Verzet in de tweede wereld oorlog

Historisch overzicht
1940: Op 10 mei 1940 vallen de Duitsers Nederland binnen. Twee maanden daarna wordt in Nederland de politiek convent der politieke partijen opgericht. Ook werd er in juli de Nederlandse Unie opgericht. Op 10 augustus werd er een massale vergadering van de AR-CH in de apollohal in Amsterdam gehouden, 18 dagen werd de eerste agent in Nederland gedropt. In Oktober werd er een protest ingediend tegen de joden maatregelen. In november werd er gestaakt door de studenten, dit deden ze door twee keer 24 uur te staken. 1941: Op 1 februari wordt er een razia gehouden in de Amsterdamse jodenwijk. De gemoederen liepen hoog op en er werd opnieuw gestaakt, dit keer in de metaal fabriek. Op 25 en 26 februari vonden de bekende februari stakingen plaats. Er kwamen steeds meer arrestaties en maatregelen in Amsterdam, de joden kregen een ster en mochten niet overal meer aan meedoen. Dit gebeurde langzaam ook in de rest van het land. Op 7 december wordt Pearl Harbour gebombardeerd. De Nederlandse Unie wordt op 10 december verboden. Op 17 december protesteren de kerken tegen de verplichte arbeidsdienst die inmiddels al is ingevoerd.
1942: Op 13 Juli duikt de belangrijke verzetstrijder Frits de Zwerver onder. Opnieuw raken de kerken in opstand, dit maal komen ze op voor de jodendeportaties. De geallieerden oefenden al vast in Dieppe in Frankrijk met de inval. Op 20 oktober komen de kerken weer eens in opstand, dit keer komen ze in opstand tegen de verplichte arbeidsinzet. Op 25 november worden overal in Nederland oprichtingsvergaderingen van de LO gehouden bijv. in Driebergen, Zeist en Groningen. 1943: op de eerste dag van 1943 wordt de eerste beursvergadering in Zwolle gehouden. Op 21 februari wordt in alle kerken een gezonden protest voorgelezen waarin wordt geprotesteerd tegen rechteloosheid, vervolging van medeburgers, het opdringen van een onchristelijke levens- en wereldbeschouwing. Op 27 februari wordt een tweede beursvergadering in Meppel gehouden. Op 20 April wordt er brand gesticht in het distributie kantoor van Staphorst door de latere KP Meppel. Op 30 april begint de mei staking. In mei komt de afkondiging in de protestantse kerken tegen arbeidersdeportaties. In juli landen de geallieerden op Sicilie. Op 14 november komt de eerste grote wapenkraak in Den Bosch. Ook wordt de PBS (persoonsbewijzen sectie) opgericht. 1944: Op 25 januari wordt er weer een grote kraak gepleegd, namelijk in het gemeentehuis van Tilburg. In April vind er een topvergadering plaats in Maastricht, dit gaat onder andere over de tocht van Peter Bleijs (verzetstrijder) naar Engeland een dag later. Op 1 mei wordt Frits de Zwerver gearresteerd in Ruurlo, maar tien dagen daarna wordt hij weer bevrijd tijdens een koepelkraak in Arnhem. 4 dagen later wordt een andere belangrijke verzetstrijder gearresteerd, namelijk Bertus Valstar. Op 6 juni komt de lang verwachte invasie in Normandie. Op 3 juli komen de verzetorganisaties bijeen voor een vergadering en wordt het GAC opgericht. Op 3 september worden de spoorwegen op grote schaal gesaboteerd, waarop volgt dat er op 18 september wordt gestaakt door de spoorwegen. Op 9 oktober wordt het landelijk herstel opgericht. Op 24 oktober wordt het politie bureau van Rotterdam overvallen. Later in de maand worden er 75 Duitse krijgsgevangenen overgedragen aan de geallieerden. Tot slot komt er een overval op de Nederlandse bank in Almelo, hier wordt 46 miljoen gulden buit gemaakt. 