Hoofdstuk 2 en 6

-tsaar Nicolaas2 was alleenheerser van USSR. 3 revolutionaire bewegingen tegen gezag van tsaar: - liberalen: wilden een parlementaire democratie naar West-Europees model - sociaalrevolutionairen: aanhang op platteland, wilden een nieuwe maatschappij stichten van boerengemeenschappen - sociaal-democraten: aanhang onder arbeiders. Geloofden in internationale revolutie die eerst in West-Europa zou uitbreken. 2 groepen: - bolsjewieken: olv Lenin, wilden in 1x communisme stichten in Rusland
o mensjewieken: wilden via de vreedzame/ parlementaire weg -februarirevolutie 1917: door ontevredenheid (tsaar voerde oorlog met Dld en Oostenrijk-Hongarije, verliep rampzalig voor Rusland) van volk werd tsaar gedwongen af te treden, nieuwe regering: liberalen, sociaalrevolutionairen en de mensjewieken (olv Kerenski) -sovjets: raden van boeren, arbeiders en soldaten (oiv bolsjewieken), wilden einde aan oorlog. Kerenski zette oorlog voort, maar mislukte -> zijn gezag was gedaan. -Lenins aanhang begon te groeien in 1917, hij geloofde dat wereldrevolutie voor de deur stond -> einde oorlog en kapitalisme. Alles wat misging: schuld van huidige regering. -oktoberrevolutie 1917: bolsjewieken grijpen de macht, ze bezetten de hele stad behalve winterpaleis (regering). Bolsjewieken bestormden het winterpaleis. Kerenski vluchtte. -nieuwe regering olv Lenin. Trotski en Stalin volkscommissarisen van buitenlandse zaken en nationaliteiten. Bij verkiezingen in november hadden bolsjewieken de minderheid van de stemmen-> Lenin ontbond de gekozen grondwetgevende vergadering. -Lenin wilde einde aan deelname met oorlog: sloot in maart 1918 de Vrede van Brest-Litowsk (Rusland afstand van Estland, Letland, Litouwen en Polen. Georgië, Oekraïne en Finland moesten onafhankelijk worden. Dld eiste herstelbetaling) met Dld. -burgeroorlog (1918-1921) tussen de roden (bolsjewieken) en witten (aanhangers van tsaar), doordat bolsjewieken macht over wilden nemen. Bolsjewieken kregen steun van sociaal-revolutionairen. Tsaar+gezin vermoord, terreur tegen adel en geestelijkheid. -hongersnood doordat boeren weinig zaaiden, omdat ze het tog moesten afstaan aan bolsjewieken. -witten in meerderheid, kregen hulp van geallieerden. Burgeroorlog gewonnen door roden, te danken aan Rode leger van Trotski. -Lenin: marxisme-leninisme (variant marxisme en narodniki) -Lenin wilde elitepartij (kleine groep van beroepsrevolutionairen) die arbeiders de weg naar heilstaat zouden wijzen. Idee van narodniki, niet van Marx (1818-1883) Partij moest in geheim werken, niet iedereen kon lid worden. Oppositie binnen de partij was verboden en minderheid diende zich aan te sluiten bij meerderheid. (=democratisch centralisme) -1922: Unie van Socialistische Sovjet Republieken_USSR (communistische naam van Sovjet) -Lenin nationaliseerde bedrijven en boeren moesten bijna hele opbrengst aan staat afgeven. Boeren voelden hier niks voor, daarom in 1921 NEP, Nieuwe Economische Politiek: - toestemming voor boeren om producten op vrije markt te verhandelen - toestemming voor boeren om personeel aan te nemen en hun grondbezit uitbreiden - de zware industrie, de banken en internationale handel bleven in handen van staat - de lichte industrie en binnenlandse handel kwam terug in particuliere handen. -Economie bloeide op dmv NEP. Lenin was in 1924 overleden -Stalin: 1928 afschaffing van NEP, invoering van 5jarenplannen -> planeconomie: 1 collectivisatie van landbouw: kolchozen. Door ontevredenheid bij boeren werd Stalin gedwongen om toch weer stukje kapitalisme te tolereren: vrije markt, boeren eigen stukje grond. Naast kolchozen ook sovchozen: op deze staatsbedrijven werkten arbeiders tegen vast loon

2. industrialisatie: opbouw zware industrie -Stalin oefende terreur uit. Trotski werd verbannen uit partij en in 1940 vermoord. Bij collectivisatie werden tegenwerkende boeren vermoord. Periode van grote terreur: 1936-1938 -1934: Kirov (populaire partijsecretaris uit Leningrad) vermoord. Hierdoor kreeg stalin toestemming weer hard op te treden. -showprocessen: martelingen totdat iemand iets zegt (voor spionnen) -stalinisme: terreur, vestiging van totalitaire staatsvorm met 1partijregering, 5jarenplannen. -aanleiding van oorlog tussen Polen en Dld: in polen woonde een Duitse minderheid die hitler in zijn eigenland wilde, en scheidde een smalle strook Pools grondgebied Oost-Pruisen van Dld. -1 september 1939: Duitse aanval op polen. Eng en Fr verklaren Dld de oorlog, 2 weken na Duitse aanval, bezet USSR een deel van Polen. Polen word verdeeld tussen Rusland en Dld. (molotov-von ribbentroppact) -10 mei 