Hoofdstuk 1.5 + 2.1 t/m 2.3

Pww samenvatting gs

1.5 Wereldleider Karel V

-geboren in 1500

-rijk besloeg grote delen van europa

-verdediger van de Christelijke wereld

-beschermde het katholicisme tegen kerkhervorming

-vocht tegen Frans I (Frankrijk) en de Turken

Karel V bestuurde een groot rijk en dat werd vaak bedreigd, om grenzen te verdedigen was veel geld voor nodig àgeld lenen van bankiersfamilies.

Frankrijk wilde niet ingesloten raken door de Habsburgers. Karel V wil Italië veroveren à Frans I voert oorlog tegen Karel V= slag bij Pavia

Turken (Osmaanse rijk) trokken europa in vanuit het Oosten= bedreiging Habsburgerse rijk à in 1529 verslaat Karel V de Turken voor de poorten van Wenen

Karel en hervorming

16e eeuw: meningsverschil over katholicisme à opkomst protestantisme. Karel was streng katholiek en vocht tegen kerkhervormers. Karel V kan het protestantisme niet tegenhouden. De vorst bepaald de godsdienst in zijn gebied= Cuius Religio Eius Religio

H2 het ontstaan van Nederland

Tijd van ontdekkers en hervormers. 1500-1600

2.1 Spaans bestuur in de Nederlanden

Nederlandse opstand.

• Verzet in de Nederlanden tegen hun vorst Filips II en de oorlog die hieruit voortvloeide.

Politiek Karel V

• Elke gewest zelfstandig bestuur= eigenbelang voorop!
• Heer moet voor inkomsten ‘bede’ doen bij de gewesten in ruil voor privileges.

       àprobleem: telkens weer onderhandelingen met elk gewest apart

• Door vele problemen binnen rijk gaat Karel centraliseren
• Alle Nederlandse gewesten bestuurd vanuit Brussel à lokale besturen (=edelen) verloren hierdoor macht.
• Karel V werd vanaf nu bij gestaan door adviseurs uit hoge adel (bv. Willem van Oranje) en juristen van burgerafkomst.
• Adel weigert privileges terug te geven.

Filips II

• Karel V wordt opgevolgd door Filips II in 1555
• 1559: Filips II naar Spanje àNederlanden bestuurd door landvoogdes Margeretha van Parma
• Wordt ondersteund door raad van Starte: adviesorgaan van edelen, onder meer Willem van Oranje (heeft weinig macht)
• Echte macht lag bij de ‘geheime raad’ van Spaanse advisuers
• Edelen zien macht afnemen
• Komst protestantisme zorgt voor vervolgingen
• Starre landsheer (Filips II) overtuigd katholiek

à vervolgingen van ketters

• Edelen zien in ververvolgingen en bestuurlijke veranderingen rede om in opstand te komen tegen landsheer=  vrijheid van geloof en vrijheid van bestuur

1565: verbond der edelen= lagere adel gaat samenwerken om de vervolgingen te verzachten en de centralisatie te verminderen. Hoge adel (Willem van Oranje o.a.)houdt zich afzijdig. Moeten nog samenwerken met landvoogdes.

1566: ook hoge adel sluit zich aan bij het verbond

2.2 De hervorming

Karel V+ Filips II: bestrijden van de hervorming= kritiek binnen kerk gericht op de fouten in de uitleg van het geloofà stichting nieuwe kerken (protestanten)
Start hervorming: Duitsland 1517

MAARTEN LUTHER 1483-1546

Monnik en theoloog

Kritiek op aflaat handel: gelovigen konden bewijzen kopen waarop stond dat zondig gedrag werd weg gescholden

De kerk werd rijker ten koste van het volk, aflaathandel is in strijd met de Bijbel

Luther publiceert in Wittenberg 95 stellingen waarin hij kritiek uit op de katholieke kerk

Doel: verbeteren kerk (hervormen)

-stop aflaathandel

-geestelijken mogen zich niet misdragen (leven naar voorbeeld van jezus)
-bijbel is bron van het geloof

-alleen oprecht geloof leidt naar hemel

Kritiek van Luther werd niet geaccepteerd à katholieke kerk doen Luther in de ban

Luther sticht eigen kerk: Lutheranen

Karel V en Filips II: ketters vervolgen

Ketter: gelovige die zich niet houden aan de officiële regels van de kerk.

JOHANNES CALVIJN 1509-1564

• Franse theoloog
• Kritiek op misstanden binnen katholieke kerk
• God heeft voor iedereen bepaald hoe het leven zal verlopen goede werken en aflaten kunnen hier niets aan veranderen
• Sticht eigen kerk: Calvinistisch

Hervormers stichten eigen kerken

Aanhangers van de hervorming: protestanten

Protestanten hadden geen kerken à preken in de buitenlucht= hagenpreken

Gewapende mannen beschermden predikanten, deze riepen op om katholieke kerken in te nemen.

2.3 oorlog in de Nederlanden.

1567: Filips II stuurt Alva (landvoogd) naar de Nederlanden

Doel: orde op zaken stellen

Middelen:

1. Raad der beroerten: ‘bloedraad’ rechtbank om beeldenstormers te straffen.
2. De tiende penning: belastingverhoging van 10% op elk verkocht product

àprotestanten vluchten

àgroeiend verzet