1945: Op 16 januari wordt in de Rotterdamse haven hen schip s.s. Westerdam tot zinken gebracht. Op 29 april komt de eerste voedseldropping van de geallieerden in Nederland. Op 5 mei 1945 wordt het laatste deel van Nederland bevrijd. Hoofd en deelvragen Hoofdvraag: Wat was het belang van het verzet voor Nederland en de gehele oorlog? Deelvragen: - Hoe is het verzet ontstaan? - Welke maatregelen namen de Duitsers tegen joden en de verzetsgroepen? - Welke vormen van verzet waren er en hoe zijn belangrijke verzetsgroepen, zoals de LO en de LKP ontstaan en wat deden deze? - Waarom deden er zo weinig mensen mee aan het verzet en wat motiveerde de mensen die er wel aan mee deden? Deelvraag 1: Hoe is het verzet ontstaan? Al vanaf het begin van de bezettingsperiode kwamen de mensen in verzet tegen de Duitsers. Jongenmannen moesten vanwege de "Arbeitseinsatz" ingezet worden in bijvoorbeeld de fabrieken in Duitsland. Daarom doken zij onder in Nederland. De nazi's pakten systematisch de joden op, wijk voor wijk en zetten de joden op transport. Deze transporten eindigden bijna altijd in een concentratiekamp, waar het grootste gedeelte direct bij aankomst vergast werd. Wanneer een Jood nog van enige betekenis voor de nazi's kon zijn, werd zijn leven (tijdelijk) gespaard . Veel joden zijn daarom ondergedoken om zo niet in handen van de Duitsers te vallen. De hulp aan geallieerde vliegers, ondergedoken joden, vluchtelingen, verzetsstrijders, mannen die weigerden om in Duitsland te gaan werken en andere vervolgden maakte het noodzakelijk om deze mensen naast een onderduikadres ook te helpen aan vervalste papieren en bonnen. Daarom kwam er al gauw behoefte om het verzet te bundelen in landelijke organisaties, zoals de LO (Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers) en de KP (Knokploegen). De KP overviel distributiekantoren, kantoren van de burgerlijke stand en politiebureaus. Ook ontstonden er illegale drukkerijen. In 1941 ontstond er een toenemende anti Duitse gezindheid en dus een groter wordende verzetsbereidheid. Verzetsgroepen ontwikkelden zich langzaam maar zeker en begonnen steeds meer acties te ondernemen tegen de Duitsers. Daarbij waren zij bijzonder kwetsbaar. Bij de opbouw van een illegale organisatie werden uiteraard veel veiligheidsmaatregelen genomen, want de verzetsstrijders begrepen heel goed dat de bezetter geen mededogen kende. Een behoedzame opbouw was belangrijk. Toch mocht alles niet te snel gaan want iedereen was er van overtuigd dat Nederland snel bevrijd zou worden. Juist in deze sfeer ontstond de ruzie tussen de verschillende groepen waardoor de kwetsbaarheid toenam. Immers was een verrader in een of andere organisatie binnen gedrongen die het einde van de verzetsgroep betekende. Een belangrijk gedeelte van de verzetsgroep zag voor zich zelf een belangrijke taak weggelegd bij de bevrijding. Op dat moment immers zouden de geallieerden gesteund moeten worden en dan zou de ontstane machtsruzie tijdelijk moeten worden opgevuld ter voorkoming van wanorde.
Deelvraag 3: Welke vormen van verzet waren er en hoe zijn belangrijke verzetsgroepen, zoals de LO en de LKP ontstaan en wat deden deze? Tot het verzet rekent men alle activiteiten waarmee men aan de doeleinden van de bezetter afbreuk trachtte te doen. Zo kan men spreken van bovengronds en ondergronds verzet. Het ondergronds verzet of te wel het illegale werk waren die bezigheden die niet onder de normale criminaliteit vielen maar wel door de bezetter strafbar waren gesteld. Bij het laatste kan men o.a. denken aan het drukken, uitgeven en verspreiden van illegale kranten. Vooral na de februaristaking was het aantal illegale kranten toegenomen en werden bijv. het Parool en trouw in een steeds grotere oplage gerukt en verspreid. Ook verstaan we onder verzet het plegen van sabotage, bijv. aan Duitse autos of installaties. Spionage, pilotenhulp, het vervalsen en namaken van persoonsbewijzen, valse handtekeningen en stempels, het overvallen van bevolkingsregisters, gevangenissen en distributiecentra, en natuurlijk contacten leggen met de engelse overheid om bevrijdingsacties te coordineren, en het verbergen van de joden. Dit laatste werd steeds belangijker omdat er steeds meer onderduikers zich aan de arbeidsinzet probeerden te ontrekken. Hiervoor was zelfs een grote als de LO opgericht. Deze werden door zogenaamde knokploegen ( KP ) via overvallen op distributie kantoren etc. voor de nodige bonnen etc. voorzien. De Duisters hadden dankzij de vindingrijkheid van een Nederlandse Ambtenaar Lentz een geraffineerd persoons- en distributie stamkaartensysteem