Hoofdstuk 3 en 4

Hoofdstuk 3 Hoe bepaal je je plaats op aarde? Breedtegraad: hoogte van poolster meten (op noordelijk halfrond). Lengtegraad: Tijdverschil met Greenwich meten; 1 uur verschil is 15 lengtegraden. Tegenwoordig gebruiken we GPS door satellieten. Welke gevolgen hebben de bewegingen van aarde en maan? Seizoenen: per jaar wijzen de zuidpool en noordpool afwisselend naar de zon, omdat de aarde schuin staat t.o.v. de zon. Getijden: De maan en zon trekken het water op aarde aan (zon 4 keer zo weinig als maan). Als de zon en maan aan dezelfde of tegenovergestelde kant van de aarde staan, heb je springtij. Als ze ongeveer 90° t.o.v. de aarde staan, heb je doodtij. Hoe reis je in de ruimte? Raketten werken volgens het principe van een vuurpijl: brandstof verbranden zorgt voor hoge snelheid om aan de zwaartekracht te ontsnappen. Satelliet = onbemand
Geostationeerde baan: ± 36000km; duurt precies 24 uur voor satelliet om op die hoogte rond de aarde te gaan, dus lijkt op vast punt te staan. Hoe onderzoek je het heelal? Ruimtetelescoop of gewone telescoop. Nadelen van gewone telescoop: trilling van lucht, bewolking, daglicht, kunstlicht, atmosfeer houdt straling tegen. Nadelen van ruimtetelescoop: Duur, lastig te onderhouden. Bekendste ruimtetelescoop = Hubble

Wat draait er om de zon? Planeten. Planetoïden: rotsblokken in de ruimte
Kometen: rotsblokken met vaste baan om de aarde
Meteoren: rotsblokken die in de atmosfeer verbranden (vallende sterren) Meteorieten: restant van meteoor dat op aarde terechtkomt. Hoe is het zonnestelsel ontstaan? Natuurwetenschap vindt scheppingsverhaal geen onzin, maar geeft eigen verklaring. Big Bang: oerwolk van gas en stof, grote gasbol, rotsen trekken elkaar aan, in binnenste planeten gaat gas weg door zon, in buitenste planeten komen gasreuzen. Overige brokstukken veroorzaken kraters in planeten en manen. Hoe bepaal je de afstand tot sterren? Parallaxmethode: nabije sterren verschuiven t.o.v. verre sterren. Verschuivingshoek = parallax. Hoe weet je dat het heelal uitdijt? Door licht van de sterren kun je zien hoe snel ze van ons af bewegen. Afstand heeft er ook mee te maken: hoe verder weg hoe sneller de sterrenstelsels van ons weggaan. Hoofdstuk 4 Hoe ontwerp je een product? Ontwerpcyclus: Probleem analyseren en beschrijven
Programma van eisen opstellen
Uitwerkingen bedenken
Ontwerpvoorstel formuleren
Ontwerp realiseren
Ontwerp testen en evalueren (prototype) Aan welke eisen voldoet een goed ontwerp? Functionele eisen: het product moet goed doen waar het voor bedoeld is. Ergonomische eisen: Het product moet gebruiksvriendelijk zijn. Sociaal-economische eisen: Goed uiterlijk, lang meegaan, goede prijs. Ethische eisen: Diervriendelijk, niet slecht voor milieu, eerlijke lonen voor arbeiders, geen kinderarbeid. Hoe verbeter je het prototype van een product? Bij auto: computermodel testen en evalueren, prototypen testen en evalueren (optimalisatie). Hoe worden medicijnen getest? Bij gezonde vrijwilligers testen op dosis en bijwerkingen. Bij patiënten testen of het helpt tegen ziekte. Bij dieren bijwerkingen testen. Dubbelblind onderzoek uitvoeren voor optimale dosis en bijwerkingen. Bij alle gebruikers testen op bijwerkingen op lange termijn. Hoe maak je nieuwe materialen? Natuurlijke hulpbronnen (aardolie) worden gebruikt voor synthetische stoffen (plastic). Wat is innovatie? Innovatie = een nieuw materiaal, product of techniek met grote gevolgen op de maatschappij. Wat is het belang van spin-off? Spin-off = het zoeken naar toepassingen van nieuwe materialen, producten en technieken buiten de oorspronkelijke sector. Spin-off kan extra winst opleveren voor een bedrijf. Hoe produceer je op grote schaal? Biotechnologie = het gebruik van levende organismen om waardevolle producten te maken. Wat is intensieve veehouderij? Intensieve veehouderij = bio-industrie = het gebruik maken van natuurwetenschappelijke kennis bij vee voor een betere productie. Nadelen: slechte dierenomstandigheden, meer kans op epidemieën.