De wereld van Sofie door Jostein Gaarder

Zakelijke gegevens Auteur: Jostein Gaarder
Titel: De wereld van Sofie
Originele titel: Sofies verden
Uitgave: Houtekiet, Antwerpen, 4e druk, 1994
Eerste uitgave: 1991
Genre: Filosofieroman Secundaire literatuur - Eldorado, internationale literatuur voor de tweede fase
Schilleman, Leijnen, Burghout, Broers, Hertbeek en Schulte
Uitgeverij Meulenhoff Educatief - Uittreksel Scholieren.com
Ingestuurd door Suzanne Samenvatting Het boek bestaat uit drie verhalen die door elkaar heenlopen: het leven van Sofie, het leven van Hilde en de filosofiecursus. Ik zal het verhaal van Hilde in het schuin weergeven om het overzicht te bewaren. Toen Sofie Amundsen uit school kwam, vond ze een geheimzinnige brief met daarop de vraag: “Wie ben jij?” Even later kwam een tweede brief: “Waar kom je vandaan?” Diezelfde middag ontvangt ze nog een kaart voor ene Hilde Moller Knag. Sofie ontvangt dan een grotere envelop met daarop vermeldt: “Filosofiecursus”. Hierin bevindt zich les 1: “Wat is filosofie?” Even later ontvangt Sofie de volgende brief: “Een wonderlijk wezen”. De volgende ochtend lag er weer een brief: “Het mythische wereldbeeld”. Ze ontvangt ook een envelop met vragen. “Bestaat er een oerstof waarvan al het andere is gemaakt? Hoe kunnen water en aarde in een levende kikker veranderen. De volgende brief is getiteld: “De natuurfilosofen”. Sofie kwam tot de conclusie dat filosofie eigenlijk niet iets is wat je kunt leren, maar misschien kon je wel leren om filosofisch te denken. Ze ontvangt nogmaals een envelopje met daarin een vraag. “Waarom is Lego het meest geniale speelgoed ter wereld?” De volgende brief is getiteld: “De atoomtheorie”. Sofie vond de gedachtegang van Democritus (over wie de brief ging) zo simpel en toch zo slim. Ze keek uit naar het briefje met de volgende vragen. “Geloof je in het lot? Is ziekte een straf van de goden? Welke krachten bepalen de loop van de geschiedenis?” De volgende brief heeft als kopje: “Geschiedeniswetenschap en medische wetenschap”. Sofie schrijft de filosofieleraar een brief. Als antwoord krijgt ze een kort briefje, waarin staat dat het te vroeg was om elkaar te ontmoeten. Het is ondertekend met “Alberto Knox”. Op de achterkont stonden de volgende vragen: “Bestaat er een natuurlijke preutsheid? Het verstandigst is zij die weet dat zij niet weet. Het juiste inzicht komt van binnenuit. Degene die weet wat goed is, zal ook het goede doen.” Sofie dacht na over deze vragen. Even later werd een nieuw deel van de cursus gebracht door een hond. Het gaat over Socrates. Sofie ontvangt nu een videoband, opgenomen in Athene. Vanaf de band spreekt Alberto Knox. Vanuit het moderne Athene gaat hij 2500 jaar terug naar Socrates en Plato. Plato stelt Sofie de volgende vragen: “Hoe kan een bakker 50 gelijke koekjes bakken? Zijn alle paarden gelijk? Heeft de mens een onsterfelijke ziel?” Denkend aan de vragen bedenkt Sofie zelf de antwoorden. Ze ontvangt weer een brief, ditmaal over Plato. Sofie ontdekt in het woud een hutje, waar volgens haar Alberto woont. Ze vindt er een brief met vragen: “Hebben mensen aangeboren ideeën? Wat is het verschil tussen een plant, een dier en een mens? Waarom regent het? Wat heeft een mens nodig om een goed leven te leiden?” Later heeft Sofie spijt van haar actie. Ze schrijft een brief naar het huis, dat volgens haar moeder Majorstua heet. Ze denkt na over de vragen. De volgende dag krijgt ze weer een brief. Gelukkig is de filosoof niet boos op haar. De brief gaat over Aristoteles. Toen ze klaar was met lezen, ruimde Sofie haar kamer op. Ze ordent al haar spullen, zoals Aristoteles de natuur ordende. De volgende ochtend vindt ze een ansichtkaart op de grond. Het is een verjaardagskaart voor Hilde Moller Knag. Wie