ingevoerd dat de onderduikers onmogelijk moest maken aan de distributie bonnen te komen. Toen in 1944 duizenden spoorwegarbeiders onderdoken en het totale aantal onderduikers tegen de 350.000 liep werd een illegaal nationaal steunfonds opgericht. Deze beweging ging geld vervalsen en daardoor konden ze wekelijks miljoenen aan salarissen etc. uitbetalen. In totaal bestond het aantal deelnemers aan de illegaliteit omstreeks september 1944 uit meer dan 25.000 personen. Na 1944 steeg dit aantal nog sterk. Dit was niet een normaal leger zoals de Duitsers hadden maar bestond uit mannen en vrouwen die vaak gewoon kinderen hadden en vaak zonder wapens te werk gingen. H. van Randwijk, een van de voornaamste verzetsmensen en onder andere hoofdredacteur van de toenmalige krant vrij Nederland, sprak van een republiek van vrijwilligers. Hiermee doelde hij op de alle mensen die aan het verzet meededen. De harde kern hiervan leidde vaak zelf een illegaal bestaan. Dat wil zeggen dat de verzetsmensen vaak leefden onder een andere naam en waren soms zwaar vermomd ondergedoken. Voorbeelden van mensen met een andere naam zijn Frits de Zwerver en tante Riek. Een voorbeeld van een zwaar vermomde onderduiker was Hannie Schaft die haar rode haren zwart had laten verven. Ook wisselden deze onderduikers vaak of regelmatig van adres, kortom het was een hele kunst om uit de handen van de Duitse sicherheitsdienst ( SD ) te blijven. Dit gold vooral wanneer men in het opsporingsregister van deze dienst genoteerd was. Deze SD, die onder andere in treinen en op knooppunten van wegen controles hield, was vooral bedoeld om illegale werkers op te sporen, al hielden ze zich ook met minder ernstige zaken bezig: het opsporen van Nederlanders die zich schuldig hadden gemaakt aan belediging van de Duitse weermacht, het luisteren naar buitenlandse zenders, onderduiking van de arbeidsinzet, en later het in bezit hebben van een radio etc. De SD werkte vaak met geheime agenten, zogenaamde v mannen, die in illegale groepen probeerden mee te draaien. Onder hen bevonden zich ook een aantal Nederlanders, waaronder Anton van der Waals die in het Engelandspiel een grote rol speelde. Het Engelandspiel hield in dat er vanuit Engeland mensen naar Nederland gestuurd werden, deze mensen kregen codes mee die ze in Nederland gebruikten. Maar wat de Engelsen en de verzetstrijders niet wisten was dat de Duisters een aantal van die codes onderschept hadden en die gebruikten ze weer om de verzetstrijders te pakken, dit hebben ze lang volgehouden en heeft aan veel verzetstrijders het leven gekost. Helaas verrichte ook en deel van de Nederlandse politie zogenaamde hand- en spandiensten aan de Duitsers bijv. het ophalen van joden. Een ander deel van de politie en marechaussee dook soms met wapens en al onder. Omgekeerd was de SD geïnfiltreerd door de illegaliteit, zo gaven in enkele gevallen secretarissen van de SD zeer belangrijke gegevens en informatie door aan de verzetsgroepen in Nederland. Deelvraag 2: Welke maatregelen namen de Duitsers tegen Joden en verzetsgroepen? Vrijdag 10 mei trokken de Duitse troepen Nederland onverwacht binnen. Dit was onderdeel van een Duits aanvalsplan voor West-Europa. Het Nederlandse leger was in verhouding groter, maar was slecht bewapend en het was niet voorbereid op een moderne oorlog. De Nederlandse regering was al weg gegaan naar Londen tot 1945. Hitler nam de volledige macht over in ons land en benoemde allerlei functionarissen om ons land te leiden. Nederland was neutraal totdat de Duitsers Nederland binnen trokken. Seyss- Inquart werd rijkscommissaris. Hij was een van de mannen die rechtstreeks onder Hitler stond. De Duitsers voerden in Nederland allemaal Duitse ambtenaren en regels in. De Duitse bezetters hadden bij hun bestuur 2 doeleinden: - Nederland inschakelen in de oorlogsvoering. - De Nederlandse bevolking winnen voor het Nationaal-Socialisme. Een aantal Nederlanders wilden wel vrijwillig meedoen aan het Nationaal-Socialisme, omdat ze dan dachten hun oude leventje weer op te kunnen pakken