Cultuur thema 5

Proloog: De Ionische denkers
Aan de kust van het huidige Turkije lag vroeger Ionië. Vanaf 1100 v.Chr begonnen er daar Griekse kolonisten te wonen. Eind van de 7de eeuw v.Chr was het een welvarend gebied geworden. Er werd veel tussen Griekenland en Ionië gehandeld.
Omdat er rust was en er een democratie was hadden de burgers veel tijd. Vooral de burgers die bij de havenstad Milete leefden waren erg nieuwsgierig, zij zagen telkens verschillende culturen en hun tradities.. Dit zorgde ervoor dat de Milesiërs verklaringen gingen zoeken voor de mythologische geloven van andere volkeren. Ze waren liefhebbers van de wijsheid: φιλοσοφοι.
De filosoof Thales had een patroon ontdekt in de zonsverduisteringen van de afgelopen eeuwen en deed een juiste voorspelling over de volgende verduistering in 585 v.Chr.

Les 21: Natuurfilosofen:
De filosofen die zich vooral bezighielden met de natuur om hen heen, werden natuurfilosofen genoemd.
Thales (eerder over de zonsverduisteringen) was een van de eersten die niet geloofden in de goden. Door te kijken en goed na te denken kwam hij erop dat water de oorsprong (αρχη) van alles is. Om elk land ligt water en water kan vanuit de hemel en aarde komen, daarom moest dit de oorsprong zijn. Ook zei Thales dat de aarde op water dreef.
Een andere filosoof was Anaximander. hij vroeg zich af uit welke stof alles was gemaakt. Zijn conclusie was dat er 1 stof moest zijn. Hij noemde die stof απειρον: het onbekende. Vissen waren de eerste levende wezens, alles wat leefde was daar uit voortgekomen. De aarde was volgens hem een grote damschijf.

Anaximenes dacht dat lucht voor alles de basis was, de andere elementen vuur, water en aarde kwamen voort uit lucht. Vuur was verdunde lucht, water ontstond door samengeperste lucht. Anaximenes dacht dat de hemel een halve bol was die over een plat vlak (de aarde was geplaatst). Ook de aarde drijft op lucht.

Les 22: Alles stroomt
Herakleitos was een natuurfilosoof die een generatie na Anaximenes leefde. Inmiddels was Ionië veroverd door de Perzen.  Herakleitos schreef stellingen uit de natuur op. Hij zag dat de natuur zich verborgen hield en niet iedereen dat wist en zag. Daarom vertelde hij de waarheid over de natuur in een boek. Hij legde zijn boek in de tempel van Artemis, om zo te laten zien dat dit boek goddelijke inspiratie had.

Herakleitos merkte dat de wereld in evenwicht werd gehouden door tegenstellingen, zo kennen we kou, doordat er ook warmte is. 

Iets anders wat hij dacht is: παντα ρει; alles stroomt. Er wordt bedoeld dat de natuur voortdurend beweegt. Volgens hem kan men niet 2x in dezelfde rivier staan, want het water blijft steeds stromen, het water waar je de 1e keer instond is ander water dan dat waarin je een jaar geleden instond.
Herakleitos dacht dat er natuurlijke ordening bestond, voor de mensen zou het belangrijk zijn om deze ordening te begrijpen. Zijn ideeën waren dan ook bedoeld om mensen te leren hoe ze zich moesten gedragen.

Les 23: Verbazingwekkende prestaties:
Griekse logografen schreven bestaande verhalen op, maar deden geen onderzoek naar de verhalen, ze zochten niet naar verbanden. De logografen maakten beschrijvingen van een stad of regio met de termen: περιηγησις, rondleiding of περιοδος, rondreis.

Herodotos deed iets nieuws, hij zocht wel verbanden. Toen hij leefde hadden de Grieken oorlog met de Perzen, hij wilde weten hoe dit kwam en keek niet alleen maar naar de 'goede' daden van de Grieken, maar ook naar de slechte en naar het Perzische rijk en wat de aanleiding voor de oorlog was. Hij betrok veel informatie in zijn verhalen, geografische ligging, maar ook keek hij naar patronen waar de mens van kon leren. Door zijn werk werd Herodotos vaak overmoedig of arrogant (υβρις). Maar doordat hij de eerste was die zo te werk ging, wordt hij de vader van de geschiedschrijving genoemd.

Les 24: Onderzoek
Herodotos wilde recente gebeurtenissen verklaren, bijvoorbeeld over de oorlog. Hij had daarvoor informatie nodig over de Perzen en hun geschiedenis. Wat bijzonder was, is dat hij zelf op onderzoek ging en niet alleen keek naar de mythologie.

In de inleiding gebruikte Herodotos het woord ιστοριη; onderzoek. Hij ging op reis door grote delen van Egypte en Griekenland. Hij verzamelde zijn informatie op 3 manieren:

• Door te kijken: οψις wat hij met zijn eigen ogen had gezien
• Door te luisteren: ακοη in zijn verslag vermeldde hij wat hij had gehoord van lokale bewoners en getuigen.
• Door logisch te redeneren: γνωμη regelmatig gaf hij zijn eigen mening of getrokken conclusie.

Herodotos was een onafhankelijke onderzoeker, dit betekent dat hij dit niet in opdracht voor iemand deed, dit is te verklaren waarom hij ook uit de ogen van de Perzen schrijft. Herodotos schreef veel details op, dit zul je in een boek van tegenwoordig niet meer zien. Met alle details kon het zijn boek een ιστοριης αποδεξις te maken: een verslag van zijn onderzoek.

Niet iedereen was blij met Herodotos zijn onderzoek. Zo’n 500 jaar na Herodotos leefde Ploutarchos een boek genaamd ‘Over de boosaardigheid van Herodotos’. Hij vond dat Herodotos partijdig was, omdat hij ook schreef over de Perzen en hun geschiedenis. Hij werd dan ook barbarenvriendje genoemd door Ploutarchos.