thema 1: inleiding in de biologie

6.5

Samenvatting door lana
4e klas vwo | 787 woorden
25 september 2023
2 keer beoordeeld

6.5

2 keer beoordeeld

Taal

Nederlands

Vak

Biologie

Methode

Biologie voor jou

Thema 1: inleiding in de biologie

wat kun je met de biologie

organismen

levende wezens die alle 7 levensverschijnselen vertonen

beweging verteren
uitscheiding groeien
voortplanten Sensiviteit (reageren op prikkels uit omgeving)
ademhalen

àgeen een? à dood

ànooit? àlevensloos

stofwisseling: alle chemische reacties in een organisme.

levenscyclus

Levensloop

Eindigt als een soort uitsterft

àhetzelfde stadia die alle individuen van een soort doorlopen tijdens hun levensloop.

Begint na het onstaan van een organi

een soort is een soort als het voortplanten onderling mogelijk is.

Organisatieniveaus

- molecuul - orgaan - levensgemeenschap

- celorganel -orgaanstelsel - ecosysteem

- cel - organisme -systeem aarde

- weefsel - populatie

emergente eigenschap: een nieuwe eigenschap die er niet was op een lager niveau.

Orgaanstelsels

1. zenuwstelsel

2. ademhalingsstelsel

3. hormonenstelsel

4. verteringsstelsel

5. uitscheidingsstelsel

6. hart- en vatenstelsel

7. voortplantingsstelsel

8. skelet

9. huidstelsel (huis, haar, nagels)

10. lymfatisch stelsel

organellen, weefsels en cellen

Weefsels

àEen groep cellen met dezelfde vorm en functie

àMeerdere weefsels samen vormt een orgaan

Tussencelstof: vezels of vocht tussen cellen

àZorgen voor de stevigheid van een weefsel

Vorm en functie hebben veel met elkaar te maken

àVorm staat vaak in dienst van functie

Dekweefsel	Bekleedt en beschermt het inwendige en uitwendige lichaamsoppervlakte. Bij holle organen heet dit slijmvlies.
Zenuwweefsel	Geven informatie door.
Spierweefsel	Kunnen samentrekken waardoor je kunt bewegen.
Bindweefsel	Geeft steun en vorm aan afzonderlijke organen bij een dier. Verbindt lichaamsdelen onderling. Bepaalt type vezel, dichtheid en de tussencelstof.
Beenweefsel
Kraakbeenweefsel	Elastisch en buigzaam

plantaardige en dierlijke cellen

Elk deel van een cel met een eigen functie noem je een organel.

Dierlijke cel	Plantaardige cel

Verschillen tussen plantencellen en dierlijke cellen.

Aanwezigheid van	plantencel	dierlijke cel
celwand	wel	niet
vacuole	grote vacuole	alleen kleine vacuolen
chloroplasten (bladgroenkorrels)	wel	niet

1.4 organellen

Celmembraan	Binnenkant= hydrofoob Buitenkant= hydrofiel
Cytoplasma	• Waterige vulling van de cel, met veel opgeloste stoffen en organellen erin • Grondplasma = cytoplasma zonder organellen
Celkern	• Processen voor de hele cel worden aangestuurd door eiwitproductie, deze begint in de nucleus
Ribosomen	• ‘Lezen’ RNA en koppelen aminozuren op basis van die info aan elkaar tot een eiwit • Kunnen zich op de buitenkant van het ER bevinden of los in het cytoplasma
ER	• Twee typen: – Ruw (met ribosomen aan de buitenkant) – dicht bij nucleus – Glad (zonder ribosomen) – iets verder van de nucleus • Vanuit glad ER worden blaasjes met eiwitten verder gestuurd
Golgi-apparaat	• Blaasje met eiwitten uit ER komt aan, en eiwitten worden gecontroleerd en de laatste aanpassingen worden gedaan voor de perfecte vorm
Mitochondriën	• Respiratie: haalt energie uit glucose (suiker) en slaat dit op in ATP – adenosine trifosfaat
Lysosomen	• Breekt versleten organellen, afval en indringers af • Endocytose: opnemen van stoffen in de cel mbv insluiting van het celmembraan • Exocytose: afscheiden van stoffen aan het extracellulaire milieu
Centrosoom	• Spoellichaampje; bestaat uit 2 centriolen
Cytoskelet	• Stevigheid, vorm en transport • Vorm kan veranderen! • Netwerk van eiwitdraden
Chloroplasten	• Organel voor fotosynthese • Bevatten chlorofyl, waar het zonlicht in gevangen wordt
Celwand
Vacuole	• Opbergkast: opslag van nutriënten, afvalstoffen, water, … • Celstrekking: opname water zodat de cel langer wordt • Speelt een belangrijke rol bij de stevigeheid van plantencellen (turgor!)

Ciliën zijn organellen die eiwitvezels bevatten en behoren tot het cytoskelet.
Voortplantingscellen hebben een flagel waarmee ze kunnen bewegen.
Motoreiwitten gebruiken het cytoskelet als transportsysteem.

transport door membranen

versies van transport:

diffusie: hoge concentratie naar lage concentratie. Het vindt plaats in een gasvormig of vloeibaar medium. Moleculen verdelen zich gelijkmatig over de beschikbare ruimte.
Osmose: verplaatsing van water in verband met een semipermeabele laag. Daar kunnen kleine moleculen wel doorheen, maar de grotere niet.

Diffusie osmose

Oplossing: oplosmiddel + opgeloste stoffen.
Concentratie: hoeveelheid opgeloste stof in bepaalde hoeveelheid water.
Osmotische waarde: concentratie van een oplossing. Hoe meer deeltjes zich in een oplossing bevinden, hoe hoger de osmotische waarde.
Osmotische druk: de druk die de oplossing met de laagste osmotische waarde uit oefent op de andere oplossing. Grootte wordt bepaald door het verschil in concentratie, hoe groter het verschil, hoe hoger de osmotische druk.
Celmembranen en membranen van organellen zijn semipermeabel.

Hypotoon: lager dan

Hypotoon: hoger dan
Isotoon: gelijk aan

Dierlijke cellen

Omgeving heeft een hogere osmotisch waarde (hypertoon)
Osmotische waarde zijn gelijk (isotoon)
Omgeving heeft een lagere osmotische waarde (hypotoon)

Plantaardige cel

Het celmembraan laat de celwand los. De omgeving was hypertoon en het water was is de cel uit.
Omgeving is isotoon. De cel verloor water. Geen osmotische druk en geen turgor.
Omgeving is hypotoon, water wil de cel in. De druk van het grondplasma op de celwand neemt toe (turgor).

Passief transport: geen energie voor nodig. (Zoals bij diffusie en osmose)
Actief transport: met gebruik van energie.

	Energie nodig?	Specifiek voor bepaalde stof?
Diffusie door de fosfolipiden van het celmembraan	Nee	nee
Osmose	Nee	Ja
Passief transport via een transporteiwit	Nee	Ja
Actief transport via een transporteiwit	ja	ja