Hoofdstuk 1 t/m 3

Klassieke definitie mens: een levend wezen dat zich van andere levende wezens onderscheidt doordat het het vermogen heeft om zijn lusten/instincten te bedwingen door middel van ratio (verstand).
Bewustzijn bestaat uit: awareness, self-awareness, selfsonsiousness

Hoofdstuk 1: Inleiding mensbeelden.
● Filosofische antropologie gaat over de wetenschap van de mens, het mens-zijn in het algemeen los van een specifieke cultuur. Culturele antropologie gaat over de wetenschap van de mens in een bepaalde groep of cultuur.
● Wanneer je de mens mechanisch of juist als uniek verschijnsel opvat, ontstaan er verschillende discussies binnen de filosofische antropologie:

- Over de aard van de menswetenschappen.
- Over de status of vooronderstellingen van mensbeelden
- Intern filosofische debatten over denkrichtingen en stromingen
- Verschillende interpretaties en beelden en modellen van alledag (polemiek=pennenstrijd)
● Verschillen tussen mens- en natuurwetenschappen:
- Het onderwerp
- In natuurwetenschappen zijn exacte resultaten mogelijk, bij menswetenschappen zijn exacte resultaten misschien mogelijk
- Bij menswetenschappen is de onderzoeker zelf ook object van onderzoek en onderzoeker, bij natuurwetenschappen niet (persé)
● Niveaus van mensbeelden:
Impliciete mensbeeld: model vanuit filosofische antropologie.
Expliciete mensbeeld: model dat ons concreet denken, handelen en voelen begeleidt.
Er bestaat een wetenschappelijk, filosofisch en een praktisch model.
● Invloed van mensbeelden op de praktijk:
Het mensbeeld heeft invloed op doen en denken, bijvoorbeeld wanneer je vindt dat je lichaam slecht een machine is, dan behandel en ervaar je het waarschijnlijk ook als een machine.

● Begrippen context en betekenis:
Context=samenhang
Betekenis=wat er mee bedoelt wordt/ beduidenis
● Rol van taal en cultuur voor mensbeelden:
Door middel van taal proberen we uit te drukken wat er in ons innerlijk leeft. Door middel van cultuur kan het mens-zijn vertolkt worden.
● Rol van metaforen:
Metafoor= beeldspraak, dient om een complex begrip eenvoudig voor te stellen of om iemand over te halen ons standpunt te onderschrijven, kan ook dienen als model dat bepaalde beelden ondersteund.
● Eigen mensbeeld:
- De mens is een sociaal wezen
- De mens is een emotioneel wezen
- De mens is een individu (uniek)
- De mens is een afhankelijk wezen
- De mens voelt een drang tot overleven

Hoofdstuk 2: Mens en dier.
● Verschil tussen mens en dier:
De mens heeft het vermogen instincten en lusten te bedwingen door middel van ratio(verstand) en het dier heeft dat niet.
● Verschil tussen mens en dier volgens christenen:
Dieren hebben wel een ziel maar geen geest (of verstand) en mensen hebben wel een geest (en dus verstand).

● Verschil tussen mens en dier volgens Cassirer:
De mens heeft een symbolisch bewustzijn, dieren niet: zij kunnen een teken niet anders interpreteren dan de fysieke prikkel ervan. Bijvoorbeeld rook is gevaar vanwege brand en niet rooksymbolen.
● Wetenschappelijke benadering verschil plant dier en mens verschil mens dier en overeenkomst mens dier:
Planten worden gekenmerkt door sessiliteit (het vastzitten aan een plek), het vermogen zonne-energie om te zetten en het vermogen anorganische (levenloze) stoffen als voedsel te gebruiken. Dieren/mensen worden gekenmerkt door mobiliteit, een ontwikkeld zenuwstelsel en een waarnemingsapparaat. Overeenkomst mens-dier: beiden mobiel, ontwikkeld zenuwstelsel en een waarnemingsapparaat. Verschil: mens kan instincten bedwingen dmv ratio, dier kan dat niet.
● Theorie zelfzuchtige gen toegepast op natuurverschijnselen:
Elk individueel gen wil eventueel ten koste van andere genen overleven, bijvoorbeeld heel vroeger hadden giraffen een korte nek maar gingen ze dood omdat ze niet bij de blaadjes konden. In de loop der eeuwen hebben ze door middel van mutatie van genetisch materiaal een lange nek gekregen.
● Umweltfrei, vroeggeboorte, Mangelwesen uitleggen volgens Gehlen:
Umweltfrei= let omgevingsvrij, de mens weet zijn zwaktes te compenseren bijvoorbeeld als hij niet bij een appel in een boom kan, bouwt hij een ladder, een dier kan dat niet.
Vroeggeboorte= omdat de mens nog minstens een jaar in de baarmoeder moet blijven om als een echte nestvlieder ter wereld te komen.
● Fenomenologische benadering:
Is een benadering van een fenomeen waar bij je het fenomeen voor zichzelf laat spreken zonder vooroordelen.
● Volgens Gehlen verschil mens dier:

