De terreur van Stalin

Inleiding. We kregen een behoorlijke vrije opdracht voor geschiedenis. Daarbij moesten we een onderwerp kiezen die iets met geschiedenis te maken had. Deze opdracht staat in combinatie met Nederlands. Daar zouden we een presentatie moeten houden. We hebben voor de terreur van Stalin gekozen omdat we in het geschiedenisboek begonnen met een hoofdstuk waar dit onderwerp ook een stuk in terugkwam. Het leek ons verder interessant op er meer over om te zoeken omdat Stalin wel een gemeen spelletje speelde en de mensen met terreur aan zijn hand wou krijgen. We hebben aan de hand van een spinnenweb de volgende hoofdvraag bedacht: Wat waren de gevolgen van de terreur voor de Sovjet – Unie?. We moesten verder nog drie deelvragen bedenken. - Hoe gingen de zuiveringen en de showprocessen in zijn werk? - Hoe reageerde de bevolking op de terreur? - Wat waren de gevolgen voor het leger in de Tweede Wereldoorlog nadat bijna de hele top was gezuiverd? Vervolgens zijn we informatie gaan zoeken over het onderwerp en hebben de deelvragen en de hoofdvraag beantwoord. Kort daarna zijn we meteen verder gegaan met het maken van een trefwoordenlijst en een correctie bronnenlijst. Als laatst hebben we nog een reflectie geschreven. Het had voor ons wel veel nut om dit werkstuk te maken want we krijgen verder op in het jaar nog een hoofdstuk over democratie en dictatuur en daar hoort Stalin zeker bij. We hopen hiermee een kleine voorsprong te hebben op de rest. Hoe gingen de zuiveringen en showprocessen in zijn werk? De periode van zuiveringen en showprocessen duurde van ongeveer 1930 tot 1950. Gemiddeld hebben er in deze periode minstens vijf miljoen mensen constant vastgezeten waarvan jaarlijks een dikke 10% overleed tengevolge van de harde omstandigheden. Ontsnappen uit een strafkamp was bijna onmogelijk en ook nog eens zinloos want waar wou je heen: je had tenminste honderden kilometers ijs om je heen en het sneeuwde constant, dat zorgde wel dat je al snel kwam te overlijden. In totaal zijn er met de executies en de zuiveringen ongeveer twintig miljoen mensen bezweken tijdens het bewind van Stalin. Vanaf 1929 voerde Stalin een collectivisatie van de landbouw door en zorgde hij voor de uitbreiding van de wapenindustrie en een complete industrialisatie. Inmiddels begon de weerstand tegen zijn regime onder de leden van het Politbureau toe te nemen. Dit inspireerde Stalin in 1934 tot het organiseren van een grootscheepse zuivering die zou duren tot 1938. Tijdens die beruchte showprocessen van Stalin bekenden de aangeklaagden uit zich zelf, nadat ze eerste een periode ernstig waren gemarteld. Hij bestempelde willekeurig mensen als Koelak om ze vervolgens te deponeren naar Siberië of zelf te doden. Stalin deed dit omdat hij wou dat de bevolking loyaal aan hem zou zijn en hij dacht dat je dat het beste zou kunnen doen door willekeurig mensen de beschuldigen waardoor de angst toe zou nemen. (mensen durfden zich niet meer te verzetten omdat ze bang waren zelf ook vervolgd te worden en daar wou Stalin ze allemaal hebben). Eerst waren de mensen aan de beurt die het grootste gevaar liepen voor Stalin namelijk zijn eigen partijleden, dat waren voornamelijk concurrenten van hem en mensen die vroeger hadden samengewerkt met Trotski en Boecharin. Nadat hij die uit de weg had geruimd en zijn collectivisatie doorzette ondervond hij grote tegenstand van de boeren. Die gingen massaal hun vee en oogsten verbranden. Ook deze boeren werden afgevoerd naar de kampen in Siberië. Tienduizenden partijleden en niet-partijleden vielen ten prooi aan de terreur en werden van hun ambten ontheven, op meestal op niet waarheidberuste gronden veroordeeld en in strafkampen gestopt of geëxecuteerd. Daar stond hun de dood te wachten. De slechte omstandigheden en de harde hand van de Russische geheime politie NKVD, deze mocht mensen zonder proces veroordelen en straffen, maakte het alleen maar moeilijker.
