7.1 Een leefbare planeet
Hoe hoger je komt in de atmosfeer, hoe ijler deze wordt. De atmosfeer eindigt 150 kilometer boven ons aardoppervlak. De atmosfeer beschermt ons tegen brokstukken uit de ruimte, bijna alles verdampt door de atmosfeer. Alleen grote meteorieten halen de aarde.
De zon straalt schadelijke ultraviolettestraling uit. Deze straling wordt gefilterd door de atmosfeer. Ultraviolette straling wordt opgenomen door een laag ozon,op ongeveer 30 kilometer hoogte. Schadelijke straling wordt dus omgezet in warmte.
De laag waarin leven voor komt heet de biosfeer.
Koolstofkringloop : planten nemen koolstofdioxide op en zetten het om in koolhydraten – die eten mensen en dieren – dat verteren we – via bloed en longen verlaat deze stof je lichaam weer
7.2 Grenzen aan de temperatuur
Water dient al buffer voor temperatuur. Het ontrekt warmte uit de lucht en houdt dit lang vast.
Tussen 1450 en 1650 was een Kleine IJstijd.
Er zijn verschillende ijstijden geweest. Dit kan je zien aan oude gletsjermeren en puin ver van een gletsjer vandaan.
Klimaatmodellen worden gebruikt om weersveranderingen te berekenen. Ze zijn van groot politiek en economisch belang.
7.3 Modellen om te voorspellen
Fossiele brandstoffen zijn : steenkool, aardolie, aardgas, etc.
Het verbruik van fossiele brandstoffen neemt harder toe dan dat van de aanmaak. Toch worden er ook nog steeds nieuwe bronnen gevonden, de reserves nemen dus ook toe.
3 factoren die de groei van het energieverbruik bepalen : bevolkingsgroei, welvaartsniveau en de prijs die voor energie moet worden betaald.
Er zijn verschillende visies op de energieverbruikcrisis. Sommigen zeggen dat er 4 keer zoveel winbare voorraden fossiele brandstoffen zijn dan nu bekend is, anderen voorspellen een energiecrisis in het midden van de 21e eeuw.
De manier om de energiecrisis te voorkomen, is natuurlijk tijdig overschakelen op andere energiebronnen. Het liefst moeten die duurzaam zijn = nooit uitgeput raken. Voorbeelden zijn windenergie en zonne-energie.
Kernenergie is, wereldwijd gezien, de meest toegepaste vorm van niet-fossiele energie.
Een andere manier om een energiecrisis te voorkomen is natuurlijk energiebesparing. Ook beter isoleren van je huis bespaart energie.
7.4 Menselijke invloed op de biosfeer
Sinds 1970 wordt de ozonlaag aangetast. Dit komt door freon en chloorfluorkoolwaterstoffen, voor vrienden CFK’s. Deze gassen komen in de natuur niet voor. Ze worden gebruikt als koelmiddel en voor piepschuim. Door aantasting van de ozonlaag kan de eerder genoemde uv- straling doordringen.
Het valt op dat de stijging van de temperatuur samenvalt met de industriële revolutie. Bij de industriële revolutie kwam steeds meer koolstofdioxide vrij. Wat is het verband ? Koolstofdioxide houdt warmte vast, dus hoe meer koolstofdioxide in de lucht, hoe meer de aarde opwarmt.
Ook de zon kan verantwoordelijk zijn voor de temperatuurstijging. Dit komt doordat er meer zonnevlekken zijn dan vroeger, de zeer warme geconcentreerde energiebronnen op de zon.
Als de atmosfeer opwarmt zullen poolkappen smelten en zal zeewater uitzetten. Hierdoor stijgt de waterspiegel. Ruim 6 procent van Nederland zou dan in 2100 onder water liggen
<
8.1 de jacht op het DNA
Heel lang dacht men dat de eigenschappen van nakomelingen een volledig mengsel waren van de eigenschappen van beide ouders. De Oostenrijkse onderzoeker Gregor Mendel ontdekte pas in 1860, door proeven te doen met planten, dat je een eigenschap in zijn geheel erft of niet erft. Zo’n erfelijke bouweigenschap heet een gen. Al de genen samen vormen een bouwplan.
Toen Watson en Crick op jacht gingen naar de structuur van het DNA was er al wel veel over bekend. Men wist dat het in de kern van elke cel zit en men wist de chemische bouwstenen.