is Hilde Moller Knag? Ever later ontvangt ze de volgende brief, over het hellenisme. Dat weekend gaat Sofie met Jorunn, een vriendin, kamperen. ’s Avonds lopen ze naar Majorstua, waar ze een aantal ansichtkaarten voor Hilde vinden. Op een van de kaarten staat Sofies naam. De meisjes kijken elkaar verschrikt aan. Sofie neemt een spiegel uit het huisje mee naar huis. De volgende ochtend ontvangt ze een brief over de Semieten. Lang hoort Sofie niets van haar filosofieleraar. Opeens krijgt ze weer een ansichtkaart voor Hilde. Alberto belt op en nodigt Sofie uit om die nacht om 4 uur in de Mariakerk te komen. Sofie spreekt met Jorunn af dat ze bij haar zou blijven slapen. Om half 4 vertrekt ze. In de kerk komt ze een monnik tegen. Het is Alberto. Hij vertelt haar over de Middeleeuwen. Sofie krijgt ook te horen dat de namen Alberto, Sofie en Hilde iets met middeleeuwse filosofen hebben te maken. Als ze bij haar tent komt, vertelt ze Jorunn alles over haar filosofiecursus. Daarna gaat ze naar huis. Op zondagochtend wordt ze opgewacht door de hond Hermes. Ze volgt hem naar een flatgebouw, waar Alberto zit te wachten. Hij vertelt haar over de renaissance. Als Alberto haar uitlaat, verspreekt hij zich twee keer. Hij zegt: “dag lieve Hilde” tegen Sofie. Eenmaal buiten vindt Sofie geld om met de bus naar huis te gaan. Op woensdag hoort ze van een ongeluk in Libanon. De dag erop krijgt ze een brief voor Hilde, waarin haar vader, een majoor, het ongeval beschrijft. Thuisgekomen volgt ze Hermes naar Alberto. Deze vertelt haar over de barok en de filosofen Descartes en Spinoza. Voor ze naar huis gaat, pakt Sofie een banaan. Op de binnenkant staat een boodschap van de majoor Albert Knag. Alberto en Sofie denken dat de majoor wel veel toevalligheden veroorzaakt, zoals briefkaarten en versprekingen. Twee weken later besluit Sofie om maar weer eens naar Alberto te gaan. Hij vertelt haar over Locke, Hume en Berkeley. Alberto begint ineens raar te praten.Hij lijkt wel bezeten! Hij suggereert dat hij en Sofie slechts indrukken waren in het verhaal dat majoor Knag aan Hilde vertelt, waarbij hij de majoor vergelijkt met God en Hilde met de mens. Het is 15 juni 1990. Sofie’s 15e verjaardag. Hilde Moller Knag wordt wakker op de zolderkamer van de oude kapiteinsvilla even buiten Lillesand. Ook zij wordt vandaag 15. Op haar nachtkastje vindt ze een dik pak. Was dit misschien het cadeau waar papa al zo lang over sprak? Haar vader, Albert Knag, werkt als majoor voor de VN in Libanon. Aan het pak hangt een kaartje. “Voor Hilde ter gelegenheid van haar vijftiende verjaardag van papa”. Ze opent het cadeau en ziet een multomap. Hierin zit een pak papier. Het is het verhaal van Sofie en Alberto. Hilde begint te lezen… Sofie wordt die ochtend wakker doordat haar moeder haar kamer binnenkomt. “Gefeliciteerd met je verjaardag Sofie!” Later wordt ze gebeld door Alberto. Ze spreken af om elkaar te ontmoeten in Majorstua. Ze kijkt in de brievenbus voor ze weggat en vindt daar 2 verjaardagskaarten, een voor Hilde en een voor zichzelf. Allebei zijn ze van majoor Knag. Vlug vertrekt ze naar Majorstua. Alberto vertelt haar over de Verlichting en de filosoof Kant. Thuis helpt Jorunn Sofie met het maken van de uitnodigingen van het filosofische tuinfeest. Dinsdag belt Alberto weer. Ze spreken af in Majorstua voor de volgende filosofieles over de Romantiek en de filosofen Hegel en Kierkegaard. Hilde informeert naar haar vaders reisschema. Ze wil hem een streek leveren, omdat ze het niet eens is met de manier waarop hij ingrijpt in het leven van Sofie. Snel loopt Sofie naar huis om haar tuinfeest van zaterdag te organiseren. Donderdag belt ze Alberto voor een nieuwe afspraak. Op weg naar Majorstua komt Sofie twee sprookjesfiguren tegen: