Hoofdstuk 6 en 8

Geschiedenis, Pharos, Schoolexamenstof
Hoofdstuk 6 Van armenzorg tot sociale verzekeringsbank Armoede= als iemand niet kan voorzien in zijn primaire levensbehoeften; kleding, voedsel en onderdak. In de 2e helft van de 19e eeuw begon in Nederland de industriële revolutie(de Europese economie schakelde over op massale fabrieksmatige productie), de leefomstandigheden waren heel slecht; -kinderarbeid -lage lonen -14 urige werkdag
Het gevolg hiervan was grote armoede en lage volksgezondheid. In vele gevallen zorgden een fabriek voor de huisvesting van arbeiders. De armen leefden hier over het algemeen in hofjeswoningen. De verhoudingen in zo’n dorp zijn vaak patriarchaal, de directeur voerde het volledige beheer over het dorp en zag toe op de goede zeden, de kerkgang en de vrijetijdsbestedingen. Centraal in zo’n dorp staat de ‘villa’ van de directeur, kleiner zijn de opzichterwoningen en in het midden staat de kantine;een somber gebouw waarin de arbeiders woonden die geen huis hadden. (bijv. Place Dor van Lucien Dor, nu bekend als Dorpsplein) Rond 1850 kende iedere stad armenvoorzieningen door; -kerkelijke organisaties -particuliere organisaties -gemeentelijke organisaties

Door dat deze 3 langs elkaar heen werkten kreeg de ene ‘arme’ heel veel, terwijl de andere ‘arme’ niks kreeg. Om verbetering aan te brengen in deze toestand begon de overheid na te denken over haar rol in de armenzorg. In 1848 verscheen de nieuwe grondwet van de liberaal Thorbecke; Het armenbestuur is een onderwerp van aanhoudende zorg en word door de wet geregeld. Vooral de confessionelen* zagen niets in het voorstel; Zij wezen met nadruk op de scheiding tussen kerk en staat(de overheid mocht zich niet bemoeien met kerkelijke aangelegenheden). De confessionelen waren bang dat de kerken hun zeggenschap over de armen zouden verliezen, als de overheid de steun op zich nam. Het onderwerp van Thorbecke werd van tafel geveegd. In 1854 wordt in de 2e kamer een nieuwe armenwet gepresenteerd door de minister van binnenlandse zaken; ‘Geen burgerlijk armenbestuur mag hulp verlenen aan armen,dan na zich,voor zover mogelijk, te hebben verzekerd,dat zij die niet van kerkelijke of bijzondere instellingen van weldadigheid kunnen verlangen, en dan slechts bij volstrekte onvermijdelijkheid’. Deze wet werd aangenomen. *Confessionalisme; gebaseerd op geloofsovertuiging. -hulp aan armen is een christelijke plicht -armen moesten worden opgevoed via godsdienstige leer
Dit hield in dat diegene die van bedeling gebruik wilde maken als plicht had om de kerk op godsdienstles te bezoeken. Liberalisme; mensen die streefden naar maximale ontplooiing van het individu. -overheid moet zich afzijdig houden -wie niet werkt heeft pech -uitzondering;de jong liberalen;die wilden het ergste leed bestrijden
Conservatieven; streefden naar behoud van de oude orde met absoluut koningsschap, standenmaatschappijen en gezag voor de kerk. -tegen verandering -niks doen aan armoede
Socialisten; streefden voor gelijkheid -komen op voor minder bedeelden -armenzorg is nodig (goede geestelijke welstand van de arbeider), maar belangrijker is materiele welstand (van de arbeider) -goede salarissen -arbeiders moeten zich organiseren
De sociaal democraten wilden de armoede bestrijden door loonsverhoging af te dwingen en te ijveren voor kiesrecht,scholing en sociale wetgeving. De felle communisten gelovend in een revolutie die een eind zou maken aan alle aardse ongelijkheid,maakte zich minder sterk voor een goede armenzorg. Met dit doel werd in 1894 de Sociaal Democratische Arbeiders Partij opgericht onder leiding van de socialist Pieter Jelles Troelstra. (SDAP) In de laatste 10 jaar van de 19e eeuw ging het economisch beter in Nederland, arbeiders begonnen beter voor hun rechten op te komen. De liberalen slootten zich hierbij aan; hulp aan de zwakken kon immers goed samengaan met eigenbelang. In de rond de eeuwwisseling werd het kabinet Pierson-Goeman Borgesius het ‘kabinet der sociale vaardigheden’ genoemd. Die jaren waren economisch vruchtbaar en op sociaal gebied bereikte de overheid veel; -11 urige werkdag -woningwet (opruiming van krotten) -ongevallenwet (eerste sociale uitkering) -leerplicht
