Technieken om sieraden te maken

Emailleren

Rond 1900 werd email heel populair bij het maken van sieraden, dit kwam vooral door de wereldtentoonstelling in 1900 in Parijs, waar ook email was te zien. In Nederland was het toen nog niet zo populair, men vond toen nog dat het metaal gezien moest worden. Met emailleren wordt dit metaal “verstopt” door het glaslaagje, en dat vonden de Nederlanders eerst niet zo een leuk idee. Toch werd het emailleren overgenomen door bekende edelsmeden als Bert Niehuis en Jan Eissenloefel. Ook de fabrieken als Van Kempen produceerden veel producten van
email, vooral met klassieke en religieuze thema’s. Ook was email erg populair

bij Oranjespeldjes. In de jaren na de Tweede Wereld Oorlog werd email weer populair, het grondplaatje was dan wel van een goedkoper metaal. Ook gewone huisvrouwen gingen na de oorlog emailleren, omdat het zelf maken van sieraden (en ook van kleding) in die tijd goedkoper was dan het kopen in een winkel. Aan het eind van de twintigste eeuw kwam het emailleren weer op bij sieradenmakers als Robert Smit, hij wilde meer kleur toevoegen aan zijn werk.
Bij emailleren wordt een glaslaag aangebracht om een stukje metaal. Deze techniek wordt vooral gebruikt voor het maken van kunstvoorwerpen en voor sieraden. Er zijn voorwerpen gevonden van voor onze jaartelling, waarbij al email is gebruikt. Het is dus ook duurzaam. Er zijn veel verschillende technieken voor het emailleren, dit zijn er een paar:

1. Email-marquette
Bij deze techniek worden stukjes gekleurd glas in een motief op een bronzen of roodkoperen plaat gelegd. De tussenruimtes worden opgevuld met een speciaal glaspoeder en het geheel wordt omrand. Daarna wordt het verhit, waardoor het glaspoeder smelt en er één geheel ontstaat. Deze techniek werd vooral gebruikt bij de Kelten.

2. Email-Cloisonné
Email-Cloisonné betekent letterlijk omheind veld, en werd al gebruikt in de vijfde eeuw voor Christus. Hierbij wordt geplet draad in een bepaald figuur op een metalen plaat gelegd. De tussenruimtes worden opgevuld met verschillende kleuren emailleerpoeder. Dan wordt het verhit, het draad voorkomt het overlopen van de kleuren zodat elke kleur een eigen vakje heeft.

3. Email en ronde bosse
Dit betekent letterlijk email in een hoog reliëf. Deze techniek werd vanaf de 15e eeuw gebruikt. Hiervoor wist men alleen hoe je op vlakke platen kon emailleren, ze hadden toen namelijk nog geen bindmiddel dat geen sporen achterliet, op niet-platte vlakken, na het verhitten. Bij deze techniek wordt er geëmailleerd op holle,bolle en verticale platen. De Fransen hadden namelijk in de Middeleeuwen een nieuwe bindmiddel ontdekt, het sap uit kersenpitten. Tegenwoordig wordt vaak tragacanthgom gebruikt.

4. Email Grisaille
Email Grisaille betekent letterlijk eentonig email. Hierbij wordt de plaat eerst met dekkende zwarte email glad gebrand. Op deze zwarte ondergrond worden dan met witte email figuren geschilderd, en daarna weer verhit. Hierdoor zinkt het witte als het ware weg in het zwarte, zo ontstaan er ook veel grijstinten.Niet alle soorten metaal kunnen gebruikt worden voor het emailleren, alleen de metalen koper, zilver, goud en staal zijn geschikt. Meestal is het zo dat kunstenaars koper gebruiken en edelsmeden goud en zilver.


Rijgen:
Een andere techniek die wij hebben gebruikt voor ons profielwerkstuk is een variant op het rijgen. Je kunt met veel verschillende materialen rijgen, bijvoorbeeld: elastiek, leer, nylondraad, staaldraad en ijzerdraad. Wij hebben (zilver) staaldraad gebruikt.
Bij het rijgen met staaldraad kun je afstand tussen de kralen houden door knijpkralen te gebruiken. Het gaat als volgt: 1) een knijpkraal aan het staaldraad rijgen en een klein stukje voor de plaats waar je de kraal wilt plaatsen, vastknijpen zodat ie niet meer kan verplaatsen 2) de kraal rijgen3) weer een knijpkraal rijgen en net na de kraal weer vastknijpen zodat de kraal tussen de knijpkralen vast komt te zitten

Eventueel kun je voor het afwerken van het staaldraad een kalot gebruiken. Je moet dan eerst een kalot aan het draad rijgen (met de opening naar het einde gericht) en dan aan het uiteinde van het draad een knijpkraal bevestigen. De kalot kun je hier dan “overheen” dichtmaken zodat de knijpkraal niet meer te zien is.

Kettelen:
Kettelen is tegenwoordig een veelgebruikte techniek voor het maken van sieraden en hebben wij ook voor ons profielwerkstuk gebruikt. Het werkt als volgt:
1) eerst rijg je kralen op een kettelstift
2) vervolgens knip je de resterende lengte af en buigt het uiteinde rond
3) vervolgens kettel je de stiften aan elkaar vast om een ketting of armband te vormen
Links is een voorbeeld van een nietstift, rechts van een kettelstift. De nietstift gebruik je om een hanger aan de ketting te kettelen. De vlakke kant zorgt ervoor dat de kralen niet van de stift afvallen en dat je het uiteinde nauwelijks ziet. Daarom is de nietstift mooier om te gebruiken als hanger dan de kettelstift, het einde valt minder op. De kettelstift is nodig bij kettelen. Door de cirkels aan elkaar te haken en dicht te maken (bij elkaar drukken) blijven de stiften goed zitten.
Deze kettel- en nietstiften kun je kant en klaar kopen zodat je alleen nog de kralen hoeft te rijgen en dicht te kettelen. Maar je kan ook zelf kettelstiften maken. Daarvoor moet je een aantal meter zilver- of gouddraad voor kopen.

Je rijgt de kraal aan dit draad, buigt het uiteinde van de draad mooi rond en knipt vervolgens
het draad af. Er moet ongeveer 1 centimeter aan de andere kant overblijven, zodat je daar ook mooie cirkel kan buigen. Zo maak je je eigen kettelstift. Deze zelfgemaakte kettelstiften zijn veel goedkoper en je kan bovendien het draad in verschillende diktes kopen (0.8 mm is de beste dikte)De belangrijkste tangen die je voor het kettelen nodig hebt zijn de rondbektang (voor het buigen van de rondjes) en de kniptang (voor het knippen). Maar ook een platbektang is handig, daarmee kun je scherpe bochten maken en de oogjes sluiten.