zogenaamde archaïsche glimlach

Kouroi in ontwikkeling

Grieken loop der jaren kleine veranderingen, ging niet altijd goed, botsing v stijlen

1.3 De Klassieke periode

Symmetrie doorbroken

Problemen kouros: uitdrukking gelaat, haren + stijve pose. Zie pagina 50!!! -> Kritios-kouros

Beweging in brons

Hierna bewegende beelden, in marmer weergeven personen beweging moeilijk+riskant. Kon van alles misgaan met uithakken. Bronzen beelden beter. Bronzen beeld gemaakt: kunstenaar maakt model v klei, kleimodel klaar -> laag was eromheen + ook deze modelleren. Was hard -> opnieuw laag klei om modelleren, daarna beeld hardgebakken, waslaag smolt+was kon weglopen door gaatjes. In holle ruimte brons gegoten daarna (eenmaal hard) buitenste kleilaag weggehakt. Techniek brons gieten: cire perdu (verdwenen was)

Spanning tussen beweging en rust

Rond 450 v. Chr. beelden lichaamshouding natuurlijk: gewicht rust 1 been, bekken kantelt hierdoor licht. Heup+schouders vormen tegengestelde (contra) lijn. Linkerbeen+rechterarm gespannen, zo ontstaat balans tussen spanning+ontspanning: deze houding -> contraposto.

Dé grote vondst beeldhouwkunst Klassieke periode: levendige indruk v figuren gemaakt v dood materiaal.

Identiteit & idealisering

In tegenstelling tot kourosbeelden archaïsche periode vertoonden gelaat beelden klassieke periode (serene) expressie. Daardoor beelden eigen identiteit, wel door kunstenaar ideaalbeeld weergegeven: ondanks natuurlijke uitstraling geen natuurgetrouwe maar geïdealiseerde weergave werkelijkheid.

Naakte mannen, geklede vrouwen

Vrouwen tot in 4e eeuw altijd gekleed afgebeeld. Zelfde kenmerken in zelfde periode als kouroi, aan kleden ook te zien wanneer gemaakt: hoe speelser+natuurlijk plooien hoe jonger beeld is.

Kleurrijke beelden

Griekse marmeren beelden oorspronkelijk niet kleurloos: beschilderd.

1.4 De Hellenistische periode

Expressiviteit & realisme

Klassieke periode: grote perfectie -> natuurlijk ideaal beeld bewegend mens. Hellenistisch: meer om expressie, hoe expressie+emoties vastleggen. Werkelijkheid hiervoor voorbeeld dus beelden niet meer idealisering werkelijkheid maar natuurgetrouwe, realistische weergave.

Andere onderwerpkeuze

Deze ontwikkeling: verschuiving onderwerpkeuze. Archaïsche+klassieke periode geïdealiseerde, jonge mannen+vrouwen. Nu ook kinderen+oude mensen, zowel verheven onderwerpen (goddelijkheid) ook laag-bij-de-grondse (gewonde/dronken etc. mensen)

2 De Griekse bouwkunst: in dienst vd goden

 2.1 Functie vd tempel

Goden belangrijke rol Grieken, literatuur+vele standbeelden. Tempel diende als plaats voor godenbeelden.

2.2 Vorm & Stijl

1ste tempels v hout, alleen tempels steen/marmer over. Eenvoudigste vorm tempel: ruimte voor godenbeeld (cella= Lat)+ portaal daarvoor. Cella op verhoging via traptreden v alle kanten bereikbaar, ook aan achterkant tempel kon portaal toegevoegd maar dan zonder entree tot cella. Rondom meestal galerij v zuilen (peristylium). Zuilengalerij bovenkant afgesloten met architraaf, tempels alle zelfde onderdelen.

Manier van bouwen waarbij ruimte horizontaal afgesloten (ipv schuin/met koepel): architraafbouw.

In Griekse bouwkunst 3 orden:

- Dorische orde (vanaf 600 v. Chr)

- Ionische orde (vanaf 570 v. Chr)

- Corinthische orde (vanaf 420 v. Chr)

2.3 Acropolis: grootheid v Athene

Acropolis altijd zichtbaar, domineert stadsbeeld, in 5e eeuw v. Chr. precies bedoeling Atheense staatsman Pericles. Na Griekse overwinning Perzen Athene culturele centrum Griekenland. Pericles rond 450 v. Chr. wederopbouwprogramma tempels op Arcopolis ontwikkeld. Binnen 50 jr Parthenon, Propylaeën, Nike-tempeltje + Ereicheion.

Tempels Arcopolis moesten ‘woonhuis’ goden zijn+decoraties moesten herinneren Griekse overwinning+Atheense grootheid uitstralen. Tempels perfecte verhoudingen+grote harmonie.

Nike-tempeltje & Propylaeën

Nike-tempeltje gewijd Athene(overwinning), vooruitgeschoven rechts v Propylaeën (vóórpoorten), eigenlijke entree. Eenvoudig tempeltje met cella, voor- en achterportaal met 4 elegante Ionische zuilen

Parthenon

Via Propylaeën betreed je burcht zelf, Parthenon voor Athene-Parthenos (maagdelijke Athene). Gebouwd in Dorische Orde: cella, voorportaal+ achterkamer met achterportaal(hieraan staan 6 zuilen daaromheen zuilengalerij. Parthenon: decoraties -> bijna 200m reliëf.

Fries met metopen & doorlopend fries

Fries zuilengalerij onderverdeeld triglyphen & metopen. Elk v 92 metopen 1,3x1,3m. Hierin scènes afgebeeld strijd Grieken+Perzen symboliseerden, zoals gevecht Lapithen&Centauren. Lapithen (beschaafde mensen): Grieken & Centauren(monsters) Perzen. Taferelen gebeeldhouwd in hoogreliëf dwz beelden als ware los v achtergrond kwamen.

Binnenkant zuilengalerij geen Dorisch fries met metopen maar 1 doorlopend fries (kenmerk Ionisch). Lengte fries 160m geeft processie weer, lange stoet mensen met offerwaarden naar goden lopend. Tocht verbeeldt jaarlijkse processie ter ere Athene. Doorlopend fries+metopen werden in situ (ter plekke) gemaakt

Tympana

Invulling hoeken tympana (pedimenten) met beeldhouwwerk moeilijk, oplossing: knielende/zittende personen/dieren. Oostpediment geboorte Athene afgebeeld. Westpediment wedstrijd Athene&Poseidon om macht Athene(stad).

Erechtheion

Tempel verschillende ruimtes. Spectaculair 6 kariatiden (zuilen in vorm vrouwen) Tijdens oorlog volkje Karyanen partij Perzen, Grieken straften hen mannen gedood, vrouwen slaven.

Architectuur & decoratie met ziel

Tempels gebouwd ter ere goden Athene welgezind waren, ter versiering geen willekeurige onderwerpen mythologie maar te maken met god(in)voor wie tempel gebouwd, onderwerpen verwezen bovendien naar historische werkelijkheid + drukten grootheid Athene uit.