Watson en Crick gingen een speelgoedmodel maken van DNA en dat werd een spiraal. Dit werd niet goedgekeurd en ze werden van het onderzoek afgehaald. Later werd dit door Pauling gebruikt, maar die veranderde er wat aan. De basen werden: A, T C en G.
In 1962 kregen Watson en Crick de Nobelprijs.
Het DNA molecuul heeft de vorm van een dubbele spiraal. Beide helften van de spiraal worden aan elkaar gekoppel door de vaste basisparen A-T en C-G.
DNA is drager van de colde voor de opbouw van alle levensvormen.
8.2 Weten of niet weten
Een gen bevat de kleur van je ogen, haar, etc. Mutatie is verandering in het DNA van het gen, ze zijn niet per definitie slecht.
Doktoren kunnen afwijkingen tijdens de zwangerschap ontdekken:
· Vlokkentest: er wordt via de vagina placenta opgezogen.
· Vruchtwaterpunctie: er wordt vruchtwater opgezogen via een naald die door de
buikwand gaat
DNA – diagnostiek is het onderzoek naar schrijffouten in de erfelijke code van het DNA. Huntington is een ziekte waarbij je rare stemmingen en bewegingen maakt. Je wordt snel dement en overlijdt hieraan. Het is een erfelijke zieke, je hebt 50% kans dat je kind deze ziekte ook heeft.
DNA – diagnostiek kan mensen voor grote dilemma’s plaatsen. Je hebt namelijk het recht om te weten of je iets mankeert, maar je hebt ook het recht dit niet te weten. Verzekeraars en werkgevers willen soms ook weten of je erfelijk ziek bent.
Kennis van DNA hoeft niet altijd aan andere bekend gemaakt te worden.
8.3 Genetische manipulatie
Micro-organismen zijn verantwoordelijk voor het gisten van brood, wijn en bier. Taal van erfelijke is voor alle levende wezens hetzelfde.
Genetische manupulatie is het opzettelijk wijzigen van DNA
Het DNA is bij mens, dier, bacterie en schimmel allemaal hetzelfde geschreven, met de letters A, T, G en C. In de jaren ’70 knipten en plakten geleerden met DNA. Zo ontstond het hormoon somatostatine. De bacteriën konden ook voor andere hormonen gebruikt worden. Er is zelfs een groeihormoon gemaakt. Vroeger was dit erg weinig leverbaar. Sommige sporters gebruiken dit nu als doping
Via gentherapie kunnen ziektes worden genezen. Doktoren maken geen gebruik van zaadcellen en eicellen, want anders wordt voor altijd de nieuwe (slechte) eigenschap doorgeven aan het nageslacht.
Er bestaat een discussie over de gevaren van en etische bezwaren tegen biotechnologie. Deze discussie zal echter nooit ophouden. Genetische manupulatie dwingt de samenleving tot het vaststellen van een nieuwe ethiek.
8.4 Voorbij het jaar 2000
Het HUGO (Human Genome Organisation) bestaat uit 1000 wetenschappers uit 30 landen die verenigd zijn. Ze willen alle menselijke genen met hun letters in zijn geheel uitschrijven.
Het onderzoek bestaat uit 3 delen:
1. In kaart brengen van de 80.000 genen op de 23 chromosomenparen.
2. Het maken van een fysieke kaart, waarbij om de 100.000 basen van de DNA een vlaggetje wordt gezet.
3. Het sequenzen: bepaling van de juiste basen op volgorde van het menselijk DNA.
Als het HUGO daarmee klaar is, dan zullen de onderzoekers de informatie over de werking van het DNA in onze chromosomen beter begrijpen.
Rond 2005 zijn alle genen van de mens bekend.
Eeneiige tweelingen hebben precies hetzelfde DNA en per definitie dezelfde genetische aanleg. Maar de invloed van buitenaf bepaalt ook hun uiterlijk en gedrag.
DNA – chip is een nieuwe technologie waarbij je zeer snel en zeer goedkoop heel veel DNA letters kunt lezen (tegelijkertijd).
De ontwikkeling van een individu is veranderlijk en onvoorspelbaar binnen de grenzen van erfelijke mogelijkheden.
Dolly het gekloonde schaap. Wat bijzonder aan Dolly is, is dat ze een kloon is van een volwassen dier. Voordeel van het gebruik van volwassen dieren, is dat je veel sneller een kudde identieke dieren kunt ‘fokken’ met nieuwe transgene eigenschappen.