Hoe reageerde de bevolking op de terreur? De campagne tegen de boeren begon met de graanvorderingen en later werden de belastingen zo erg opgevoerd dat de boeren weinig keus hadden om hun bedrijfjes op te geven en toe te treden tot kolchozen. Toen de boeren verplicht werden om te gaan samen werken in kolchozen en later in sovchozen verzette zich een grote groep mensen. Ze verbranden hun oogst en hun vee. Toen ze moesten werken op het land van de staat deden de boeren zo min mogelijk. Daarmee riskeerden ze wel dat ze werden gedeporteerd in de strafkampen in Siberië. De boeren die zich verzetten moesten dus of naar de strafkampen of werden ter plekke al neergeschoten door een van Stalins mannen. Voor de boeren die nog wel in de Sovjet – Unie waren en zich min of meer niet verzette tegen Stalin waren de gevolgen ook nog wel aanzienlijk. Ze werden bijvoorbeeld opgejaagd en onderdrukt door de geheime politie. Er was geen zaaigoed en de machines waren ook heel schaars. De boeren werkten niet hard op de grond wat van de staat was maar wel op hun eigen stukjes grond die ze vanaf 1935 mochten hebben. Zo snel de politie daar achter kwam werden de boeren als nog naar de kampen gestuurd of doodgeschoten. Er was niet alleen in de Sovjet – Unie terreur. Hieronder een overzicht van het aantal slachtoffers dat vielen tijdens oorlogen en terreur. De meeste terreur vond plaats in de communistische landen. Dit overzicht geeft alleen weer het aantal slachtoffers in de periode dat Stalin aan de macht is. Wat waren de gevolgen voor het leger in de Tweede Wereldoorlog nadat bijna de hele legertop was gezuiverd? In eerste instantie leverden de zuiveringen van de jaren ’30 een gunstig resultaat op voor Stalin, maar in 1941 bleek dat de zuiveringen ook een andere kant van de medaille opleverden. Het Rode Leger werd grondig gezuiverd: vrijwel alle generaals en andere hoge officieren werden vermoord of weggewerkt. De generaals en officiers werden opgevolgd door incompetente vervangers. De zuiveringen hadden ook nog een ander nadeel met zich meegebracht: de partijleden durfden geen beslissing meer te nemen uit angst voor represailles van de partijleiding. Tijdens de Duitse aanval op de Sovjet-Unie op 22 juni 1941 bleek dat het Rode Leger een groot deel van haar kracht had verloren. Stalin overschatte de goodwill van de Duitsers waardoor de Duitse aanval op de Sovjet-Unie in de zomer van 1941 als een complete verrassing kwam. Na maanden van zware verliezen, waarbij zijn regime aan een zijden draadje hing, keerden de kansen in december 1941. Het eindoffensief tegen de nazi’s startte eind juni 1941 met de voorbereidingen voor de operatie “Barbarossa”. Na enkele maanden met sterke verliezen voor het Rode Leger en de Sovjetpartizanen werden de nazi’s tot stilstaan gebracht voor Leningrad en Moskou. Bevolking en soldaten voerden op massale schaal een stadsguerrilla. De Sovjets hadden die tactiek geleerd en uitgewerkt tijdens de Spaanse burgeroorlog. Zo werd het puin van de bombardementen wel of niet opgeruimd zodat vijandelijke tanks en zwaar geschut moeilijk in de stad konden komen en hun eigen bevoorradingslijnen bleven daardoor open. Overal doken de Sovjets onder in kelders, riolen en onderaardse grotten en gangen waar ook voorraad- en opslagplaatsen werden aangelegd. De Sovjets vochten in verspreide en kleine groepjes die zo dicht mogelijk bij de nazi’s bleven zodat de Duitsers niet meer durfden hun te bombardeerden uit schrik de eigen groepen te raken. De grote meerderheid van de stadsbevolking bleef ter plaatse en vocht mee. Daardoor kwamen de nazi’s tot stilstand. Dat was de eerste maal in de geschiedenis