Toch bleef de overheid nog uitgaan van het principe dat een zieke of werkeloze eerst moest worden geholpen door familie. Ook werd in de nieuwe armenwet (1912, Th. Heemskerk) het subsidiariteitsbeginsel gehandhaafd.(= kerkelijke en particuliere instellingen behielden bij hulpverlening voorrang boven de overheid.)Wel vond de overheid dat het voortaan niet meer nodig was dat een arme al zijn bezit moest verkopen voordat hij geholpen wordt. Aan het eind van de 19e eeuw maakten arbeiders vaak gebruik van stakingen, vooral voor de socialisten was dit een rechtvaardig middel om een doel te bereiken. Na WO1 bezat de SDAP ruim 20 kamerzetels. De socialisten wilden de overheidszorg als een burgerrecht in de wet, maar omdat het merendeel van de kamer confessioneel was, ging dit niet door. De eerste wereldoorlog veroorzaakte in Nederland een gevoel van samenhorigheid. (een politicus zei; de nationale gedachte overheerst de nationale geschillen). Alle partijen begrepen dat de overheid gedwongen was om centrale maatregelen te nemen, zoals; -financiering werkeloosheid kassen -distributie van voedsel
In 1914 werden de vakbonden zelfs officieel door de Nederlandse overheid herkend. Na de beurskrach van oktober 1929 in wall street begon in de vs de wereldcrisis, die ook in NL merkbaar was; op het dieptepunt van de crisis (rond 1936) waren er meer dan een half miljoen werkelozen. Zowel de confessionelen, liberalen als de socialisten werden min of meer overvallen door de crisis. De overheid meende de crisis het best te kunnen bestrijden door bezuinigen middels het verlagen van de ambtenaarssalarissen en de uitkeringen. Voor de regering Colijn mocht de overheid in geen geval meer uitgeven dan er aan belastingopbrengsten binnenkwam. In 1935 bedacht het SDAP samen met vakbonden-vakverenigingen het ‘plan van aanpak’ Doel was; het garanderen van de bestaanszekerheid op een behoorlijk welvaartspeil. De overheid zou grote publieke werken op moeten zetten om werkelozen aan werk te helpen en de beschikkingsmacht van de bezitters over een productiemiddel (arbeid, grond, kapitaal) diende te worden ingeperkt. In de jaren 30 werden de werkelozen wel de ‘bond der geruislozen’ genoemd. Er was nauwelijks solidariteit tussen werkenden en werkelozen. Het leven van de werkelozen werd nauw gecontroleerd. De overheid organiseerde grootte publieke werken als werkverschaffing, daarmee werd bespaard op uitkeringen en konden voor weinig geld openbare werken ontstaan. (Bijv. het Amsterdamse bos). Er zijn verschillende factoren te noemen voor het snelle naoorlogse herstel; -de werknemers-werkgevers en de overheid werkten goed samen -Hulp van Amerika; het Marshallplan; Amerika was bang dat anders een groot deel van west-europa communistisch zou worden, dus schonken ze 12 miljard aan West Europa (nl. ontving 4 miljard) -door de ontdekking van aardgasvoorraden in 1959 kon de economische basis worden blijven versterkt
