Oostenrijk

Samenvatting H11 §1 Congres van Wenen> tussen september 1814 en juni 1815> deelname bijna 90 landen> geleid door Oostenrijkse minister Metternich> besprekingen tussen belangrijkste landen informeel> kleine landen bals&diners> voltallige vergadering één x bijeen, op laatste dag
Metternich wilde staatkundige toestand regelen zoals die sinds Franse revolutie en oorlogen met Napoleon waren ontstaan> 3 grote machtsblokken moesten elkaar in evenwicht houden> Groot-Brittannië, Rusland, Pruisen met Oostenrijk> bijnaam Europees Concert
Legitimiteitbeginsel> vorst is soeverein en niet het volk> vorst onbeperkte macht> Metternich

Alleen belangrijkste landen kregen kopie vh eindverdrag v Weense Congres> andere landen signeren als getuige
Resultaten Congres oa; • Franse grenzen teruggebracht tot die v voor napoleontische oorlogen • Rusland invloed over Polen, dat slechts in naam zelfstandig bleef • Nederland & België één staat, tegen mogelijke Franse agressie • Samenwerkingsverband tussen Duitse staatjes & Habsburgers> Duitse Bond, Oostenrijk voorzitter • Oostenrijk kreeg Italiaanse gebieden, oa Venetië & Lombardije
Na Weense Congres kwamen Oostenrijk, Pruisen en Rusland bijeen voor sluiten v Heilige Alliantie> Pruisen en Oostenrijk zetten puur handtekening om tsaar niet voor het hoofd te stoten
Rusland en Oostenrijk meenden recht te hebben op de macht op de Balkan> moesten rekening houden met machtige Ottomaanse rijk (Turkije)> erg verzwakt> 1853 viel Rusland Ottomaanse rijk aan> Krimoorlog> Engeland & Frankrijk kozen zijde Turkije> Wenen eerst neutraal, daarna zijde E&F> einde oorlog niemand tevreden rol Oostenrijk> einde Heilige Alliantie
Pruisen niet van plan zich door Habsburgers te laten overvleugelen> Bismarck koos in 1866 voor confrontatie> Brüderkrieg> Oostenrijkse leger kansloos (verouderde wapens), gaf zich na Slag bij Sadowa over
In loop v 19e eeuw verzwakte internationale positie Oostenrijk> Krimoorlog & Brüderkrieg hadden Europees Concert zwaar verstoord
Spottend zeiden Oostenrijkers dat hun keizer met 4 legers regeerde; staand leger (soldaten), zittend leger (ambtenaren), knielend leger (priesters), kruipend leger (spionnen) Censuur onder leiding v Sedlnitzky erg gehaat
11 verschillende bevolkingsgroepen binnen Oostenrijk> 1848 opstand tegen Habsburgse gezag in Wenen, Praag, Milaan en Boedapest
Maart 1848 Wenen demonstratie v vele duizenden burgers die vroegen om verlichting censuur en aftreden Metternich> bloedbad door kanonnen overheid> dezelfde avond trad Metternich af en vluchtte naar Engeland
Keizer beloofde bevolking Oostenrijk verkiezingen en democratische grondwet> onrust andere gebieden op wrede wijze door overheid onderdrukt
1867 Ausgleich (compromis) met Hongarije> geboorte nieuwe Europese staat; Dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije> beide gebieden eigen regering en parlement> maar Frans Jozef zowel keizer Oostenrijk als koning Hongarije
§2 Verzoening Oostenrijk & Pruisen na Brüderkrieg in 1873> met oprichting Driekeizersbond met Rusland> belangentegenstellingen Oostenrijk & Rusland op Balkan zorgden voor uittreding Russen
1882 oprichting Triple Alliantie (As-mogendheden) met Duitsland, Oostenrijk-Hongarije & Italië 1907 oprichting Triple Entente (geallieerden) met Frankrijk, Rusland & Engeland
Nieuw machtsevenwicht na Europees Concert, gewapende vrede> vaak conflicten maar zonder oorlog
1908 viel Oostenrijk buurland Bosnië-Herzegovina binnen en annexeerde het> slag voor Servië (wilde ook invloed op Balkan vergroten), maar durfde zonder steun Rusland niets tegen Habsburgers te ondernemen> Rusland voelde weinig voor oorlog om Bosnië-Herzegovina> vrede morrend bewaard
Zomer 1914 Oostenrijkse kroonprins Frans Ferdinand inspectiereis naar Bosnië-Herzegovina> 28 juni bezocht hij Sarajevo (brandhaard verzet tegen Oostenrijk)> Servische nationalist Gavrilo Princip vermoordde kroonprins
Ultimatum voor Servië (23 juli 1914)> onder meer verlangd dat Oostenrijkse politie in Servië jacht mocht maken op anti-Habsburgse groeperingen> Servië kon er niet aan voldoen> oorlog tussen Servië en Oostenrijk (28 juli 1914)> mobilisatie Oostenrijk en Rusland (31 juli)> mobilisatie Duitsland en Frankrijk (1 augustus)> oorlog tussen Duitsland en Frankrijk (3 augustus)> oorlog tussen Engeland en Duitsland (4 augustus) Verschillende oorzaken vd oorlog, maar vooral nationalisme. Overige oorzaken; wraak Frankrijk op Duitsland, Duitsland zorgen vanwege snelle industrialisatie v Rusland, Russen steunden Slaven en dat verontrustte Oostenrijk-Hongarije
Internationale economie maar nationale politiek leidden tot sluiten v bondgenootschappen
Dubbelmonarchie en Duitsland verloren oorlog> Habsburgse imperium bezweek onder de last ve strijd aan meerdere fronten> roep om zelfstandigheid v Serven, Tsjechen, Hongaren vooral door VS gesteund, die sinds 1917 aan zijde E&F meevochten
Wilson maakte in 1918 zijn Veertien Punten bekend> afkondiging waarin hij h recht v ieder volk op onafhankelijkheid erkende
Binnen enkele dagen werden Tsjechoslowakije, Joegoslavië en Hongarije uitgeroepen> Oostenrijk verloor grotendeels zijn gezaghebbende stem in de internationale politiek> keizet accepteerde uiteenvallen v zijn rijk en trad in 1919 af