dat dat gebeurde. Vanaf december 1941 kon het Sovjetleger in de tegenaanval gaan. In de zomer van 1942 lanceerden de nazihorden, gesteund door Roemeense, Hongaarse en Italiaanse divisies, een tweede groots offensief en rukten op in de Kaukasus en naar de Wolga, richting Stalingrad. Toen ze eenmaal in Stalingrad aankwamen kregen de nazi’s het zwaar te verduren. In oktober-november 1942 lokten de Sovjets zoveel mogelijk Duitse troepen naar andere fronten door er systematisch kleiner offensieven te lanceren. Intussen werden de nazigroepen in Stalingrad geen mogelijkheid gegeven om tot rust te komen of te hergroeperen. Het grootse tegenoffensief werd met uiterste zorg voorbereid en verborgen gehouden. Tussen 1 en 19 november werden 160.000 soldaten, 10.000 paarden, 430 tanks, 600 kanonnen, 14.000 vrachtwagens en ongeveer 7.000 ton munitie naar het front nabij Stalingrad overgebracht. Per dag kwamen er ook nog 1.300 treinwagons toe en er reden elke dag 27.000 vrachtwagens op en aan. Begin december waren de Duitsers omsingeld door de Sovjets: meer dan 300.000 soldaten zaten toen in de val. 50.000 van hen deden een succesvolle ontsnappingspoging. De rest van hun werd steeds verder van het gros van het Duitse leger afgesneden dat zich westwaarts moest terugtrekken. Op 8 januari 1943 stelden de Sovjets aan de Duitse generaal von Paulus voor zich over te geven. Hij weigerde dat voorstel. Drie weken en honderdduizenden doden later, op 30 januari geeft von Paulus zich toch nog over. Welke gevolgen had de terreur van Stalin voor de Sovjet-Unie? Voor de Sovjet-Unie kun je zeggen dat de terreur van Stalin wel positieve gevolgen had want hij voerde die vijfjarenplannen in en dat maakt het wel dat de SU met een sneltrein vaart zijn verwaarloosde economie weer opbouwde en op het gebied van industrie weer meedeed in de rest van Europa. Voor de bevolking waren de gevolgen een stuk minder want Stalin liet eerst zijn partijgenoten en vroegere tegenstanders bekennen in de zogeheten showprocessen. De mensen die daar werden terechtgesteld werden of meteen vermoord of naar kampen in Siberië gedeponeerd. In die kampen waren de omstandigheden slecht en kwam je wel om van de honger en de kou. De boeren moesten samenwerken in staatsboerderijen en hun oogst afstaan aan de staat. De boeren verzette zich daar hevig tegen en werden soms wel terplekke doodgeschoten. En als ze niet werden doodgeschoten dan werden ook hun na Siberië verbannen. Voor het leger had de terreur van Stalin in het begin slechte gevolgen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kon het leger bijna geen tegenstand tegen de nazi’s bieden. Het Duitse leger kon zonder al teveel tegenstand delen van de Sovjet-Unie veroveren. Stalin merkte dat als dit zo door zou gaan hij binnen de kortste keren zijn land kwijt was. Hij benoemde zich daarom tot opperbevelhebber van het leger. Hij bedacht samen met Joekov en Vasilevsky “operatie Barbarossa”. Als gevolgen van die operatie werd het Duitse leger in december 1941 tot stilstand gebracht bij de steden Leningrad en Moskou. Dat kwam mede door de guerrillaoorlog die de bevolking tegen de Duitsers voerden. Die tactiek hadden ze geleerd uit de Spaanse burgeroorlog. In de zomer lanceerden de nazi’s een tweede groots offensief met steun van de Roemeense, Hongaarse en Italiaanse divisies. Die trokken samen naar Stalingrad waar ze het zwaar te verduren zouden kregen. De Slag om Stalingrad waar de Sovjets uiteindelijk als winnaar uitkwamen betekende de ommekeer van de Tweede Wereldoorlog. Langzaam kon de Sovjet-Unie de Duitsers terugdringen uit hun land. Uiteindelijk, mede door toedoen van Stalin