Symbool van de groeiende welvaart werd de tv, in 1951 is de eerste tv uitzending door 10000 mensen gekeken. In de tijd van de wederopbouw werd er geen bezwaar gemaakt tegen het feit dat de overheid schuld maakte. De uitgaven stegen mede omdat de overheid zich voor het eerst ten volle verantwoordelijk voelde voor de sociale zekerheid van de bevolking.. De uitgaven voor sociale zekerheid stegen kort na de oorlog tot 10 % van het nationaal inkomen. In de jaren 90 was dit maar liefst 40 %. In de jaren 60 steeg de algemene welvaart, het begrip armoede werd vervangen door het begrip moderne armoede. Na de bevrijding kreeg Nederland een noodkabinet, hier nam ook de socialist Drees in plaats. In 1946-1958 werd dat kabinet opgevolgd door rooms-rode kabinetten, gevormd door de katholieke volkspartij en de PVDA( de PVDA was opvolger van de SDAP) Tijdens deze periode kwamen de sociale verzekeringen tot stand(betaald door burgers en bedrijven;AOW,WAO,WW) en de sociale voorzieningen(betaald door overheid;ABW) In 1947 zorgde een noodwet voor de leniging van de hoogste nood bij bejaarden; wie eigen inkomsten had liep de uitkering mis er werd wel gezegd; De spaarder wordt gestraft en de verkwister beloont. Bij de AOW;de confessionelen wilde een sociale verzekering met recht op uitkering en plicht tot pensioenbetaling, de socialisten streden voor een staatspensioen met recht op een uitkering die werd betaald door de schatkist. Hieruit rolde een compromis; de aow, 1956. De uitkeringen werden op den duur gekoppeld aan het minimumloon. In 1965 kwam de invoering van de Algemene Bijstand Wet tot stand, het was bedoeld als een sociaal vangnet, een laatste mogelijkheid voor mensen met problemen die geen beroep op andere voorzieningen konden doen. In de jaren 80 kreeg de verzorgingsstaat te kampen met problemen. In de jaren 80 begon Den Haag te snijden in de sociale zekerheid;de uitkeringen gingen omlaag en de koppeling AOW-minimum loon werd losgelaten. Europa is rijk, maar schept zijn luxeproblemen. 1 Europese verzorgingsstaat is een toekomstdroom, voor de financiering daarvan zijn enkele fondsen gesticht. In de toekomst zal er hard aan gewerkt moeten worden aan het behoud van sociale voorzieningen in de Unie. Hoofdstuk 8 De maakbaarheid van de wereld Vooral vrouwen waren rond de eeuwwisseling actief in vredesorganisaties, behalve dat zij voor stemrecht streden, wilden zij ook op andere gebieden de samenleving verbeteren. Vrouwen ondersteunden de vredesconferenties in 1899 en 1907 die in Den Haag werden gehouden. Afgevaardigden uit allerlei landen waren op initiatief van de Russische tsaar Nicolaas 2 naar Den Haag gekomen om met elkaar te praten over de ontwapening en de stichting van een internationaal gerechtshof.. De deelnemers wilden; - toepassing van vliegtuigen bij bombardementen verbieden - het gebruik van gifgas verbieden - een eind maken aan de bewapeningswedloop tussen rivaliserende Europese landen

Ondanks de initiatieven nam de spanning tussen de Europese staten toe. De Europese landen beschouwden elkaar steeds meer als tegenstanders, dit kwam o.a. doordat ze hun eigen natie de beste vonden. In de 19e eeuw won het nationalisme aan invloed; -streven naar een eenheid van natie en staat -het versterken van de eigen natie
Op allerlei gebieden probeerden de naties elkaar te overtreffen (bijv. bewapening,kolonieen industrie). Ook Duitsland was hierin bedreven, zij hadden een achterstand qua bovengenoemde dingen en wilde dit snel inhalen. Later heeft Duitsland vanwege zijn gedrevenheid een wereldmacht te worden vaak de schuld gehad van WO1. Engeland overheerste de zeeën, Duitsland wilde echter ook over een machtige vloot beschikken om Engeland te overtreffen. De Britten voelden zich hierdoor bedreigd. Churchill zei hierover; wij zullen het nooit toestaan dat een andere vlootmacht ons zo dicht mogelijk nadert dat de Britse politiek kan buigen of breken door enkel druk met de vloot te oefenen. Zo’n situatie zou tot oorlog leiden. Vooral op koloniaal gebied kwamen de Europese landen vaak tot botsing. Aan het eind van de 19e eeuw nam de drang tot kolonisatie sterk toe; -begin van industriële revolutie, ze hadden behoefte aan nieuwe stoffen -om een grotere natie te worden. In 1898 kwam er een conflict tussen de Engelse en de Franse die beide het gebied Fashode wilde kolonialiseren. Hierdoor dreigde de engelse minister met oorlog, maar Frankrijk trok zich terug. Andere landen stuitte ook vaak op conflicten. Uit een gevoel van onveiligheid sloten vele Europese landen verbonden. Deze allianties moesten de veiligheid waarborgen.; Tripple alliantie;Duitsland en Oostenrijk-Hongarije