1940: grote Duitse offensief op West-Europa begonnen. -Stalin bezette ook Letland, Estland en Litouwen. In 1940 viel Dld Denemarken en Noorwegen binnen ->bezetting. -maand voor Noorse overgave, op 10 mei 1940, dld in aanval op West-Eu. NL, België en Luxemburg werden bezet, later ook Frankrijk: Dld viel via België binnen; engelse en franse troepen in de val; ontsnapten naar Engeland; juni 1940 bereikte Duitse troepen parijs; in zuiden waren Italianen binnengetrokken; de franse premier gaf zich over en onderhandelde met hitler; hitler liet de fransen in Compiegne de overgave ondertekenen; afspraak was dat Dld Noord en west frankrijk bezette en dat het zuiden en de koloniën zelfstandig bleven. Petain werd president van dit Vichy-Frankrijk. -in engeland werd in mei 1940 Winston Churchill president, maand later had Fr zich overgegeven ,en stond eng alleen tegenover dld. Hitler wilde vredesregeling, eng niet. Eng won van Dld. -Hitler wilde dmv uitschakeling USSR, Engeland overhalen. USSR kon alleen uitgeschakeld worden als Zuid-Europa helemaal in handen van Dld en Italie was. April 1941 gaf Griekenland zich over en op dat moment kozen de andere staten op de Balkan en Midden-Europa de kant van Dld. -1941 juni: aanval op USSR van Dld -> operatie barbarossa, omdat barbarossa op kruistocht was gegaan tegen de islam. Hitler vond dat hij op kruistocht ging tegen het communisme -waarom viel hitler zijn voormalige bondgenoot aan? 1. Hitler was anti-communist 2. Hitler had voorspeld dat aan Oostelijke zijde de toekomst voor Dld lag 3. USSR was rijk aan grondstoffen 4. non-agressiepact uit 1939 was slechts een noodoplossing om niet aan 2 fronten tegelijk oorlog te moeten voeren. -doel van operatie barbarossa: in een blitzkrieg Leningrad en Moskou en de Kaukasus te bereiken voor de Russische winter viel. Maar winter viel sneller ->veel soldaten vroren dood. -In verre oosten verklaart Japan de oorlog aan VS. Singapore, de Fillipijnen, nederlands-indie, Birma en malakka worden veroverd. Dld verklaarde de oorlog aan VS. Engeland kreeg er een medestander bij. -3 keerpunten in oorlog: 1. winter van 1942-1943: slag om stalingrad, hier leden de duitsers een grote nederlaag. In februari 1943 gaven duitse legers zich over-> Russische leger begon tegenoffensief en trok richting Oost-Eu
2. slag om El Amein; vond in Noord-Afrika plaats. In najaar van 1942 tegenoffensief van de engelsen, werd een grote nederlaag voor de Duitsers. In 1943 werden ze verdreven uit Afrika en de geallieerden landden in Italie. 3. slag bij Midway; de japanse vloot leed nederlagen, o.m. bij eiland Midway. Japan verloor initiatief in de oorlog en beperkte zich tot verdediging van hun veroverde grote gebied. -Engeland, VS en USSR waren bondgenoten. Het kapitalisme en communisme streden dus samen tegen het nationaal-socialisme. -Atlantisch handvest: 1. de democratie moet tegen het nazisme worden beschermd, 2. elk volk heeft het recht zijn eigen regeringsvorm te kiezen, 3. vrije wereldhandel, 4. samenwerking tussen alle landen van de wereld. -1943 november: Churchill, Roosevelt en Stalin komen samen in Teheran en openen 2e front in Europa. Stalin groot voorstander: een 2e front zou verlichting betekenen voor Russische rode leger. -in 1944 6 juni werd 2e front geopend in Normandie: D-Day. Stalin had lang moeten wachten en wantrouwde zijn bondgenoten. Was geen onwil van VS en Eng, maar voorbereiding vergde veel tijd -daarna ging het snel; geallieerden trokken door Fr op richting Dld. Parijs, Brussel, Rusland, Balkan werden bevrijdt. Op 2 mei veroverden Russische legers Berlijn. 2 dagen later gaven Duitse legers zich over. 7 mei gaf Dld zich officieel over. -maar Japan was nog in oorlog. President Truman, opvolger Roosevelt, gooide atoombom boven Hirosjima en Nagasaki. -3 fasen jodenvervolging: 1. van 1933 tot 1939, joden werden buiten economische, sociale en culturele leven gezet. Neurenbergerwetten: huwelijken verboden tussen joden en niet-joden. 2. begin van oorlog tot begin 1941; joden konden zonder pardon gedood worden, ze zochten een meer radicale oplossing voor het jodenvraagstuk.. 3. begon met aanval op USSR (22 juni 1941). Alle joden moesten uitgeroeid worden. Joden werden naar speciale vernietigingskampen vervoerd. -3 hoofdmisdaden tijdens de oorlog die bestraft werden: 1. misdaden tegen vrede, bv plannen van aanvalsoorlog, 2. oorlogsmisdaden, bv marteling, bombarderen van burgerdoelen 3. misdaden tegen de mensheid, bv uitroeien van bevolkingsgroepen op grond van ras, geloof of politieke overtuiging. -Neurenbergse processen van oktober 1945 tot september 1946 gehouden