zelf, hebben de zuiveringen uiteindelijk positieve gevolgen gehad voor het leger van de Sovjet-Unie. Dus het komt er op neer dat de terreur voor de bevolking negatieve gevolgen heeft gehad en voor het leger en de Sovjet-Unie als land positieve gevolgen heeft gehad. Tijdbalk 1929.Stalin had zijn machtspositie geconsolideerd door alle oppositie zowel van links als van rechts uit te schakelen en zich te profileren als enige erfgenaam van Lenin.Het Vijfjarenplan kreeg de goedkeuring van het Congres. Collectivisatie van de landbouw werd nu met geweld doorgevoerd. Alle boeren werden onteigend en moesten, met medeneming van hun vee, gedwongen gaan werken in kolchozen en sovchozen. 1930 Op 30 januari werden alle koelakkenboerderijen opgeheven en de collectivisatie versneld. De koelakken werden als vijandige elementen beschouwd en duizenden werden naar Siberië gedeporteerd of gedood. De collectivisatie leidde tot totale chaos. De boeren slachtten hun vee liever dan het af te staan, tekorten aan vlees en melk waren het gevolg. Graanvorderingen voor de export veroorzaakten hongersnood op het platteland. Zaaigoed voor een volgende oogst kon nauwelijks worden achtergehouden. 1931 In januari werd in Moskou een proces gehouden tegen mensjewistische leiders die verdacht werden van samenzwering met mensjewieken in het buitenland. 1932 De collectivisatie was inmiddels op zoveel verzet gestuit dat de boeren in de Oekraïne uit protest de oogst vernietigden. Het gevolg was een verschrikkelijke hongersnood, die duurde tot 1933. 1934 Op 1 januari werd het tweede Vijfjarenplan (1933-1938) afgekondigd met als doel afronding van de industrialisatie. Op het Zeventiende Partijcongres (Congres van de Overwinnaars) werden Stalin's 'successen' bewierookt en verklaarde Stalin dat de Sovjetunie van een agrarisch land was veranderd in een industrienatie. Op 1 december werd Sergej Kirof vermoord. Stalin gebruikte deze moord, waar hij waarschijnlijk zelf de hand in had, als aanleiding voor grootscheepse zuiveringen. 1935 Alle leden van de linkse oppositie werden gearresteerd en tot bekentenissen gedwongen over niet-bestaande samenzweringen tegen de Sovjetunie. In maart alleen al werden vanuit Leningrad meer dan duizend personen voor het leven verbannen naar Siberië 1936 De zuiveringen vonden nu in het hele land plaats, een half miljoen leden moest de partij verlaten en werd gearresteerd. Dieptepunt van de vervolgingen waren een aantal showprocessen waarvan het eerste in augustus in Moskou plaatsvond. Zinovjef, Kamenef en anderen bekenden schuldig te zijn aan een moordcomplot tegen Stalin en een aantal andere partijleiders. Ook bekenden ze schuld aan de moord op Kirof. Ze werden ter dood veroordeeld en geëxecuteerd. In september begon een zuivering van de politie en de veiligheidsdienst. 1937 In januari vond het tweede Moskouse showproces plaats. De beklaagden werden veroordeeld en terechtgesteld of verbannen naar Siberië. Op 11 juni werd maarschalk Michail Toechatsjefski (1893-1937) samen met zes andere generaals gearresteerd en na een geheim proces terechtgesteld. Het grootste deel van het officierscorps werd weggezuiverd en omgebracht. De terreur hield vier jaar aan en maakte slachtoffers in alle lagen van de bevolking. In totaal werden acht miljoen mensen gearresteerd, in de Siberische strafkampen zaten vijf miljoen mensen gevangen. De arrestaties, verhoren en executies werden uitgevoerd met behulp van het volkscommissariaat voor Binnenlandse Zaken
1938 In maart vond het derde Moskouse showproces plaats. Rykof, Boecharin en Krestinsky werden veroordeeld en terechtgesteld. In december werd de vanwege de zuiveringen beruchte Nicholas Ezjof opgevolgd door Lavrenti Beria (1899-1953) als hoofd van de NKVD. Het derde Vijfjarenplan werd afgekondigd