net als voor de oorlog. Een belangrijke verschils regeling: de isolatie van de joden begon. Dit kwam door werkafname omdat joden werden geregistreerd en ontslagen. Propaganda had een grote rol in het Nationaal-Socialisme. Nederland merkte vrij weinig van de onderdrukking, maar achter de schermen was de bezetter de baas. De 1e en 2e kamer werden uitgeschakeld en bepaalde politieke partijen werden verboden. De SDAP kwam onder het toezicht van Nationaal-Socialist Rost van Tonningen te staan. Op advies van de leiding verlieten de meeste leden de partij, daardoor stopte feitelijk het bestaan van de SDAP. De Nederlandse Unie maakte een nieuwe politieke vernieuwing. Men begon te twijfelen aan de waarde van de parlementaire democratie. Ze wilden een nieuwe start maken. Er moest samen gewerkt worden met de bezetter, maar er werd wel veel nadruk gelegd op het Nederlandse karakter. Er was maar een kleine groep pro-nazi’s. Op de technische hogeschool in Delft en de Universiteit van Leiden werden stakingen georganiseerd vanwege het ontslag van Joodse hoogleraren. 2 Oorzaken voor het harder optreden om het Nationaal-Socialisme door te voeren zijn: - Nationaal-Socialistische propaganda sloeg niet aan. - Nederland moest een grotere bijdrage leveren aan de oorlogsvoering. Steeds meer Duitsers moesten in het leger. Van Nederlandse arbeiders werd verwacht dat ze vrijwillig in Duitsland gingen werken. Door het moeten leveren van goederen aan Duitsland werden die goederen hier schaarse goederen. De nazificatie ging niet vrijwillig, daarom werd er dwang gebruikt. De NSB was de enige toegestane politieke partij met als leider Anton Mussert. De joden werden nog meer geïsoleerd en vervolgd: Eerst werd er op hun persoonsbewijs een hele grote J gedrukt. Later moesten de joden op hun kleding een grote gele jodenster dragen. Vervolgens werden de opgepakte Joden al vrij snel naar Westerbork gezonden en van daaruit verder naar de vernietigingskampen Auschwitz(Duitsland) of Sobibor(Polen) gezonden. Door deze maatregelen werd de verstandhouding tussen de Nederlanders en Duitsers nog slechter. Er kwamen ook meer verzetsgroepen, maar de groep bleef maar klein. De militaire situatie van de Duitsers verslechterde. Hierdoor kon iedere Nederlander worden opgeroepen voor werk in Duitsland. Doordat er niet genoeg vrijwilligers waren om naar Duitsland te gaan moesten oude krijgsgevangenen weer opgeroepen worden. Uit protest kwamen er toen de april/meistakingen. De Duitsers pakten dit hardhandig aan door executie. De nazificatie had maatregelen die de bevolking wilde ontduiken, daardoor moesten Joden onderduiken of vluchten via Zwitserland naar Spanje. Door een nog slechter geworden verstandhouding tussen de Duitsers en Nederlanders kwamen er meer en grotere verzetsgroepen. In het begin van de oorlog had de oorlog nog niet echt invloed op het dagelijks leven. Na de invasie in Normandie, stond vast dat de Geallieerden hadden gewonnen. September 1944 bereikten de Geallieerden Nederland. De Nederlandse regering in Londen riepen de spoorwegen op tot stakingen om de Duitsers tegen te werken. Maar de Geallieerden stranden bij de grote rivieren, door de niet veroverde brug bij Arnhem over de Rijn. Beneden de grote rivieren waren we vrij, maar het was wel frontgebied. En de Geallieerden in het zuiden bleven de baas. In het nog bezette deel van Nederland werden razzia’s gehouden. Dan werden de joden van de straat gehaald en naar Duitsland gezonden. Als wraak voor de wraakacties nam de bezetter steeds hardere maatregelen. In het westen was een hongersnood uitgebroken door de spoorwegstakingen, er heerste toen een strenge winter. Dit werd de hongerwinter genoemd(oktober 1944). Veel mensen namen nu deel aan het verzet. In het voorjaar van 1945 wisten de Geallieerden de Duitse tegenstand in Nederland te breken. Op 5 mei 1945 gaven de Duitse troepen die zich in ons land bevonden zich officieel over. Enkele dagen later capituleerde het hele Duitse leger en kwam er een einde aan het Nationaal-Socialistische bewind in Duitsland.