Hoofdstuk 10

10.1 Opgroeien

Welke levensfasen zijn er?
Een mensenleven is te verdelen in acht periodes of levensfasen: baby, peuter, kleuter, kind, puber, adolescent, volwassene en oudere. De overgang van kind naar volwassene heet de puberteit. In elke levensfase vinden er lichamelijke en geestelijke veranderingen plaats.

Waardoor verander je?
Veel veranderingen ontstaan onder invloed van hormonen, die worden gemaakt in hormoonklieren. De belangrijkste hormoonklier is de hypofyse onderaan de hersenen.
Hormonen komen via het bloed in alle organen. De doelwitorganen reageren op het hormoon, andere niet. Dit komt doordat de receptoren die in het celmembraan zitten allemaal een eigen structuur hebben, net zoals de hormonen. Zo passen de hormonen wel in de ene receptor en in de andere niet.

Hoe groei je?
In de eerste maanden na de geboorte groei je heel hard door de voedingsstoffen die je krijgt. Daarna regelt het groeihormoon de groei van je lichaam. In de puberteit maakt de hypofyse veel van dit hormoon waardoor je een groeispurt krijgt.
De reactie van de cellen in je botten als ze in aanraking komen met het groeihormonen is dat ze sneller gaan delen. Na de celdeling vindt er celgroei plaats, en daarna kunnen de (volgroeide) cellen weer gaan delen.
Jongens worden gemiddeld langer dan meisjes doordat zij al langer zijn als de groeispurt begint. Ook is de groeispurt bij hen vaak langer en intensiever.

10.2 Puberteit

Hoe verandert je lichaam in de puberteit?
Primaire geslachtskenmerken zijn kenmerken die vanaf de geboorte al zichtbaar zijn: de penis en balzak en de vagina en schaamlippen.
Andere lichamelijke verschillen ontstaan in de puberteit: de secundaire geslachtkenmerken.

Vrouwelijk

Beide

Mannelijk

Rondere vormen

Meer zweet- en talgklieren

Baardgroei

Borstgroei

Okselhaar

Lagere stem

Breder bekken

Schaamhaar

Borsthaar

Ongesteldheid

Groei geslachtsorganen

Groei spieren

Snelle lengtegroei

Hoekiger lichaamsvorm

Daarnaast zijn er ook nog tertiaire geslachtskenmerken. Deze hebben te maken met kleding, denken en gedrag.

Wat verandert er nog meer?
In de puberteit beweeg je vaak wat slungelig omdat je spieren later gaan groeien dan je botten.
Veel pubers hebben last van puistjes of acne. Dat komt doordat de huid veel talg maakt. Bij te veel talg raken de poriën verstopt. Dat zijn kleine zwarte puntjes op je huid: mee-eters. Als de verstopping ontstoken raakt krijg je puistjes.
De zweetklieren onder je oksels gaan pas in de puberteit werken. Daar leven veel bacteriën die het zweet uit je zweetklieren omzetten in andere stoffen. Daardoor ontstaat het stinkende geurtje.
In de puberteit ontwikkel je je eigen identiteit. Je zoekt uit hoe je eruit wilt zien, wat je belangrijk vindt en hoe je wilt zijn. Je ontwikkelt een eigen mening en neemt vaker zelfstandig beslissingen.

Door welke hormonen verander je in de puberteit?
De geslachtsorganen reageren op hormonen uit de hypofyse en maken dan geslachthormonen. De zaadballen maken testosteron en de eierstokken oestrogeen.

Wanneer ben je transgender?
Sommige mensen zijn geboren als man maar voelen zich vrouw of andersom. Deze mensen hebben een gender-identiteitsstoornis of genderdysforie. Mensen met genderdysforie noem je ook wel transgender of transseksueel. Voor sommige mensen houdt dit in dat ze in kleren van het geslacht willen dragen, maar sommige transgenders voelen zich zo ongelukkig in hun lichaam dat ze hun geslacht willen laten veranderen. Dat gaat in de volgende stappen:
- Je krijgt allerlei testen en gesprekken om te kijken of je echt zeker van geslachtsverandering bent.
- Je krijgt medicijnen die de werking van je eigen geslachtshormoon onderdrukken en je krijgt het tegenovergestelde geslachtshormoon.
- Gedurende 1,5 tot 2 jaar ga je leven in de andere geslachtsrol: een real life test.
- Borstvergroting of -verkleining, gezichtsoperaties, stemverandering, enz.
- Een geslachtsoperatie waarbij je eigen geslachtorganen wordt verwijderd en geslachtorganen van het andere geslacht ervoor in de plaats komen. Hiervoor moet je 18 jaar of ouder zijn.
Genderdysforie wordt soms verward met travestie. Een travestiet verkleedt zich af en toe als iemand van het andere geslacht omdat diegene dat leuk vindt of daar seksueel opgewonden van wordt. Een travestiet heeft echter meestal niet het gevoel in het verkeerde lichaam geboren te zijn.

Mannen krijgen oestrogeen

Vrouwen krijgen testosteron

Effecten:
groei van vrouwelijke borsten
de spieren slinken
de spierkracht neemt af
de huid wordt zachter en minder vettig
de lichaamsbeharing neemt af

Effecten:
de stem wordt lager
de menstruatie stopt
de clitoris wordt groter
de spierkracht neemt toe
de huid wordt ruwer en vetter
er ontstaat baardgroei en lichaamsbeharing

Geen effect op:
de stem
de botten
de gezichtsbeharing
de geslachtsorganen

Geen effect op:
de botten
de borsten
de geslachtsorganen

10.3 Relaties

Welke relaties zijn er?
Alles wat je met andere mensen doet heet contact. Alle banden die je met mensen hebt heten relaties. Met sommige mensen heb je een betere relatie dan met anderen.
Met wie je omgaat en hoe je met anderen omgaat hangt af van je waarden en normen. Een waarde is iets wat je belangrijk vindt. Een norm geeft aan wat je wel of niet doet bij die waarde. Bijvoorbeeld:

Waarde

Norm