Zueignung (Ida Gerhardt)

Zueignung (Ida gerhardt)

Dag pegasus!- wat doe jij hier in dit gebouw?
Ik ben met de zaterdagse thema’s nagebleven.
Kijk niet: mijn kleren zijn vol krijt, mijn ogen grauw;
En de rode inkt blijft altijd aan mijn vingers kleven.

Ja dit is zogezegd de school.-wat wil je nou?
Ik heb mezelf al zoveel maanden afgeschreven…
Of dacht je dat we – God wat is het buiten blauw!-
Door de kapotte tuimelramen konden zweven?

Jij hoort daarbuiten Pegasus, en hier hoor ik.

O, doe dat niet, kniel niet op deze planken vloer
Vol stof- en dat voor mij, mijn trots, mijn prachtig dier.

Pegasus-laat mij, dat ik in je manen snik.
Wist jij dan hoeveel malen ik mijzelf ontvoer,
Nochtans, om deze kinderen ?- Draag mij:ik ben hier.

Als je dit gedicht voor het eerst leest, dan leg je het waarschijnlijk meteen weer weg, om dat het nergens op slaat denk je. De eerste keer dat ik dit gedicht las, dacht ik ook: en dat moet een bekend dichter zijn? Wat ze schrijft heeft geen enkele inhoud, maar juist zo’n schrijfstijl heeft een diepere achtergrond, die willen wij jullie nu duidelijk proberen te maken.

Het eerste wat wij moeten doen, om dit gedicht uitgelegd te krijgen, is vertellen wie Pegasus is. Dat woord komt steeds in terug in dit gedicht!
Pegasus is een gevleugeld paard uit de Griekse mythologie. Hij is ontstaan uit de liefde van 2 goden. Hij is een machtig paard. Er zijn veel mythes over pegasus. De bekendste is waarschijnlijk, degene waarin Bellerophon, pegasus vangt, en hem opleid als een paard dat luisteren moet. Hij heeft daarmee als doel, om hem als rijdier te gebruiken in de strijd. Maar de Goden doorzagen hem, en pegasus bokte. Bellerophon viel eraf en stierf een gruwelijke dood. Dit is een bekende mythe over pegasus. Op een keer kwam pegasus zo hard met zijn hoef op de aarde dat de aarde opensprong en de bron Hippokrene schiep. Uit die bron halen de dichters hun inspiratie. Daarom staat pegasus ook wel bekend als het dichterspaard.

Het gedicht gaat over een lerares, die eigenlijk vrij wil zijn om te dichten, om het maar even in een zin te vertellen.

De ik-persoon is op zaterdag op school gebleven omdat ze nog niet klaar was met haar werk. Zo te zien was ze al een poosje bezig met het werk, want haar kleren zijn vol krijt en haar vingers rood van de inkt en haar ogen grauw. Ze voelt zichzelf vies. Maar ze gaat waarschijnlijk zo erg op in haar werk, dat het haar niet opvalt. Tot op een bepaald moment pegasus binnen komt, het paard van de dichters, en haar ineens uit haar concentratie haalt. Hij laat haar weer denken aan haar wens, om te dichten. Ze vraagt zich af wat hij bij haar komt doen, zij is zo vies. Wat komt hij dan bij haar doen. Zij heeft zichzelf al zolang afgeschreven. Zij kan niet dichten, zij hoort bij haar kinderen. Ze vertelt pegasus dat dit de school is. Alsof pegasus dat niet weet, ze is erg verward. Dan krijgt de dichtkunst ook vat op haar.Ze ziet ineens buiten de blauwe lucht, ze wil uit het raam zweven, met pegasus mee. In de eerste strofe gaat het over haar beroep als lerares, ze voelt de inkt kleven, maar in de volgende strofe, wil ze zweven als dichteres. Dan komt ze erachter, ze mag niet dichten, ze hoort bij haar kinderen. Maar wat gaat pegasus dan doen, gaat hij een heel verhaal houden? Nee! Hij zegt niets, maar hij knielt, voor haar neer. O maar dat wil ze niet. Ze smeekt hem of hij alsjeblieft op wil gaan staan. Ze vraagt hem of ze mag snikken in zijn manen. Ze wil dat hij aanvaard hoe zij zich voelt.Zij is daar zo weerloos en pegasus begrijpt haar maar niet. Ze wil dichten, maar dat kan niet. Ze vertelt dat ze zichzelf daarvoor moet ontvoeren. Dan staat er “nochtans” Wat “toch:” betekend. Toch om deze kinderen zegt hij dan! Ze probeert tot zijn geweten te spreken. Daarna zegt ze: draag mij, ik ben hier. Dragen kun je op twee manieren opvatten. Als ondersteunen, en als meenemen. Daarmee vind ik het gedicht ook een soort van open eind hebben. Als je het opvat als ondersteunen, dan wil ze bij haar kinderen blijven, dan zoekt ze hulp. Als je het opvat als dragen, dan geeft ze zich over. Dan laat ze zich door pegasus meenemen naar het land van de dichters.

De titel is zueignung. Eigenlijk een beetje raar. Een Nederlands gedicht met een Duitse titel. Zueignung betekend “opdracht”. Het is een opdracht van hogerhand, van pegasus. Het wordt haar “godeswege” opgedragen. Maar waarom gebruikt ze dan het Duitse woord?? Zueignung wijst naar een Duits lied. Wat ook zueignung heet. Het lied gaat over “ de gespletenheid van wat de ik-persoon doet, en hetgeen ze wil doen. Daar herkende ze waarschijnlijk zichzelf weer in terug.Dit is het gedicht.

Het gedicht is een sonnet. Een sonnet is opgebouwd uit te stukken, strofen. Die op elkaar rijmen. Kijk maar naar het gedicht. De eerste regel van de eerste strofe eindigt op gebouw, en de eerste regel van de tweede strofe eindigt op nou. Zo ook bij al de andere regels. Een strofe is opgebouwd uit 3 regels. In dit gedicht zijn er eigenlijk 2 sonnetten gebruikt, want het zijn 4 strofen.
Dat rijmen noemen we assonanties. Ook zit er alliteratie in. Kijk maar naar de laatste twee regels van de eerste strofe. Daar komt de letter “K” meerdere malen in voor. Kleren krijt kleven. Ook zien we in dit gedicht gekruiste rijm. Dat is als je bijvoorbeeld 4 regels met eindrijm hebt, Dat is :loop-slaaf-koop-raaf.