1939 De Sovjetunie dekte zich in door met Duitsland een non-agressiepact te sluiten (Molotof-Ribbentrop Pact). Twee weken na de Duitse inval in Polen (begin Tweede Wereldoorlog), trok op 17 september het Rode Leger Polen binnen. Oost-Polen werd Russisch. Estland, Letland en Litouwen werden gedwongen tot verdragen volgens welke de Sovjetunie het recht kreeg daar troepen te legeren. 1940 Tienduizenden Esten, Letten en Litauers werden gedeporteerd naar Siberië en Centraal Azië. Russen namen hun plaats in. In juni dwong Stalin Roemenië tot afstand van Bessarabië, dat onder de naam Moldavië werd ingelijfd. Trotski werd op 21 augustus op bevel van Stalin vermoord in zijn ballingsoord in Mexico. 1941 Op 22 juni begon Operatie Barbarossa. 175 Duitse divisies met steun vanuit de lucht vielen over een breed front de Sovjetunie binnen. De aanval werd gesteund door Italië, Roemenië, Slowakije, Finland en Hongarije. De Duitsers kregen weinig weerstand, het Rode leger was slecht voorbereid en miste zijn beste officieren. Stalin, sinds 6 mei voorzitter van de Raad van Volkscommissarissen, nam het opperbevel op zich. De oorlog maakt een einde aan de terreur en het derde Vijfjarenplan. Regering en buitenlandse diplomaten vluchtten naar Koeibisjev (nu Samara) maar Stalin bleef in Moskou. In september beval Stalin de deportatie van de Wolgaduitsers naar Siberië 1942 Maarschalk Georgi Zjoekof (1896-1974) moest Moskou gaan verdedigen met vanuit Siberië afkomstige divisies, tanks en vliegtuigen. Moskou werd niet veroverd. De industrie ging over op oorlogsproductie. Fabrieken werden verplaatst naar Siberië. Achter de Wolga kwam een nieuw industriegebied tot stand, miljoenen arbeiders werden overgeplaatst naar het oosten. 1943 Het Rode Leger begon onder maarschalk Zjoekov een groot tegenoffensief. Het Duitse front aan de Don stortte in. De Sovjet-verliezen bedroegen 1,1 miljoen, de Duitsers verloren 800.000 man. In een grote tankslag bij Koersk in juli en augustus werd de kracht van de Duitse pantsertroepen, de ruggegraat van de Wehrmacht, definitief gebroken. In de zomer rukte het Rode Leger op in de Oekraïne; Kiev werd bevrijd op 6 november. De Comintern werd ontbonden op bevel van Stalin, om zijn bondgenoten ervan te overtuigen dat hij het wereldcommunisme had afgezworen. 1944 In januari sloeg het Rode Leger de Duitsers ook in het noorden terug. Nowgorod werd bevrijd en Leningrad werd ontzet op 20 januari. In maart en april werd de opmars in het zuiden voortgezet. In de zomer volgde een offensief tegen de Duitse legers in het hart van Rusland. Sovjettroepen overschreden de Poolse grens, en de communisten vestigden een regering in Lublin. De Krimtataren werden gedeporteerd naar Siberië. 1945 Op de conferentie van Jalta in februari bespraken premier Churchill, VS-president Roosevelt en Stalin de toekomst van het bevrijde Europa. In maart verklaarde Finland onder druk van de Sovjetunie Duitsland de oorlog. In augustus verklaarde de Sovjetunie de oorlog aan Japan.,. De economie was uitgeput en de voedselvoorziening verstoord in de Sovjet – Unie. 1946 De Sovjetunie drong aan op herziening van het verdrag van Montreux (1936) dat. Na verkiezingen op 19 maart volgde Nikolaj Sjvernik (1888-1970) Michail Kalinin op als president. De macht bleef bij Stalin als partijleider. Op 9 februari begon het vierde Vijfjarenplan (1946-1950) dat herstel en uitbreiding van de zware industrie tot doel had. De oorlogswetgeving bleef van kracht, arbeiders werden gedwongen ingezet. De voedselaanvoer bleef onder de maat, vrije landbouw werd verboden, de staatsbedrijven kregen Leveringsquota opgelegd. Het Rode Leger werd omgedoopt tot Sovjet Leger. 