Vrede van Versailles> vredesbesprekingen zonder Duitsland en Oostenrijk> Wilson wilde Volkenbond en conflicten oplossen tussen de winnaars en verliezers> E&F accepteerde Volkenbond, maar wilde dat VS zich niet met bestraffing vijand bemoeide> Duitsland verloor veel gebied en moest 132 miljard goudmark betalen, Oostenrijk verloor Bosnië-Herzegovina, Tsjechoslowakije, Hongarije en moest gebieden afstaan aan Italië (was in 1915 overgestapt naar geallieerden) Weinigen geloofden in langdurige vrede na Vrede v Versailles
Oostenrijkers wilden zich bij Duitsland aansluiten en voerde nieuwe naam in; Duits-Oostenrijk> in 1921 volksstemming Salzburg> meerderheid bevolking was voor Anschluss> echter verboden door overwinnaars en het land moest Republiek Oostenrijk heten §3 Volkenbond werd na de II WO geaccepteerd, maar de VS werd zelf geen lid> Oostenrijk werd lid in 1920, Duitsland in 1926> voor Oostenrijk was het bittere noodzaak, vanwege geldontwaarding en voedseltekorten wat tot ernstige rellen leidde> Oostenrijk kreeg geldleningen vd Volkenbond maar moest iedere gedachte aan Anschluss laten varen en financiën onder controle vd Volkenbond stellen
1927 opnieuw rellen in Wenen> neerslaan onrust kostte 90 doden> velen zagen Anschluss als enige oplossing
Hitler kwam in lente 1913 naar Duitsland> greep daar in 1933 de macht> zijn NSDAP (Nationaal Socialistische Duitse Arbeiderspartij) financierde Oostenrijkse nazi’s> 1933 bezocht Hans Frank (Hitlers minister v financiën) Wenen> opperde mogelijke Duitse militaire actie om Anschluss te verwezenlijken> Oostenrijk voelde er weinig voor en Berlijn trok minister terug> Anschluss-gedachte uit programma grote Oostenrijkse partijen en NSDAP-Österreich verboden
1934 Oostenrijkse nazi’s met Duitse steun staatsgreep> bondskanselier Dollfuss dood maar staatsgreep mislukt> enkele hoofdrolspelers gegrepen en terechtgesteld
1938 definitieve inlijving Oostenrijk door Hitler> Hitler nodigde bondskanselier Schuschnigg uit voor gesprek en eiste v hem enige nazi’s in regering op te nemen> als hij er niet op inging, kwam Duitse leger in actie> geen buitenlandse steun> Italiaanse dictator Mussolini had in 1936 verdrag met Hitler gesloten> na terugkomst in Oostenrijk kondigde Schuschnigg volksstemming aan> Hitler wachtte uitkomst niet af en beval troepenmacht in actie te komen> Schuschnigg trad af
Oostenrijkse nazi Arthur Seyss-Inquart nam landsbestuur Oostenrijk over> op zijn verzoek passeerden Duitse troepen de grens in de nacht v 11-12 maart 1938> één dag na Anschluss gaf Hitler in Wenen uitdagende toespraak> Oostenrijk reageerde lauw op overval

