Leren filosoferen: Kennisleer

Een begrip/ concept / denkbeeld = een soort geestelijk plaatje dat mensen in hun hoofd vormen op grond van hun waarneming van de empirische werkelijkheid. Theoriegeladenheid = de onmogelijkheid om neutraal en waardevrij waar te nemen.

4.1 intellectueel of spiritueel perspectief

Via onze zintuigen kunnen we god niet waarnemen. Voorbeeld godsbewijs Anselmus van Canterbury: als je denkt aan god stel je jezelf perfectie voor, omdat je jezelf iets kan voorstellen bij god bestaat god. Kritiek: bestaan is geen eigenschap van dingen. Het probleem van god niet te kunnen bewijzen is vanuit intellectueel perspectief. Vanuit spiritueel perspectief is de vraag of god bestaat zinloos.

4.2 de correspondentietheorie

Correspondentietheorie = de waarheid van een zin wordt bepaald door de overeenstemming / correspondentie tussen wat in de zin wordt gezegd en wat in de werkelijkheid het geval is. Ware zinnen corresponderen met bepaalde standen van zaken in de werkelijkheid. De vooronderstelling is dat er onafhankelijk van onze taal een werkelijkheid bestaat. Bijvoorbeeld de tomaat is rood. A-posteriori zinnen.

4.3 andere waarheidstheorieën

Kritiek correspondentietheorie: het is niet mogelijk om na te gaan of zinnen met de werkelijkheid corresponderen.

Coherentietheorie = een zin is waar als hij logisch samenhangt met een systeem van andere zinnen. Je controleert de waarheid van een zin door de samenhang te toetsen van deze zin met andere zinnen. Werkt het best met wiskundige en logische zinnen. Voorbeeld 2 x 3 = 6 Belangrijk is dat de regels door iedereen geaccepteerd worden. A-priori zinnen.

Pragmatische theorie = zinnen kunnen de dingen nooit beschrijven zoals ze werkelijk zijn, het enige waar we op kunnen hopen is dat onze zinnen van nut zijn voor het bereiken van bepaalde doelen. Een zin is waar als alle betrokkenen het er over eens zijn dat het waar is. Een zin is geen beschrijving van de werkelijkheid maar meer een middel of instrument.

Volgens Nietzsche is waarheid uitsluitend een machtsinstrument van de mens.

Heidegger zegt dat deze theorieën gaan over correctheid en niet waarheid. Waarheid is onverborgenheid bewaard gebleven in het Christendom.

8.1 Plato

Alle kennis is een soort herinnering genaamd ideeën. Echte paarden zijn slechts een afspiegeling van het idee paard: de ideeën zijn de ware werkelijkheid, de wereld waar wij in leven bevatten slechts kopieën. Plato’s grotvergelijking: gevangenen in grot; kijken naar achterwand voor hun hele leven, achter hun vuur waardoor schaduwen op de achterwand, ze denken dat de schaduwen de werkelijkheid zijn. Volgens Plato is onze werkelijkheid ook maar een schaduw van de ideeënwereld. Deze visie van Plato heet het idealisme.    

8.2 Aristoteles

Aristoteles was een empirist, geloofde niet in de ideeënwereld van Plato. Ook was Aristoteles aanhanger van inductie. Conclusies via inductie zijn nooit helemaal zeker want het is onmogelijk alle gevallen waar te nemen. Om dit probleem te vermijden bedacht Aristoteles de sylogistiek.

8.3 René Descartes

Verlichtingsfilosoof. Rationalisme. ‘’Ik denk dus ik ben’’, hij twijfelt aan alles behalve het feit dat hij twijfelt. Descartes maakt een belangrijk onderscheid tussen lichaam en geest, dit heet dualisme, probleem: hoe werken lichaam en geest samen?