Scrooge en het meisje met de zwavelstokjes. Zij beelden het communisme uit, een inleiding van de majoor op de volgende filosofieles. Deze les gaat ook over Marx, Darwin en Freud. Sofie krijgt als opdracht mee om zoveel mogelijk aandacht te trekken, zodat Alberto kan werken aan zijn plan. Zaterdag maken ze een laatste afspraak in een café, voor een les over “Onze tijd”. Alberto en Sofie gaan samen naar een boekwinkel. Hier brengt Alberto zijn stelling dat New Age onzin is. Ze vinden een boek met de titel “De wereld van Sofie” geschreven door Albert Knag. ’s Avonds beginnen de gasten binnen te druppelen. Als ze aan tafel zitten, staat Jorunn ineens op. Ze loopt naar Jorgen en zoent hem vol op de mond. Samen rollen ze onder de aalbessenstruik. Alberto komt binnen en houdt een toespraak over de zinloosheid van het bestaan als hersenspinselen van een majoor, wat ze allemaal zijn volgens hem. In alle tumult ontsnappen Alberto en Sofie uit de aandacht van de majoor en vluchten ze naar Majorstua. Opeens staan ze in Oslo. Sofei probeert contact te krijgen met enkele mensen, maar het lukt haar niet. Alberto legt uit dat ze slechts fantasiefiguren zijn in deze wereld, de wereld van Hilde. Ze zullen nooit “echt” bestaan. Als majoor Albert Knag aankomt op vliegveld Kastrup in Kopenhagen, wordt hij omgeroepen naar de SAS-balie. Hier krijgt hij een brief van Hilde. Hij wordt gemanipuleerd door Hilde, zoals hij Sofie en Alberto had gemanipuleerd. Hij krijgt nog veel meer van dit soort berichten voordat hij de aansluiting naar Oslo heeft bereikt. In een restaurant proberen Sofie en Alberto wat te drinken. Dit lukt niet, omdat ze niet echt bestaan. Alberto begint te schreeuwen, wat wordt opgemerkt door een ander sprookjesfiguur. Deze leidt hen naar een bijeenkomst, waar alle verhaalfiguren bijeenkomen voor een Midzomernachtviering. Hier leren Alberto en Sofie hun nieuwe bestaan kennen. Die avond is de majoor eindelijk thuis. Hilde en hij houden een gesprek over haar verjaardagscadeau. Het duurt tot diep in de nacht. Sofie en Alberto kijken toe en luisteren, onopgemerkt. Sofie begint te huilen, om het leven dat ze ha en dat ze nooit zou houden. Die nacht lukt het hen even in te grijpen in de wereld van Hilde. Hoop voor de toekomst…
Titelverklaring De titel “Wereld van Sofie” slaat op de wereld van de verhaalfiguren zoals Sofie. Het is dus een wereld die niet echt bestaat. De ondertitel “Roman over de geschiedenis van de filosofie” slaat op de eigenlijke inhoud van het boek: een filosofiecursus. Stroming Het boek typeert zichzelf als Nieuwe Roman. Een Nieuwe Roman is te herkennen aan verscheidene punten. De punten die op dit boek van toepassing zijn, zijn: - Realiteit en niet-realiteit zijn niet altijd duidelijk te onderscheiden. Het is pas op het laatste moment duidelijk dat Sofie niet in de echte wereld leeft. - De verteller verbergt zich achter een van de romanfiguren. Je volgt het verhaal door de ogen van Sofie. De auteur verbergt zich achter haar en vertelt het verhaal via haar. - Er zijn experimenten met de vorm en compositie. Het lijkt of de schrijver experimenteert met hoe hij zijn verhaal gaat vertellen. Hij wisselt tussen het verhaal over Sofie en Hilde. Een deel van het verhaal is ook verteld in de vorm van de brieven over filosofie. - De auteur is sterk geëngageerd. De verhaalfiguren Alberto Knox en Albert Knag zijn sterk betrokken bij de wereld. Zij geven hun oordeel over dingen als VN-acties en de New Age beweging. Dit oordeel is natuurlijk de mening van de auteur. Structuur Het boek heeft een informatieve opening. Op het moment dat je in het verhaal stapt, is er nog niets gebeurd. Het heeft een open einde. Het geeft een soort aanleiding van wat er nog met Sofie en Alberto kan gebeuren, maar het verhaal is nog zeker niet afgelopen. Het bestaat uit 35 hoofdstukken. Alle hoofdstukken hebben als titel de filosoof of tijd die behandeld wordt in dat stuk, behalve de laatste 3 hoofdstukken. Personages De hoofdpersoon is Sofie Amundsen. Zij is een vol karakter. Andere figuren zijn Alberto Knox, Albert Knag en Hilde Moller Knag. - Sofie Amundsen