Frankrijk stuurde Hitler protestbrief maar Hitler stuurde terug dat F zich niet met binnenlandse aangelegenheden ve andere staat moest bemoeien> Rusland stelde internationale conferentie voor om Hitlers agressie in te dammen, maar E&F wilden breekbare vrede niet op het spel zetten door Hitler te ergeren en hadden bovendien weinig zin om samen te werken met Stalin
Na Anschluss wilde Hitler Tsjechoslowakije annexeren> woonden veel Duitssprekenden in Sudetenland> Engeland wilde conferentie en nodigde Hitler uit voor Conferentie v München met Frankrijk> F&E gaven Hitler zijn zin in de hoop de vrede te bewaren
Velen dachten dat München nooit de basis kon zijn voor langdurige vrede> ze kregen in 1939 gelijk> Hitler viel Polen binnen en E&F verklaarden D de oorlog> begin Tweede Wereldoorlog
Tijdens oorlog werd over toekomst Europa geregeld vergaderd> 1943 kwamen Amerikaanse president Roosevelt, Engelse premier Churchill, Russische partijleider Stalin in Teheran bijeen> oorlogsdoelen werden op elkaar afgestemd en het plan was Duitsland te verdelen in enkele kleine staten, Oostenrijk kon zijn zelfstandigheid terugkrijgen
1945 kwamen Geallieerden opnieuw bijeen, in Jalta en Potsdam> Churchill, Roosevelt en Stalin werden het niet eens over toekomst Duitsland, werden alleen afspraken gemaakt over bezetting> D&O werden in bezettingszones verdeeld, onder toezicht geallieerde controleraden in Berlijn en Wenen> maar O kon weer snel naar de stembus
In Teheran en Jalta besloten Geallieerden verbeterde volkerenorganisatie op te richten> Verenigde Naties> in het belangrijkste uitvoerende orgaan vd VN, Veiligheidsraad kregen de grote landen het recht v Veto, waarmee elk plan kon worden tegengehouden> 26 juni 1945 San Fransisco tekende groot aantal landen het ‘Handvest vd Verenigde Naties’> D&O volgden jaren later §4 Oostenrijk bijna vernietigd tijdens laatste oorlogsjaar> vlak voor einde oorlog had Hitler Wenen tot vesting verklaard die tot het bittere einde moest worden verdedigd> dood geheime onderhandelingen kon ondergang Wenen worden voorkomen, maar betrokken officieren net voor bevrijding door Hitler terechtgesteld
Oostenrijk verdeeld in Franse, Engelse, Amerikaanse en Russische bezettingszones> bestuur over zones in handen v Geallieerde Raad voor Oostenrijk> Wenen lag in Russische bezettingszone, maar werd gezamenlijk bestuurd
Geallieerde Raad liet vanaf begin lokale en regionale bestuurszaken over aan Oostenrijkse bestuurders> november 1945 konden Oostenrijkers al naar stembus> enkele maanden later beperkten bezetters gezag vd Geallieerde Raad door wetgeving vd Oostenrijkse regering te respecteren zolang deze niet in strijd was met bezettingsaangelegenheden

De Raad bemoeide zich wel met denazificering vd samenleving> vele vd 500.000 leden vd NSDAP-Österreich werden opgespoord en vervroegd met pensioen gestuurd
Oostenrijkers die zich schuldig hadden gemaakt aan oorlogsmisdaden kregen zwaardere straffen
Koude Oorlog werd direct na II WO merkbaar> Churchill noemde scheidingslijn tussen bezettingszones Ijzeren Gordijn> daarachter lagen alle hoofdsteden vd oude staten v Oost-Europa
Amerikanen wilden West-Europa per se uit handen Russen houden> VN kon er niets tegen doen omdat de VS en de SU er beiden deel van uitmaakten en bijna elk plan met veto tegenhielden> daarom oprichting NAVO (Noord-Atlantische Verdragsorganisatie) in 1949 tussen VS en West-Europa
NAVO heeft Koude Oorlog versterkt en voor Stalin werd het nog belangrijker om zich te omringen door satellietstaten> Oostenrijk hoorde er niet bij maar Stalin wilde het ook niet aan Amerika geven> in 1946 liet hij zijn minister v buitenlandse zaken zeggen dat een verdrag met Oostenrijk geen enkele haast had> tussen 1946 en 1955 werden meerdere bijeenkomsten tussen alle betrokken ministers v buitenlandse zaken, maar werd geen vooruitgang geboekt> kwam door weigerachtige houding en hoge eisen russen
1953 dood Stalin> dooi vd Koude Oorlog trad in> voorwaarden verdrag met Oostenrijk vrij plotseling door SU verzacht, maar SU hield vast aan neutraliteit Oostenrijk> westen D lid geworden v NAVO> misschien Moskou bang dat dat ook met O zou gebeuren> neutraal O zou strategische belangen NAVO benadelen
Op 15 mei 1955 overwinnaars II WO dat verdrag werd gesloten> Staatsverdrag> geen Anschluss met Duitsland, Geallieerden trekken troepen terug, O wordt lid VN, O betaald afkoopsom aan SU in vorm v olie en andere producten, O zal neutraal blijven> op het laatste moment werd stuk geschrapt waarin stond dat O zich niet aan zekere verantwoordelijkheid voor de oorlog kon onttrekken
Pas aan einde 1980 liet Oostenrijk neutrale positie langzaam los doordat aan de Koude Oorlog langzaam einde kwam door enorme problemen SU> 1989 verzocht Oostenrijk toetreding tot de EEG (Europese Economische Gemeenschap)> duurde nog enkele jaren voor het zover was> uiteindelijk werd het in 1995 lid vd EU (Europese Unie) zoals de EEG nu heette
Geheel Oost-Europa profiteerde v verzwakking SU> landen luisterden niet meer naar Moskou en werden één voor één zelfstandig> 1997 vroegen enkele voormalige Russische satellietstaten lidmaatschap NAVO aan