1947 De Verenigde Staten, Engeland en Frankrijk wensten de oprichting van een Westduitse staat. De Sovjetunie was daar tegen. In september werd de Cominform opgericht met deelnemers uit Russische, Hongaarse, Roemeense, Bulgaarse, Poolse, Tsjechoslowaakse, Franse, Italiaanse en Joegoslavische communistische partijen. 1948 Op 23 juni begon de Sovjetunie met een blokkade van de Amerikaanse, Britse en Franse sectoren van Berlijn om de geallieerden tot vertrekken te dwingen. De blokkade duurde het hele jaar voort. In juni werd Joegoslavië uit de Cominform gezet vanwege de onafhankelijke socialistische koers van Tito. 1949 De Chinese partijleider Mao Tse-toeng bezocht Moskou. Op 25 januari richtten de Sovjetunie, Bulgarije, Hongarije, Polen, Roemenie en Tsjechoslowakije de Comecon op voor economische steun en samenwerking. Met de eerste kernproef op 25 september begon de ontwikkeling van Sovjet-kernwapens. 1950 De Sovjetunie en Communistisch China sloten een verdrag van vriendschap en wederzijdse bijstand. De Sovjetunie trok zich terug uit China. De Sovjetunie veroordeelde de Amerikaanse en VN-interventie in de oorlog tussen Zuid-Korea en het communistische Noord-Korea. 1951 De Sovjetunie deed voorstellen voor een vredesverdrag met Duitsland en probeerde te bemiddelen in het Korea-conflict. Vredesbesprekingen met Japan mislukten, omdat de Japanners de Sovjet-eisen afwezen. 1952 Stalins hernieuwde voorstellen voor een vredesverdrag met een verenigd Duitsland werden afgewezen door het westen. In mei werd de Bondsrepubliek officieel soeverein. Op het Negentiende Partijcongres werden Politbureau en Orgbureau vervangen door een Presidium van 36 leden, waarin de 10 leden van het oude Politbureau een minderheid vormden. Alles wees erop dat Stalin een nieuwe zuivering van plan was
1953 In januari werd het bericht verspreid dat negen Joodse artsen van plan waren geweest de communistische leiders via medische handelingen om het leven te brengen. Tot nieuwe zuiveringen kwam het niet omdat Stalin op 5 maart plotseling stierf. Georgi Malenkof werd premier, Nikita Chroesjtsjof partijsecretaris. Hoofd van de NKVD onder Stalin, Beria, werd gezien als een gevaar en in juni geëlimineerd. Trefwoordenlijst. Zuiveringen = het wegwerken van de onbetrouwbare mensen in de Sovjet-Unie
Showprocessen = verdachten werden net zo lang gemarteld totdat ze hun schuld bekenden, in het bijzijn van de bevolking. Stalin = Leider van de Sovjet-Unie tussen 1928 en 1953, hij voerde de collectivisatie in en was opperbevelhebber van het leger tijdens de Tweede Wereldoorlog. Collectivisatie = Het samenvoegen van een aantal boerderijen in een dorp tot een grote boerderij. Koelaken = Rijke boeren die grote stukken grond bezaten en een doorn in het oog waren voor Stalin. Trotski = concurrent van Stalin tijdens de machtsstrijd
Boecharin = concurrent van Stalin tijdens de machtsstrijd
NKVD = De binnenlandse veiligheidsdienst van de Sovjet-Unie. Kolchozen = Grote boerderijen die ontstonden nadat Stalin collectivisatie had doorgevoerd. Sovchozen = Grote staatsboerderijen die ontstonden op nieuw ontgonnen grond. Operatie ‘Barbarossa’ = Het eindoffensief van de Sovjets tegen de Nazi’s dat begon in juni 1941. Stalingrad = Stad vernoemd naar Stalin waar de ommekeer van de Tweede Wereldoorlog plaatsvond. Generaal von Paulus = De Generaal van het Duitse deel van het leger dat in de Sovjet-Unie vocht. Guerrillaoorlog = Oorlog waarbij de soldaten overdag werken en ‘s nachts soldaat zijn.