Kiesstelsels: welke te kiezen?

Kiesstelsels: welke te kiezen?

Er bestaan verschillende stelsels om bij een verkiezing te bepalen welke partij(en) in het parlement en in de regering komen (komt): het stelsel van evenredige vertegenwoordiging en het districtenstelsel. Zelfs als de aantallen stemmen op elke partij of kandidaat precies hetzelfde zijn, kunnen bij gebruik van de verschillende stelsels het parlement en de regering een heel andere samenstelling krijgen. In beide stelsels streeft men naar een zo democratisch mogelijke uitkomst, waarbij echter verschillende waarden centraal staan.

Evenredige vertegenwoordiging

In het evenredige vertegenwoordigingsstelsel wordt het percentage kiezers dat op een bepaalde partij stemt, precies weerspiegeld in het aantal zetels dat die partij krijgt. Het stelsel is dus zeer representatief. In Nederland wordt dit stelsel ook gebruikt: omdat er in de Tweede Kamer 150 zetels zijn, heeft een partij 1/150 x 100% = 0,67% van de stemmen nodig om één zetel te winnen. Het gevolg van dit systeem is dat er in het parlement veel verschillende partijen kunnen zitten. Hierdoor kan meestal geen enkele partij de besluitvorming beheersen, maar moeten er compromissen worden bereikt. Om te voorkomen dat er teveel kleine partijen in het parlement komen, wat een efficiënte besluitvorming belemmert, kennen sommige landen een kiesdrempel: een partij moet een bepaalde percentage van de stemmen hebben behaald om in het parlement te kunnen komen.

De belangrijkste waarden bij het stelsel van evenredige vertegenwoordiging zijn gelijkheid en representativiteit van de wensen van het volk. In dit stelsel moet de stem van elke kiezer even zwaar meetellen, moeten in het parlement de wensen van de bevolking zo precies mogelijk weerspiegeld zijn en moet de absolute nationale meerderheid de doorslag geven.

Districtenstelsel

In het districtenstelsel, ofwel meerderheidsstelsel, worden de stemmen niet nationaal, maar per kiesdistrict geteld. De partij die in één district de meerderheid heeft behaald, krijgt een bepaald aantal zetels in het parlement. Dit stelsel is minder representatief dan het systeem van evenredige vertegenwoordiging: een partij kan in het parlement een grote meerderheid van de zetels krijgen terwijl het geen meerderheid van de stemmen heeft behaald, omdat het in veel districten net de grootste percentage stemmen heeft gekregen.

Er bestaan twee vormen van het districtenstelsel. In de enkele ronde-vorm wint in elk afzonderlijk district direct de partij die de meeste stemmen heeft behaald. In de andere vorm heeft een partij een absolute meerderheid van de stemmen nodig om te winnen. Wanneer geen partij in de eerste ronde de meerderheid behaalt heeft, komt er een tweede ronde waarin er alleen gestemd wordt op de twee partijen met de meeste stemmen. Voor aanhangers van verslagen partijen is het advies van hun partij zeer belangrijk in de tweede ronde.

Voordeel van het districtenstelsel is dat er meestal minder partijen in het parlement komen dan bij evenredige vertegenwoordiging. Dit leidt tot een makkelijkere en meer efficiënte besluitvorming.

In het districtenstelsel staan efficiëntie en een krachtige besluitvorming centraal. Belangrijker dan gelijkheid en representativiteit zijn een overzichtelijk bestuur en de mogelijkheid om snel tot besluiten te kunnen komen.

Mijn mening

Ik vind het systeem van evenredige vertegenwoordiging beter en democratischer dan het districtenstelsel. Ik baseer mijn mening op een afweging van de waarden die in beide kiesstelsels centraal staan, vergeleken met wat ik als de centrale waarden van democratie beschouw.

In het evenredige vertegenwoordigingsstelsel en in het districtenstelsel zijn de belangrijkste waarden respectievelijk gelijkheid en representativiteit van de volkswensen, en overzichtelijkheid en krachtige besluitvorming. Ik vind dat gelijkheid en vrijheid de belangrijkste waarden van de democratie zijn. Krachtige besluitvorming komt op de tweede plaats. Discussie, indien nodig met het bereiken van compromissen,  is democratischer dan veel macht voor één partij die mogelijk niet de meningen van de meerderheid weerspiegelt. Daarom vind ik het stelsel van evenredige vertegenwoordiging democratischer dan het districtenstelsel.