Daarom kun je ook mensen klonen, maar dat is in alle landen wettelijk verboden.
Biotechnologie heeft de mogelijkheid al het leven te manipuleren. Voor veel mensen een beangstigend toekomstbeeld.
Hoe hoger je komt in de atmosfeer, hoe ijler deze wordt. De atmosfeer eindigt 150 kilometer boven ons aardoppervlak. De atmosfeer beschermt ons tegen brokstukken uit de ruimte, bijna alles verdampt door de atmosfeer. Alleen grote meteorieten halen de aarde.
De zon straalt schadelijke ultraviolettestraling uit. Deze straling wordt gefilterd door de atmosfeer. Ultraviolette straling wordt opgenomen door een laag ozon,op ongeveer 30 kilometer hoogte. Schadelijke straling wordt dus omgezet in warmte.
De laag waarin leven voor komt heet de biosfeer.
7.2 Grenzen aan de temperatuur
Water dient al buffer voor temperatuur. Het ontrekt warmte uit de lucht en houdt dit lang vast.
Tussen 1450 en 1650 was een Kleine IJstijd.
Er zijn verschillende ijstijden geweest. Dit kan je zien aan oude gletsjermeren en puin ver van een gletsjer vandaan.
Klimaatmodellen worden gebruikt om weersveranderingen te berekenen. Ze zijn van groot politiek en economisch belang.
7.3 Modellen om te voorspellen
Fossiele brandstoffen zijn : steenkool, aardolie, aardgas, etc.
Het verbruik van fossiele brandstoffen neemt harder toe dan dat van de aanmaak. Toch worden er ook nog steeds nieuwe bronnen gevonden, de reserves nemen dus ook toe.
3 factoren die de groei van het energieverbruik bepalen : bevolkingsgroei, welvaartsniveau en de prijs die voor energie moet worden betaald.
Er zijn verschillende visies op de energieverbruikcrisis. Sommigen zeggen dat er 4 keer zoveel winbare voorraden fossiele brandstoffen zijn dan nu bekend is, anderen voorspellen een energiecrisis in het midden van de 21e eeuw.
De manier om de energiecrisis te voorkomen, is natuurlijk tijdig overschakelen op andere energiebronnen. Het liefst moeten die duurzaam zijn = nooit uitgeput raken. Voorbeelden zijn windenergie en zonne-energie.
Een andere manier om een energiecrisis te voorkomen is natuurlijk energiebesparing. Ook beter isoleren van je huis bespaart energie.
7.4 Menselijke invloed op de biosfeer
Sinds 1970 wordt de ozonlaag aangetast. Dit komt door freon en chloorfluorkoolwaterstoffen, voor vrienden CFK’s. Deze gassen komen in de natuur niet voor. Ze worden gebruikt als koelmiddel en voor piepschuim. Door aantasting van de ozonlaag kan de eerder genoemde uv- straling doordringen.
Het valt op dat de stijging van de temperatuur samenvalt met de industriële revolutie. Bij de industriële revolutie kwam steeds meer koolstofdioxide vrij. Wat is het verband ? Koolstofdioxide houdt warmte vast, dus hoe meer koolstofdioxide in de lucht, hoe meer de aarde opwarmt.
Ook de zon kan verantwoordelijk zijn voor de temperatuurstijging. Dit komt doordat er meer zonnevlekken zijn dan vroeger, de zeer warme geconcentreerde energiebronnen op de zon.
Als de atmosfeer opwarmt zullen poolkappen smelten en zal zeewater uitzetten. Hierdoor stijgt de waterspiegel. Ruim 6 procent van Nederland zou dan in 2100 onder water liggen
<
8.1 de jacht op het DNA
Heel lang dacht men dat de eigenschappen van nakomelingen een volledig mengsel waren van de eigenschappen van beide ouders. De Oostenrijkse onderzoeker Gregor Mendel ontdekte pas in 1860, door proeven te doen met planten, dat je een eigenschap in zijn geheel erft of niet erft. Zo’n erfelijke bouweigenschap heet een gen. Al de genen samen vormen een bouwplan.
Toen Watson en Crick op jacht gingen naar de structuur van het DNA was er al wel veel over bekend. Men wist dat het in de kern van elke cel zit en men wist de chemische bouwstenen.
Watson en Crick gingen een speelgoedmodel maken van DNA en dat werd een spiraal. Dit werd niet goedgekeurd en ze werden van het onderzoek afgehaald. Later werd dit door Pauling gebruikt, maar die veranderde er wat aan. De basen werden: A, T C en G.
