De factoren die leidden tot de Koude Oorlog.

Er waren een aantal conflicten.

• Burgeroorlogen in frontlijnstaten
• Wapenwedloop
• Wedloop in de ruimte
• Economische competitie à ze vonden beide dat hun eigen systeem beter werkte.
• Ze hadden samen Europa bevrijd maar wantrouwden elkaar enorm.

De ideologieën van het communisme en het Westen.

Westen

• Vrijheid van het individu
• Democratische besluitvorming
• Meerpartijenstelsel
• Vrije verkiezingen en meningsuiting
• Kapitalisme
• Beperkte staatsbemoeienis met economie

Communisme

• Sovjet-Unie: Karl Marx zijn ideeën.
• Actieve geheime politie
• Geen particulier eigendom
• Alleen maar staatsbemoeienis

Verloop van de Koude Oorlog.

1946    Winston Churchill’s Iron Curtain Speech

Een IJzeren Gordijn door heel Europa. Landen achter deze denkbeeldige lijn liggen binnen de Sovjetinvloed.

1947    Truman Doctrine

Ieder land dat zich bedreigd voelde kon rekenen op Amerikaanse steun à containmentpolitiek, een land streeft naar machtsbeperking van het andere land.

Marshallplan

            Als een land er economisch slecht voor staat gaat de Verenigde Staten die landen economisch helpen om te voorkomen dat ze overstappen naar het communisme.

1948-   Blokkade van Berlijn

1949    Van de ene op de andere dag stond er een muur dwars door Berlijn. West-Berlijn kon niet meer aan voedsel komen dus luchtbrug à elke twee minuten landde er een vliegtuig met voedsel.

1949    NAVO

            Oprichting van de Noord-Atlantische VerdragsOrganisatie. Militair bondgenootschap en was kapitalistisch.

1955    Warschau Pakt

            Bondgenootschap van alle Oost-Europese landen

1949    Mao’s revolutie

            Op 1 oktober riep Mao Zedong de ‘Chinese Volksrepubliek’ uit. China moest voortaan onder het communisme leven.

1950-   Koreaoorlog

1953    Na Japanse nederlaag in 1945 werd Korea opgedeeld. Noord-Korea à communistisch onder Sovjet-Unie. Zuid-Korea à kapitalistisch onder de Amerikanen.

            Brak een ‘hete’ oorlog uit maar deze oorlog is onbeslist geëindigd. Er heerst nog steeds een IJzeren Gordijn. Wel was er dreiging van atoombommen maar president Truman hield dit tegen omdat de Sovjet-Unie ook over atoomwapens beschikte.

            In 1953 kwam er een wapenstilstand die nog tot vandaag duurt.

1956    Hongaarse opstand

            Hongaren weigeren naar Rusland te luisteren maar Rusland wint hun met geweld terug. Geen hulp van Amerika door de grote dreiging van een kernoorlog.

1961    Berlijnse Muur

            Oost-Berlijn stroomde leeg. Het kapitalisme had veel meer ontwikkelingskansen.

Cubacrisis

• Fidel Castro wil minder Amerikaanse invloed op Cuba. Amerika gaat Cuba economisch boycotten maar Castro bekeert zich tot het communisme.

1961    Varkensbaai incident

            President Kennedy geeft toestemming aan Cubaanse tegenstanders van Castro om Cuba binnen te vallen. Ze willen een revolutie starten maar de invasie mislukt.

• Rusland zet in het geheim atoomwapens op Cuba maar door spionagefoto’s ontdekt Amerika dit. Amerika blokkeert aanvoerroute wapens naar Cuba. Russische schepen negeerden deze blokkade en voeren gewoon door. De wereld hield haar adem in want het leek dat er een derde wereldoorlog ging komen maar op het laatste moment keerden de Russische schepen om. Rusland geeft toe, ze hadden geen vloot dus waren zwakker dan de Amerikanen.

De verhoudingen tussen Oost en West werden na 1962 meer ontspannen.

Détente                       en periode van relatieve ontspanning tussen Oost en West.

Er kwam een directe telefoonverbinding tussen het Witte Huis en het Kremlin en er kwam een verbod op bovengrondse kernproeven. Ook werd in enkele akkoorden grenzen gesteld aan het aantal raketten dat iedere supermacht mocht bezitten.

10.2 Koloniën worden onafhankelijk

Oorzaken van dekolonisatie

Zie oriëntatie op het tijdvak 10.2

Dekolonisatie was een moeilijk proces.

De westerse landen wilden niet dat hun koloniën onafhankelijk werden. Dit heeft tot veel gevechten geleid.

Vietnam

1945-1954 Frans-Vietnamese oorlog. Vietnam wint deze en Frankrijk trekt zich terug. Er was een tijdelijke splitsing tussen noord en zuid om alles weer op orde te krijgen. Het noorden was communistisch en het zuiden kapitalistisch. De bedoeling was dat er verkiezingen zouden komen voor heel Vietnam maar het zuiden werkte niet mee dus deze zijn nooit gehouden.

In de jaren 60 ontstond er een Guerilla beweging in Zuid-Vietnam en Noord-Vietnam ging hun steunen. Vanaf 1964 steunde Amerika de kant van Zuid-Vietnam maar de overwinning kwam niet dichterbij.

De aanvoerroute was de Ho Tsji Minh route en de guerrillabeweging werden Vietcongstrijders genoemd. Ze waren niet herkenbaar omdat ze eruitzagen als gewone burgers. Amerika had een onzichtbare vijand.

De Vietnamoorlog wordt ook wel de televisie-oorlog genoemd. Alles werd in Amerika op tv uitgezonden en de tegenstand groeide.

Amerika verliest de oorlog. Vietcong is sterker dan verwacht. In 1974 verlaat Amerika Vietnam. Dit was een Amerikaans trauma omdat ze nog nooit een oorlog verloren hadden.

India en Pakistan

Brits-Indië werd in 1947 onafhankelijk. Gandhi had al vanaf 1920 geprotesteerd tegen de Britse overheersing. Hij kreeg enorme aanhang. In 1930 had hij de zoutmars georganiseerd, een voettocht van 400 kilometer om zout te winnen. De Britten hadden namelijk een nieuwe belasting op zout ingevoerd.

De Britten traden hard op en er zijn zestigduizend Indiërs gevangen gezet. Toen er een nieuwe regering kwam in London werd India onafhankelijk. De hindoes en de moslims waren de twee grootste religieuze gemeenschappen. Brits-Indië werd India en Pakistan. Er ontstonden enorme volksverhuizingen die veel doden geëist hebben door onderlinge gevechten.

Indonesië

Op 17 augustus 1945 roept Soekarno de Republik Indonesia uit maar de Nederlandse regering erkende de onafhankelijkheid niet. Er ontstaan grote gevechten maar de regering van Washington dreigde de Marshallhulp stop te zetten als Nederland door ging met de gevechten.

De hedendaagse problemen in landen in Afrika en Azië zijn deels terug te voeren op de koloniale periode.

• Doordat westerse bedrijven er vestigden ging alle winst direct door naar het westen.
• De jonge staten hadden geen goed bestuur en problemen zoals overbevolking en gebrekkige infrastructuur werden niet goed opgelost.
• In de jaren vijftig en zestig verleenden de Fransen en Britten onafhankelijkheid aan diverse koloniën in Afrika maar er kwamen gematigde, westers gezinde staatslieden aan de macht.

10.3 Europa: van verdeeld naar één

Verklaringen voor de vlotte start van het Europese integratieproces

Na 1945 verlangden de West-Europeanen naar integratie om een herhaling van een verwoestende wereldoorlog te voorkomen, tijdens de crisis van de jaren dertig werd de wereldhandel sterk belemmerd door hoge invoertarieven en er was angst voor het verspreidende communisme.

De Amerikanen gaven Marshallhulp zodat de landen niet over zouden gaan naar het communisme. Dit heeft geholpen want de hulp heeft in Europa voor veel welvaart gezorgd.

Successen van de Europese integratie

onderlinge staatkundige verhoudingen, kansen van EU-burgers op materieel en immaterieel gebied.

In 1951 werd de EGKS opgericht. Nederland, Frankrijk, Bondsrepubliek Duitsland, België, Luxemburg en Italië deden hier aan mee.

De EEG werd opgericht in 1957 voor een gemeenschappelijke markt en economische expansie. Euratom werd opgericht om het vreedzame gebruik van kernenergie te stimuleren.

Daarna kwam de EG (EGKS, Euratom en EEG samen) en later volgde daarop de EU.

Wat de val van het Oost-Europese communisme betekende voor de Europese integratie

Het Oost-Europese communisme viel in 1989. Mensen kregen drang naar vrijheid en dit begon in Polen in 1989. Daarna volgde Hongarije, zij knipten in het prikkeldraad van het IJzeren Gordijn een doorgang.

De omschakeling van planeconomie naar vrijemarkteconomie verliep nergens soepel en het betekende voor veel mensen armoede. Veel van de voormalige communistische landen wilden bij de Europese Unie. Dit is nog steeds het geval. Gevolg hier van was dat veel mensen uit de voormalige communistische landen werk gingen zoeken in de meer welvarende landen. Deze mensen waren goedkoper en veel Nederlanders uit lagere milieus konden moeilijker aan een baan komen. Ook dit gebeurt nog steeds.

10.4 Van verzuild naar veelkleurig

Kern: WOII komt ten einde: Ongekend hoge welvaart

Maatschappij werd veel pluriformer door grote stroom immigranten. Taal- en cultuurproblemen bemoeilijkten integratie, nationalisme komt langzamerhand op.

Perspectief: WOII had gezorgd voor veel onzekerheid. Deze onzekerheid was de basis voor de gecreëerde welvaart en sociale zekerheid.

Welvaartsgroei kwam na decennia tot z’n grenzen.

• Welvaart Nederland nam enorm toe, dit had verschillende oorzaken.

• West-Europa was gemotiveerd om hard te werken.
• Goede scholing.
• Marshallhulp ->financiële injectie.

                                                   ->Psychologische stimulans vanwege het vertrouwen van Amerika.

• Goede infrastructuur.
• Er was in 1944 een vast systeem van wisselkoersen afgesproken zodat het internationale betalingsverkeer soepeler verliep dan voor de oorlog.
• Van groot belang was ook de wederopbouw van Duitsland.

• Nederland (en andere westerse landen) kre(e)g(en) te maken met een aantal ingrijpende sociaal-culturele veranderingen vanaf eind jaren zestig.

• De Tv kwam in de huiskamer. Tot 1964 was er slecht één tv-kanaal te ontvangen. Dit betekende dat de Nederlanders allemaal naar dezelfde programma’s keken. Veel mensen kwamen zo in contact met andere normen en ideeën dan hun eigen zuil kende.
• De grootste verandering was de ontzuiling. Dit betekende dat men in contact kwam met andere ideeën dan hun eigen zuil. Vooral de orthodoxe protestanten en katholieken leefden in hun eigen zuil. In de jaren vijftig werd het ontzuilingproces ingezet. De ontzuiling werd versterkt door twee gelijktijdige processen: secularisering en individualisering. Secularisering wil zeggen dat mensen zich in het dagelijks leven steeds minder laten leiden door het geloof. Individualisering betekent dat mensen steeds meer wensten hun leven te leiden zoals ze zelf wilden zonder advies van een geestelijke of politicus. Dit gold voornamelijk voor de babyboomers.
• Een andere belangrijke aanjager van de culturele omslag is de popmuziek. De zangers en bands gaven allerlei ‘slechte’ voorbeelden die door de jeugd werd overgenomen. Denk hierbij aan op brommers rijden (nozems), cosmetica en ook werd er veel geld gespendeerd aan grammofoonplaten etc. Hier had de oudere generatie nogal moeite mee.
•  Rond 1968 kwam de jeugd in opstand tegen de autoriteiten van de gehele westerse wereld. Dit zorgde ervoor dat vele taboes werden doorbroken, ook op seksueel gebied. Nieuwe politieke bewegingen en andere trends kregen hierdoor meer kans. Ook kwam er meer inspraak voor de burgers over zaken die hun direct aangingen.

• Na 1950 veranderde er nogal veel aan de samenstelling van de Nederlandse bevolking, dit is te verklaringen door een aantal oorzaken:

• Honderdduizenden Nederlanders emigreerden naar landen zoals Canada, Australië of Nieuw-Zeeland, dit had te maken met de aanvankelijk sombere toekomstverwachtingen, voor een deel een bijverschijnsel van de Koude Oorlog.
• Rond 1950 kwamen er veel mensen uit het huidige Indonesië naar Nederland toe. Deze mensen assimileerden goed en gingen op den duur op in de Nederlandse samenleving. Dit lag anders voor de Molukse immigranten, dezen hoopten op den duur op een eigen onafhankelijk land in Oost-Indonesië en behielden dus hun taal en cultuur. Molukkers hebben een aantal pogingen gedaan om de Nederlandse regering onder druk te zetten, maar dit zonder resultaat. Deze Indische mensen kwamen hier i.v.m de onafhankelijkheid van Nederlands-Indië.
• Rond 1960 kwam er een nieuwe stroom migranten op tijdelijke basis. Deze mensen waren voornamelijk afkomstig van landen rond de Middellandse zee aan de Europese zijde, zoals Griekenland. Dezen kwamen hier voornamelijk om te werken. Daarna kwamen er ook andere mensen zoals Turken en Marokkanen. Na 1970 was gezinshereniging toegestaan waardoor er nog meer migranten bijkwamen.
• Rond 1975 kwamen er zo’n driehonderdduizend Surinamers i.v.m de onafhankelijkheid van Suriname.
• Rond 1990 kwamen er ook veel illegale politieke vluchtelingen uit landen zoals Somalië of het voormalige Joegoslavië.
• Na de val van het Ijzeren Gordijn kwamen er ook veel mensen uit het Oostblok werk zoeken in Nederland. Dit had te maken met de open grenzen van de EU.

10.1 Geschiedenis tijdbalk

1945                oprichting Verenigde Naties

                        opdeling Korea in noord en zuid

feb.                             Conferentie in Jalta

juli                               Conferentie van Potsdam                     Berlijn verdeeld

vanaf                           samenwerking VS en Rusland verdween helemaal

            1946                sprake van een Ijzeren Gordijn

            1946 – 1962    Koude Oorlog, geen geweld aan te pas gekomen

            1947                Trumandoctrine. Containmentpolitiek volgt en Marshallplan

            1948                gemeenschappelijke munt in westelijke zones van Berlijn

            1949                Vs en Rusland beide kernwapens

                                   Oost-Azië        nieuw spanningsveld in de Koude Oorlog

                                   opheffing Berlijnse muur

1 – 10                         Mao Zedong roep Chinese Volksrepubliek uit

juni       1950                hete oorlog tussen de beide Korea’s

            1953                wapenstilstand tussen noord en zuid

            1955                west-Duitsland sluit zich aan bij de NAVO

                                   oprichting Warschaupakt

            1958                China zoekt eigen weg naar communisme

            1960                spanningen in Koude Oorlog liepen hoog op

                                   Cuba gedoe (aantek.)