Entente Cordiale; Engeland Frankrijk Rusland
De uit Bosnië afkomstige Gavrilo Princip vermoordde de Oostenrijkse staatsopvolger Frans Ferdinand en zijn vrouw dit was zijn rede; Bosnie was een deel van Oostenrijk Hongarije, maar de bosniers wilden samen met de Slovenen en de Serviers 1 staat vormen, daarom verzette zij zich tegen de ‘Oostenrijk Hongarije’ overheersing. Zij kregen hulp van de Serviers. Op 28 juni 1914 vermoorde Princip de troonopvolger en zijn vrouw tijdens een staatsbezoek in Bosnië. Gesteund door Duitsland viel Oostenrijk-Hongarije Servië binnen. De Serviërs krijgen steun van de Russen. De Russische regering mobiliseerde strijdkrachten als een waarschuwing aan Oostenrijk Hongarije. Maar door die strijdkrachten aan de Duitse grens verklaarde Duitsland Rusland de oorlog. De Duitsers wilde dat de Franse zich erbuiten zouden houden, maar dat deden ze niet, Frankrijk en Engeland sloten zich aan bij Rusland: De eerste wereld oorlog was een feit. Voor de politieke leiders stonden de nationale belangen voorop, Oostenrijk-Hongarije probeerde de eigen staat te redden, Duitsland wilde in zijn trots voor geen enkel land buigen, Rusland zocht naar invloed op de balkan en Frankrijk en Engeland wilden voorkomen dat Duitsland het machtigste land werd. Vol enthousiasme trokken de Duitse strijders naar het front, niet wetend wat hun te wachten stond. Pas in 1919 werd in Versailles de vrede getekend. De overwinnaars van de oorlog stelden nieuwe plannen op om de internationale veiligheid te waarborgen. Het hart van deze plannen zou worden gevormd door de volkenmond. De geallieerden bereikte na lang overleg een overeenstemming over het vredesverdrag en de Volkenmond. Wilsons idealen (volkenmond moet een organisatie worden van vrije naties waarbij geen overwinnaars zijn en niet overwonnen zal worden en zal alle naties verenigen om een nieuwe oorlog te voorkomen.Het verbond moet de politieke onafhankelijkheid en territoriale integriteit van zowel grote als kleine landen waarborgen.)botsten met de sceptische houding van de engelse en franse premies(Lloyd George, Clemenceau), beide waren verbitterd door de oorlog en twijfelde aan het slagen van de volkenmond. Wilson wist zijn collega’s te overtuigen, en op 10 januari 1920 trad het volkenbond verdrag in werking. De hoofdzetel was geneve. Duitsland en Rusland (Rusland omdat het communistisch was) werden niet tot de volkenmond toegelaten.Ook Amerika deed niet mee, de burgers en de senaat waren niet enthousiast over het plan. Alle landen die het verdrag ondertekenden zwoeren oorlog af als middel om conflicten op te lossen. Als dat toch zou dreigen kon een beroep gedaan worden op de raad of op het permanent Hof van Internationale Justitie in Den Haag, deze zou dan onderhandelen. Als een land zich niet aan het verdrag hield kon dat land sancties worden opgelegd (bijv handels betrekkingen verbreken enz.). De Volkenmond beschikte niet over een leger dat tegen oorlogszuchtige landen op kon treden. De leden van de volkenmond hadden als plicht elk verdrag dat zij sloten openbaar te maken, Ook probeerde de volkenmond de bewapening terug te brengen tot een niveau dat voor de nationale verdediging voldoende was. Om dit te bereiken hield de volkenmond ontwapeningsconferenties. Lang niet elk land was vertegenwoordigd in de volkenmond, de vraag was nou wat er zou gebeuren als een lid in conflict zou raken met een niet lid. Op 19 oktober werd een Grieks officier vermoord toen hij met een witte vlag en een geweer richting