Het DNA molecuul heeft de vorm van een dubbele spiraal. Beide helften van de spiraal worden aan elkaar gekoppel door de vaste basisparen A-T en C-G.
DNA is drager van de colde voor de opbouw van alle levensvormen.
8.2 Weten of niet weten
Een gen bevat de kleur van je ogen, haar, etc. Mutatie is verandering in het DNA van het gen, ze zijn niet per definitie slecht.
Doktoren kunnen afwijkingen tijdens de zwangerschap ontdekken:
· Vlokkentest: er wordt via de vagina placenta opgezogen.
· Vruchtwaterpunctie: er wordt vruchtwater opgezogen via een naald die door de
buikwand gaat
DNA – diagnostiek is het onderzoek naar schrijffouten in de erfelijke code van het DNA. Huntington is een ziekte waarbij je rare stemmingen en bewegingen maakt. Je wordt snel dement en overlijdt hieraan. Het is een erfelijke zieke, je hebt 50% kans dat je kind deze ziekte ook heeft.
DNA – diagnostiek kan mensen voor grote dilemma’s plaatsen. Je hebt namelijk het recht om te weten of je iets mankeert, maar je hebt ook het recht dit niet te weten. Verzekeraars en werkgevers willen soms ook weten of je erfelijk ziek bent.
Kennis van DNA hoeft niet altijd aan andere bekend gemaakt te worden.
8.3 Genetische manipulatie
Micro-organismen zijn verantwoordelijk voor het gisten van brood, wijn en bier. Taal van erfelijke is voor alle levende wezens hetzelfde.
Genetische manupulatie is het opzettelijk wijzigen van DNA
Het DNA is bij mens, dier, bacterie en schimmel allemaal hetzelfde geschreven, met de letters A, T, G en C. In de jaren ’70 knipten en plakten geleerden met DNA. Zo ontstond het hormoon somatostatine. De bacteriën konden ook voor andere hormonen gebruikt worden. Er is zelfs een groeihormoon gemaakt. Vroeger was dit erg weinig leverbaar. Sommige sporters gebruiken dit nu als doping
Via gentherapie kunnen ziektes worden genezen. Doktoren maken geen gebruik van zaadcellen en eicellen, want anders wordt voor altijd de nieuwe (slechte) eigenschap doorgeven aan het nageslacht.
Er bestaat een discussie over de gevaren van en etische bezwaren tegen biotechnologie. Deze discussie zal echter nooit ophouden. Genetische manupulatie dwingt de samenleving tot het vaststellen van een nieuwe ethiek.
8.4 Voorbij het jaar 2000
Het HUGO (Human Genome Organisation) bestaat uit 1000 wetenschappers uit 30 landen die verenigd zijn. Ze willen alle menselijke genen met hun letters in zijn geheel uitschrijven.
Het onderzoek bestaat uit 3 delen:
1. In kaart brengen van de 80.000 genen op de 23 chromosomenparen.
2. Het maken van een fysieke kaart, waarbij om de 100.000 basen van de DNA een vlaggetje wordt gezet.
3. Het sequenzen: bepaling van de juiste basen op volgorde van het menselijk DNA.
Als het HUGO daarmee klaar is, dan zullen de onderzoekers de informatie over de werking van het DNA in onze chromosomen beter begrijpen.
Eeneiige tweelingen hebben precies hetzelfde DNA en per definitie dezelfde genetische aanleg. Maar de invloed van buitenaf bepaalt ook hun uiterlijk en gedrag.
DNA – chip is een nieuwe technologie waarbij je zeer snel en zeer goedkoop heel veel DNA letters kunt lezen (tegelijkertijd).
De ontwikkeling van een individu is veranderlijk en onvoorspelbaar binnen de grenzen van erfelijke mogelijkheden.
Dolly het gekloonde schaap. Wat bijzonder aan Dolly is, is dat ze een kloon is van een volwassen dier. Voordeel van het gebruik van volwassen dieren, is dat je veel sneller een kudde identieke dieren kunt ‘fokken’ met nieuwe transgene eigenschappen.
Daarom kun je ook mensen klonen, maar dat is in alle landen wettelijk verboden.
Biotechnologie heeft de mogelijkheid al het leven te manipuleren. Voor veel mensen een beangstigend toekomstbeeld.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden