Hoofdstuk 2

§1 Wetenschap en Politiek in de Griekse Stadstaat
Inleiding
Ons politiek stelsel is geen kopie van de instellingen van onze buren. ‘In plaats van anderen na te apen, zijn wij juist een voorbeeld voor hen’, zei de staatsman Perikles, in een van zijn beroemde redevoeringen voor het volk van Athene. En inderdaad, het politieke stelsel van Athene, de democratie, was volstrekt origineel.

Stadstaten
- Hoogstens een paar duizend inwoners
- Eigen leger, munten en een onafhankelijk bestuur
- Hellas, zo noemden de Grieken hun leefwereld
- Was niet 1 centraal geregeerd rijk, maar een lappendeken v Stadstaten (Poleis) met landbouwstedelijke samenleving
- Athene 5e eeuw voor Chr. Meer dan 250.000 inwoners met wisselende regeringsvormen
- Door de afwisseling veel discussies; argumenten die ook vandaag worden gebruikt
- Werd in 5e eeuw voor Chr. het culturele centrum van Hellas
- Sparta Alternatief voor Athene, voor hun was een politiek systeem niet vanzelfsprekend
- Strak georganiseerde, militaire aristocratie

Bestuur
- Regeringsvormen: Monarchie, Tirannie, Aristocratie, Oligarchie, Democratie
- Aristoteles was een filosoof die dacht dat zulke staten bestonden uit een stad met het omliggende land
- Meer filosofen hadden weinig waardering voor de democratie
- Mensen lieten zich snel meeslepen door hun emoties en werden beïnvloed
- Plato: Chaos en dictatuur van lage klasse en hebzuchtige instincten
- Ideale staat: Republiek, geleid door Filosofen zonder kinderen en vrouw
- Socrates: Democratisch Politicus moest niet de waarheid spreken
- Kleistenes Werd volksleider en veroverde de Acropolis.
- Voerde in 507 voor Chr. de Democratie in en volksvergadering (eklesia)
- Die hadden de hoogste macht, mannen kregen stemrecht
- Vrouwen, kinderen en slaven werden van het burgerschap uitgesloten
- Eklesia Besliste over wetten, militaire commandant, functionarissen en controleerden
- Corruptie / Wanprestaties kon leiden tot ontslag of dood

Filosofen
- Filosofen: Letterlijk ‘liefhebbers van de wijsheid’, ontstond voor het eerst (buiten Athene)
- Ionië, 6e eeuw voor Chr. ontstond het wetenschappelijk nadenken over de natuur
- Wetenschap van Biologie, Astronomie, Natuurkunde, Wiskunde.
- Basis van natuurkundige wetten, wiskundige stellingen en medische wetenschap
- Leer bij Sofist 6000 man toespreken; overtuigingskracht, waren rondtrekkende Filosofen (ontw)
- Socrates: Lelijk, populair bij jongelui, hij bleef doorvragen totdat je ging twijfelen, kritische manier van denken werd fataal; arrestatie, ook door kritiek op politici, hij koos voor de doodstraf i.p.v. verbanning. Hij liet geen geschriften na, zijn denkbeelden kennen we door het werk van Plato. ‘Ik weet slechts 1 ding, en dat is dat ik niets weet’.
- Important: Sophokles en Euripides schreven hun tragedies, Herodotus bleef er na lange reizen, Plato stichtte de Academie en Aristoteles het Lyceum; les in Wiskunde etc.

§2 Wetenschap en Politiek in de Griekse Stadstaat
Inleiding
Dat de aanval de beste verdediging is, was een basisgedachte van de Romeinen. Door buurvolkeren te onderwerpen, probeerden ze agressie te voorkomen. Het was een van de hoofdoorzaken van de enorme expansie van het Romeinse rijk; een expansie die de Grieks-Romeinse cultuur over Europa verbreidde.