de Bulgaarse grens liep. Dit was een teken voor de Griekse generaal Pangalos om aan te vallen. De dictator wilde de zaak zelf afhandelen zonder de hulp van de volkenmond in te roepen.. Bulgarije stuurde een brief naar de volkenmond en die beviel de beide landen om te stoppen met hun militaire acties, ze stuurde militairen afgevaardigden om te controleren of dit gebeurde en dit was het geval; een groot succes voor de volkenmond. In 1934 kwamen Ethiopische legers en Italiaanse legers met elkaar in conflict (tussen Ethiopië en Somalië, een Italiaanse kolonie), de Italianen onder leiding van Mussolini wilden hun nederlaag uit 1896 wreken. De Ethiopische keizer waarschuwde meteen de volkenmond. De reden van de raad stonden voor een lastig probleem,eigenlijk zouden zij nu Italie moeten ‘aanvallen’ alleen protesteert iedereen hiertegen. Terwijl iedereen er over ‘dacht’ was de oorlog op volle gang. Uiteindelijk ging de volkenmond tot sancties over; de lidstaten mochten geen Italiaanse goederen importeren of krediet aan de Italianen verlenen. Verder wilde Frankrijk en Engeland niet gaan. In mei 1936 had Italie heel Ethiopie in handen. Engeland stopte met sancties en al gauw deden andere landen dat ook. Italie stapte uit de volkenmond en zocht toenadering tot Hitler. Na 1935 ging het verder bergafwaarts, de wereld stond aan het begin van een nieuwe oorlog en het lijkt erop dat de volkenmond hier niks aan kon doen. In 1933 kwam Hitler in Duitsland aan de macht, hij zou van Duitsland weer een machtig rijk maken. Het Duitse ras zou de wereld overheersen. (een aantal maatregelen die tegen Duitsland werden genomen in het verdrag van Versailles; -verlies van alle koloniën –leger teruggebracht tot 100000 man –herstelbetaling doen enz.) door deze zaken was Hitler, die zelf aan het front gediend had, verbitterd. Hij wilde meer ‘Lebensraum’ creëren. Hitler stapte uit de Volkenmond, en begon met het verwezenlijken van zijn droom; de bouw van een enorme oorlogsmachinerie. In 1938 sloot oostenrijk zich bij hem aan., daarna ook Tsjecho-Slowakije. Ook eiste Hitler dat het Sudetenland bij Duisland werd gevoegd. Na een gesprek met meerdere premiers kwamen er wat vragen; De vraag was bij velen; waarom greep niemand in; De Britse premier vond dat men in het verdrag van Versailles te streng was geweest voor Duitsland, en hij vond de eisen van Hitler daarom niet onredelijk Ook wilde hij ten koste van alles een nieuwe oorlog voorkomen. Ook kon hij de hulp van Hitler goed gebruiken. In het oosten lag het enorme rusland, dat sinds 1917 in handen was van communisten (Bolsjewiki) Lenin en Stalin. Dat beangstigde Engeland. Ook Frankrijk sloot zich bij Engeland aan ze sloten samen met Hitler een verzoeningspolitiek; verdrag van Munchen). Hitler dreigde met een oorlog als zijn laatste eis niet werd ingewilgd;Sudetenland. De premiers, veel te bang voor een nieuwe oorlog stemde hier mee in. In dat zelfde jaar viel Duitsland Tjechaslowakije binnen (die Sudetenland hadden moeten afstaan)In 1934 wilde rusland toetreden tot de volkenmond, maar zij weigerde dit. Hitler zocht toenadering tot de Sovjet Unie zij sloten in de nacht van 23-24 augustus 1939 een niet aanvals verdrag. Gesteund door het verdrag met Rusland viel Duitsland Polen binnen, Engeland en Frankrijk verklaarden hierop Duitsland de oorlog=WO2. Ondanks het niet aanval verdrag begon Hitler toch aan Operatie Barbarossa; ze vielen de Sovjet Unie binnen. In hetzelfde jaar mengde ook Japan en Amerika zich in de oorlog. De oorlog eindigt pas in 1945. Tijdens de oorlog waren Churchill, Roosevelt en Stalin in het geheim bij elkaar gekomen om over de oorlog te praten. Samen stelde ze een plan samen die de wereld vrede moest waarborgen; de Verenigde Naties. In 1945 kwamen 49 afgevaardigde samen in San Fransisco om het ‘handvest van de