Sofie is een meisje van 15 jaar. Door de lessen van Alberto raakt zij geïnteresseerd in filosofie. Haar denkwijze verandert in het verhaal, haar denken wordt volwassener. Ze is de hoofdpersoon in het boek dat majoor Albert Knag schrijft. Ze is een vol karakter. - Alberto Knox
Alberto Knox is de filosofieleraar van Sofie. Hij wil met zijn lessen van Sofie een bewust mens maken. - Albert Knag

Hij is de vader van Hilde. Voor haar verjaardag schrijft hij een boek over filosofie. Hij gebruikt Sofie en Alberto om zijn filosofielessen een vorm te geven. - Hilde Moller Knag
Hilde is een meisje van dezelfde leeftijd als Sofie. Ze krijgt voor haar 15e verjaardag een filosofieboek van haar vader. Sofie is een verhaalfiguur in dit boek. Hilde leeft met Sofie mee, als deze door Hilde’s vader heen en weer gemanipuleerd wordt. Perspectief Het verhaal wordt verteld in de derde persoon, maar niet door een alwetende verteller. De lezer weet pas wat er gebeurt, als de personen dat ook weten. Het is een personaal verhaal, afwisselend gezien door de ogen van Hilde en Sofie. Tijd Het boek speelt zich af in 1990. Tussen begin en eind verlopen ongeveer twee maanden, voor Sofie althans. Voor Hilde is ‘De wereld van Sofie’ net als voor de lezer een boek en zij doet er enkele dagen over om het te lezen. Het is een chronologisch verhaal zonder flashbacks. Ruimte Het verhaal speelt zich af in Noorwegen. De belangrijkste plaatsen zijn Sofie’s huis, het huis van Hilde en de Majorstua. Sofie’s huis wordt niet zo uitgebreid beschreven, maar voor Hilde’s huis en Majorstua wordt ruim de tijd genomen. Beoordeling Eigen oordeel Ik vind “De wereld van Sofie” een ontzettend mooi en goed boek. Het is een soort boek dat je oppakt, meteen uitleest, dichtslaat en dan kun je niets anders dan nadenken over de stelling die de schrijver heeft neergezet. Het is op zo’n realistische manier geschreven, dat zelfs de enorme onwaarschijnlijkheid van het niet bestaan van Sofie aanneemlijk wordt gemaakt. Ik moet wel zeggen dat het een erg rationeel boek is, en niet op emoties gericht. Deze komen dan ook nauwelijsk voor en zijn zeker niet van belang voor het verhaal. Dit maakt het wel wat onwaarschijnlijker, omdat geen enkel meisje van 14 zo rationeel zou nadenken. Ik vind de manier waarop het verhaal van Hilde met het verhaal van Sofie wordt verweven erg kunstig. De ansichtkaarten en later het boek zijn stukken die zorgen dat de twee verhaal goed door elkaar vloeien, en ik vind dat dit erg goed bedacht is. De bedoeling van de schrijver is zo overduidelijk in het boek gelegd dat ik het hier niet eens over wens te hebben. Hij wil de lezer een soort minicursus geven over de geschiedenis van filosofie, en doet dit door middel van de lessen van Alberto. Over sommige dingen die in de roman beweert worden, kan ik het niet eens worden met de auteut. Zo laat hij een verhaalfiguur beweren dat New Age onzin is. Ik ben het hier niet mee eens. Maar bijvoorbeeld het belang van filosofie kan ik wel inzien. Recensie Ik ben het er zeker mee eens dat in het begin het verhaal veel minder belangrijk is dan de filosofielessen. Dit is wel jammer, omdat het verhaal hierdoor erg afgeremd wordt. Later is het zo dat het verhaal de lessen afremt, wat op zich ook wel zonde is. Maar ik ben het ook zeker eens met de eindconclusie: “De wereld van Sofie” is een boeiend boek, wat de filosofie als iets spannends en avontuurlijks laat zien.