Groei
- Rome: Vanuit hun stadstaat veroverde ze Italië, Spanje, Portugal en Carthago (Afrikaanse stad)
- 5e eeuw voor Chr. 3 oorlogen met Carthago, 2e was met olifanten met leider Hannibal.
- Na een eeuw werd Carthago verslagen, 146 voor Chr. Mensen werden slaven, grond volgestopt met zout (onvruchtbaar) ‘ze creëerden een woestijn en noemden het vrede’
- Invloed In die tijd veroverde ze ook Macedonië & Griekenland. Hun hardheid met Griekse fijnheid.
- Hellas, Balkan, Turkije, Syrië, Judea, Arabië, Egypte, Noord-Afrikaanse kuststrook, Gallië; Frankrijk, België, Zuid-Nederland, Alpengebied tot Beieren en Brittannië.
- Verdediging Rijn en Donau natuurlijke grens, in Brittannië 130 km lange muur tegen Keltische barbaren
- Macht Republiek met een Aristocratische senaat die dienst uitmaakte + gekozen volksvertegenw.
- Caesar Succesvol krijgsheer, veroverde Gallië, alleenheerschappij.
- Keizerrijk 27 v Chr. Imperium Romanum, Augustus: Pax Romana, lange periode v welvaart en vrede

Het Organisatietalent van de Grieken en Romeinen
- Hardheid, taaiheid, discipline en organisatoren; enorm rijk, maar een stabiel bouwwerk
- Geregeerd door 1 centraal punt, gouverneurs regeerden vanuit provinciehoofdsteden
- 1 miljoen inwoners
- Voeding: Graan uit Sicilië en Afrika
- Aquaducten, riolering, watervoorzieningen, afvalafvoer
- Belastingen; leger betaalt, infrastructuur, netwerk van tienduizenden km rechte, verharde wegen
- Hardheid, taaiheid, discipline en organisatoren; enorm rijk, maar een stabiel bouwwerk

Invloed Grieken (Grieks-Romeinse cultuur)
- Hardheid + Smaak was een inspiratiebron voor de Europeanen.
- Romeinen waren onder de indruk van de Griekse cultuur.
- 2e eeuw werden Griekse schrijvers, artsen, beeldhouwers en bouwmeesters naar Rome gehaald.
- Griekse mode (tafels etc.), komedie (vertaald in Latijn) en Tempels (+ Godennamen en beelden)
- De strijd tegen de ‘Vergrieksing’ was een achterhoedegevecht.

Romanisering
- Cultuur verspreidde zich door het hele rijk: Aquaducten, Amfitheaters, Bruggen en Triomfbogen
- Een marktplein, tempels in Griekse stijl en straten in schaakbordpatroon; ontstaan van Keulen 12
- Rondom steden ontstond Landbouwstedelijke samenleving met Geldeconomie
- Langs de Noordgrens bouwden de Romeinen Castra, Legerplaatsen voor Legioensoldaten.
- In de buurt nederzettingen voor Kooplieden, Ambachtslieden en veteranen.
- Tolerant: onderworpen volken mochten cultuur en godsdienst handhaven, maar wel beïnvloed
- Volkeren aan de rijksgrenzen leverden als bondgenoten hulptroepen
- Trouwe dienaren kregen het Romeinse burgerrecht
- Uit soldatentalen ontstonden later de Romaanse talen

Julius Civilis en de Bataafse Opstand
- Romeinen sloten een bondgenootschap met de Bataven
- Geen belasting aan de Romeinen betalen, alleen manschappen leveren
- JV riep de Bataven bijeen en zorgde ervoor dat ze in opstand kwamen (o.a. door seksuele genoegens)
- Langs heel de Rijn gingen Romeinse forten in vlammen op, na ruim een jaar was de rust pas hersteld
- Dit was de eerste Nederlandse Vrijheidsstrijd
- De Patriotten namen de Bataven als voorbeeld, er zou in de samenleving vrijheid en gelijkheid bestaan
- In 1795 werd de Bataafse Republiek gesticht door de Patriotten