VN’ te ondertekenen. (een deel van de VN=de algemene vergadering die; -behandelt alle ond. Die te maken hebben met de VN –Alle leden zijn vertegenwoordigd,elk land 1 stem –Besluiten worden met 2/3 van de meerderheid genomen) Het hoofddoel van de VN=het handhaven van de internationale vrede en veiligheid. De Vn is in staat om een legermacht samen te roeppen, kunnen gebruik maken van sancties en er kunnen zaken aan worden voorgelegd. Het was echter wel de vraag of de big four (Amerika, Sovjet Unie, Engeland en Frankrijk) samen konden werken. De koude oorlog was een oorlog in Kongo.( Toen Kongo onafhankelijk werd van Belgie was de situatie er slecht, de Kongolezen waren boos op de Europeanen omdat bijv. hun loon nog heel laag was richtte ze hun woedde op de in Kongo levende Belgen, België stuurde zonder dat de Kongolese regering het wist soldaten naar Kongo) de Belgische soldaten mochten alleen in de provincie Katanga blijven, zij verklaarde Katanga onafhankelijk van Kongo, hierna werd de hulp van de VN ingeroepen omdat Kongo dreigde hun belangrijkste provincie te verliezen.) Amerika wilde niet dat de Sovjet Unie zich met de oorlog zou bemoeien, omdat ze bang waren dat Kongo dan communistisch zou worden. Moskou hoopte dat de neutrale staten waaronder Kongo, zich bij de Sovjet Unie wilde aansluiten. Tunesië wilde dat de dekonolialisatie van Kongo goed verliep. Het Belgische leger moest uit Kongo verdwijnen. Een snel en doeltreffend optreden van de VN werd ondermijnd door onderlinge spanningen binnen de veiligheidsraad. Dit uitte zich in het regelmatige gebruik van vetorecht( het recht van de permanente leden om beslissingen te houden. Veto=ik verbied) Uiteindelijk kwam het tot een compromis. De Vn beschouwden de aanwezigheid van Belgische soldaten als belemmering en in 1961 werd besloten dat de ONUC(=Een VN vredesmacht zonder Engeland en Frankrijk doel; herstellen van de rust in Kongo. Voorkomen dat andere landen zich met Kongo gingen bemoeien. Hulp aan de regering voor opbouw. Hulp op economisch en sociaal gebied.) ook geweld mocht gebruiken. De ONUC actie mislukte, want de Belgische soldaten (die zich verhuurd hadden aan Tsjombe, leider van de provincie Katanga) die vochten terug. Eind 1962 lukte het de vredesmacht om de huurlingen te verdrijven. In Juni 1964 verlieten de laatste VN soldaten Kongo. Kort na dit vertrek brak er een burgeroorlog uit, hierna werd Tsjombe president, en daarna greep Moboetoe de macht, hij vestigde een militaire dictatuur in Kongo, dat vanaf dat moment Zaire heette. Tsjechaslowakije was communistisch, ze werden door moskou aan de ‘leiband’ gehouden veel mensen uit dit land protesteerde hiertegen en wilde meer vrijheid, onder leiding van Dubcek versoepelde het beleid. De bevolking kreeg bijv. een grootte vrijheid van meningsuiting. De periode van Dubdec word ook wel Praagse Lente genoemd. De Russische leiders wilde echter niet dat er 1 schakel uit de communistische gemeenschap zou ontbreken. De Sovjet Unie riep de VN in. De VN moest echter toekijken hoe de Sovjet Unie de tsjechaslowakije regeringsleiders liet vervangen door russische. De Vn zag in hoe moeilijk het is om op te treden als Amerika of Rusland in conflict zijn. Na dat er een nieuwe Russische president kwam (Gorbatsjov) veranderde de relatie tussen Amerika en Rusland. Niet lang hierna kwam er een nieuw conflict om de hoek kijken; de golfoorlog.; (1990, 2 augustus). De leider van Irak Saddam Hoessein viel Koeweit binnen.De russen en de amerikanen vroegen de VN om hulp; Ze dwongen Saddam Hoessein zich terug te trekken, er werd een leger samengesteld dat Koeweit moest bevrijden. Vier dagen na het begin van de grondoorlog (eerst een maand met vliegtuigen) sloten Irak en de VN een wapenstilstand. Het succes van de VN is afhankelijk is afhankelijk van de leden daarvan.