8.4 Baruch de Spinoza

Er is maar één substantie, namelijk god, lichaam en geest zijn 2 verschillende verschijningsvormen, dit heet monisme. Kennis is het inzicht dat de dingen noodzakelijkerwijs zijn zoals ze zijn, noemt hij intuïtieve kennis. Wanneer een mens werkelijk begrijpt hoe de natuur in elkaar zit en inziet dat zij noodzakelijkerwijs is zoals zij is, kan hij niet anders dan liefde voelen voor de natuur, die eigenlijk god is.

8.5 John Locke

Vader van het empirisme. We worden geboren als een onbeschreven blad = tabula rasa. Enkelvoudige ideeën = bijvoorbeeld vorm, uitgebreidheid, beweging. Meerdere enkelvoudige ideeën gecombineerd zijn meervoudige ideeën bijvoorbeeld tijd, ruimte, oorzaak en gevolg.

8.6 David Hume

Zintuigelijke indrukken zijn de basis van kennis. Kennis die niet afkomstig is uit gehoor, zicht, reuk, smaak en tasten komt is geen waarheid. Hume heeft kritiek op het substantiebeginsel, rood kan je ook waarnemen maar het begrip rood is geen substantie. Ook heeft hij kritiek op het causaliteitsbeginsel, als de ene bal tegen de andere botst gaan wij ervan uit dat het oorzaak en gevolg is maar het kan ook gewoon toevallig zijn dat die dingen na elkaar gebeuren, Hume spreekt van waarschijnlijkheden.

8.7 Immanuel Kant

Kant gaat ervanuit dat het menselijk verstand op twee manieren werkt. Aan de ene kant is rede op kennis gericht en dus theoretisch. Aan de andere kant is rede gericht op handelen en functioneren dus praktisch. Kant geloofd wel in het causaliteitsbeginsel en substantiebeginsel. We nemen alles neer d.m.v. ruimte en tijd. Onze waarneming is geen directe afspiegeling van de werkelijkheid maar de manier waarop wij het interpreteren. Eerst wordt het in ruimte en tijd geplaatst, daarna in twaalf categorieën geplaatst bv substantie en causaliteit. Wij kunnen slechts kennis hebben van de werkelijkheid zoals het aan ons verschijnt en niet objectief hoe het is: we hebben geen kennis van het ding an sich.

8.8 George Berkeley

Berkeley was aanhanger van het immaterialisme: materie is niet te bevatten en niet voor te stellen. Het stoffelijke buiten de geest heeft geen werkelijkheidskarakter. Berkeley is een idealistisch empirist of een spiritualist.

Hij stelde de vraag: als een boom omvalt maar niemand is erbij om het waar te nemen, maakt deze dan wel geluid?

8.9 Friedrich Nietzsche

Metafoor van belang. We construeren de werkelijkheid door namen en begrippen te formuleren.

Inspirator van het constructivisme = veel verschijnselen zijn in de werkelijkheid sociale constructies. Komt overeen met het narrativisme = reconstructie van het verleden is onmogelijk.

Er bestaat geen absolute waarheid.

8.10 Martin Heidegger

Onthult de structuur van de waarheid zoals deze voorafgaat aan de gangbare opvattingen, van een ware uitspraak verwachten we duurzaamheid, betrouwbaarheid en we weten ook dat de werkelijkheid nooit te vangen is in een uitspraak daarover, de werkelijkheid is te complex. Uitgangspunt van de waarheid is waarnemen.

Onthult de structuur van de waarheid zoals deze voorafgaat aan de gangbare opvattingen, van een ware uitspraak verwachten we duurzaamheid, betrouwbaarheid en we weten ook dat de werkelijkheid nooit te vangen is in een uitspraak daarover, de werkelijkheid is te complex. Uitgangspunt van de waarheid is waarnemen.

8.11 Thomas Nagel

Hoe is het om een vleermuis te zijn?

Subjectieve ervaring kan niet worden gemeten door middel van objectieve methoden van de moderne wetenschap. Objectiviteit is een methode van begrijpen: we verwijderen ons van ons standpunt. Een standpunt is meer objectief als ie minder gebaseerd is op je standplaats. De enige die volledig objectief is, is god. Hoe objectiever, hoe dichter bij de ware aard van iets.