Een dier kan waarnemingen niet los zien van het zintuiglijke en driftmatige, de mens wel.
● Unieke positie van Heidegger ten aanzien van het dier:
Heidegger benadrukte we van perspectief moeten veranderen om een helder beeld te krijgen. Hij zag het dier niet als ‘lager’ dan de mens maar het dier op zich.
● Positie van Nietsche:
Dé mens bestaat niet, de mens is een dier het mens-dier, de mens moet worden begrepen/ gezien uit de natuur, niet uit God.

Hoofdstuk 3: Lichaam, ziel en geest.
● Platoonse benadering verhouding lichaam en ziel
De ziel is het levensbeginsel van de mens. Dualistisch-> scheiding tussen lichaam en geest/ziel, ziel bestaat uit drie: ratio, begeerte, geestkracht.
Drie belangrijkste doctrines in de leer van Plato: reïncarnatie van de ziel, leren is herinneren, het bestaan van de Eeuwige Zijnden als het goede.
● Aristotische benadering:
Praktisch, het ding dat voor je ligt is het werkelijke. Iets bepaald dat een paard een paard is en geen koe en dat is het ‘vormprincipe’ (forma) het is niet zichtbaar of waarneembaar. Forma heeft materie nodig om op te werken. De ziel staat tot het lichaam als forma tegenover materie. De ziel is onderverdeeld in het vegetatieve, sensitieve en rationele, de mens is het enige wezen dat ze alle drie heeft. Individuele onsterfelijkheid bestaat niet.
● Waarom Augustinus voort borduurt op Plato:

Plato heeft de toon gezet voor de verdere ontwikkeling van het denken over lichaam en geest. Dualisme en zijn verdere gedachtegangen pasten in het Christendom.
● Onderscheid tussen dualisme en monisme:
Dualisme= tweevoudig, geloof in scheiding tussen lichaam en geest.
Monisme= mono= een, geloof in het lichaam en geest als een ding.
● Monistische benadering van Spinoza:
Alles in de natuur is een. Er is een substantie: God, God is de essentie van alles.
● Religieuze benadering lichaam/geest met oog op transplantatie:
Vanuit het Christendom: Het lichaam is een schepping van God en de mens dient het en de afzonderlijke delen ervan te gebruiken waarvoor het bedoelt is. De mens dient de intactheid van het lichaam te respecteren ook na de dood.
Vanuit de Islam: De profeet: “Het breken van een bot van een overledene staat als overtreding en zonde gelijk aan het breken van een bot tijdens het leven van de overledene”. De Islam accentueert eenheid tussen lichaam en geest.
● Materialistische mensvisie:

De lichamelijke plaats als eerste voorwaarde voor de wereld zien, dankzij en midels het lichaam de werkelijkheid ervaren.
● Informatieverwerking als essentieel kenmerk van lichaam en verstand:
Informatie is zowel materieel als immaterieel. Bij het ruiken van iets is de verwerking van de informatie direct en lichamelijk. Bij het zien van iets is het verwerken van de informatie mentaal en geestelijk.
● Morleau-Ponty:”Lichamelijkheid is de essentie van de menselijke existentie”. Wanneer je waarneemt, denkt, voelt of spreekt gebeurt dat binnen de context van je lichaam. Het lichaam is altijd en overal het medium via welke de wereld tot je komt. De mens heeft geen lichaam, de mens is een lichaam.