De wereld van Sofie door Jostein Gaarder

De wereld van Sofie
Jostein Gaarder
Titel
Het boek beschrijft het leven van Sofie, het gaat over haar wereld. Hierbij is Sofie gekozen naar aanleiding van het Griekse Sofia, wat wijsheid betekent. Het boek heeft als motto een stukje van Goethe: ‘Wer nicht von dreitausend Jahren
sich weiss Rechenschaft zu geben, bleib in Dunkeln unerfahren, mag von Tag zu Tag leben.’ Dit wil zeggen dat als je niets weet van de afgelopen drieduizend jaar, dat je dan eigenlijk in het donker leeft; onervaren en van dag tot dag. Soort boek
Het is een filosofieroman. Personages

De hoofdpersoon is de 14-jarige Sofie Amundsen. Op een dag vindt ze een briefje in haar brievenbus en dit is het begin van haar cursus filosofie. Door deze cursus leert ze bewuster na te denken over het leven en ze ontdekt dat sommigen wel erg oppervlakkig leven. Ze maakt dus een duidelijke ontwikkeling mee gedurende het boek. Ze woont alleen met haar moeder, haar goudvissen, parkieten, schildpad en kat. Haar vader is kapitein op een grote olietanker en daardoor het grootste deel van het jaar van huis. De belangrijkste bijfiguur is Alberto Knox, Sofie’s filosofieleraar. In het begin gaat de cursus per post, maar later ontmoet ze hem en worden het echte gesprekken. Ze mag hem graag. Sofie’s moeder snapt vaak niet wat er in haar dochter omgaat en weet niet hoe ze bij al die vreemde vragen komt. Ze weet namelijk niks af van de cursus. Jorunn is de beste vriendin van Sofie. De naam Hilde Møller Knag is belangrijk voor Sofie, omdat ze steeds verjaardagskaarten krijgt die voor haar bestemd zijn. Ze heeft echter geen idee wie Hilde is. Tijd
Het boek speelt zich af in 1990. Tussen begin en eind verlopen ongeveer twee maanden, voor Sofie althans. Voor Hilde is ‘De wereld van Sofie’ net als voor de lezer een boek en zij doet er enkele dagen over om het te lezen. Het is een chronologisch verhaal zonder flash-backs. Vertelsituatie
Er is een alwetende vertelsituatie. Het is verteld vanuit het perspectief van Sofie en later ook van Hilde. Ruimte ‘De wereld van Sofie’ speelt zich af in Noorwegen. Opbouw
De eerste 1½ bladzijde zijn een soort kennismaking met Sofie. Het echte verhaal begint wanneer zij het briefje in haar brievenbus vindt. Belangrijke gebeurtenissen in het verhaal zijn de kaarten en bezittingen van Hilde, die op de één of andere manier steeds bij Sofie terechtkomen. Doordat Sofie niet weet hoe dat kan en je ook als lezer geen idee hebt, maakt dat het verhaal heel geheimzinnig. Het allerbelangrijkst is natuurlijk de filosofiecursus, daar draait het hele boek om. Het einde is zeer verrassend. Het blijkt namelijk dat Sofie, Alberto, Jorunn en Sofie’s moeder de hoofdrolspelers zijn in een boek. Namelijk een filosofieboek, dat Hilde’s vader geschreven heeft voor de verjaardag van zijn dochter. Aan het einde ontsnappen Alberto en Sofie uit dat boek. Thema en motieven
Het boek gaat over de geschiedenis van de filosofie, het weerspiegelt de manier van denken door de hele menselijke geschiedenis. Doordat het boek in de vorm van een filosofiecursus is geschreven wordt het duidelijk hoe belangrijk dit thema is. Taal/Stijl
Het taalgebruik is niet moeilijk, maar omdat het onderwerp nou eenmaal moeilijk is, is het best lastig om te lezen en te begrijpen. Het bevat vrij veel dialoog. Mening
Ik vond het boek erg interessant, omdat filosofie me wel aanspreekt. Het wordt allemaal zeer duidelijk uitgelegd met simpele voorbeelden: zo vergelijkt hij bijv. de atoomtheorie van Democritus met legoblokjes. Dit maakt het allemaal erg duidelijk. Toch heb ik ook wel wat kritiek op het boek. Zo vind ik de hoofdpersoon veel te jong, ze is pas 14 jaar, maar ze snapt alle ingewikkelde theorieën bijna in één keer. Dat vind ik niet echt realistisch. Ook snap ik niet dat het boek eigenlijk een kinderboek is. Ten eerste zijn kinderen volgens mij helemaal niet geïnteresseerd in filosofie en ten tweede is dat nog veel te moeilijk. Ik vond wel leuk dat het boek ook nog een beetje geheimzinnig was, door al die vage verjaardagswensen voor Hilde. Het gaat natuurlijk uiteindelijk om de filosofie, maar het was wel grappig verzonnen. Inhoud
Op een dag komt Sofie Amundsen thuis van school en vindt ze een briefje in de brievenbus met de vraag Wie ben jij? Verder staat er niks op. Hoewel Sofie het vreemd vindt denkt ze toch na over de vraag en ze beseft dat ze eigenlijk niet weet wie ze is. Ja, ze is Sofie en ze is een mens, maar voor dat alles heeft ze niet gekozen. Ze is het gewoon. Ze gaat kijken of er nog meer in de brievenbus zit en vindt een ander briefje met de vraag Waar komt de wereld vandaan? Ook daar weet Sofie geen antwoord op, maar ze vindt de vraag gerechtvaardigd. Hoe kun je in deze wereld leven zonder je af te vragen waar hij vandaan komt? De volgende dag vindt Sofie een grote envelop met daarin een schriftelijke cursus filosofie. Ze begint hierdoor na te denken over allerlei filosofische vragen en stelt soms ook vreemde vragen aan haar moeder. Die wordt erg bezorg en is bang dat Sofie aan de drugs is. Elke keer krijgt Sofie een kaartje met vragen waar ze over na moet denken en later krijgt ze dan de uitleg. Dit gaat een tijdje zo door, maar ondertussen ontvangt ze ook steeds verjaardagskaarten voor ene Hilde Møller Knag. Ze snapt niet hoe die bij haar terechtkomen en weet ook niet hoe ze Hilde op kan sporen. De kaarten zijn afkomstig van Hilde’s vader, majoor in het VN-bataljon in Libanon en op elke kaart staat een verjaardagswens. Op één van de kaarten staat dat voor Sofie dan wel één of twee weken verstrijken, maar voor Hilde enkele dagen. Alberto belt haar op met de mededeling dat ze niet veel tijd meer hebben, omdat Hilde’s vader hen in wil sluiten. Eindelijk is het tijd om elkaar te ontmoeten, en vanaf nu worden de lessen filosofie echte gesprekken. De verjaardagswensen duiken nu overal op; niet alleen op kaarten maar ook aan de binnenkant van een bananenschil en Alberto’s hond praat opeens. Alberto wordt hier steeds boos over en noemt de majoor wel heel brutaal. Sofie echter snapt er nog steeds niks van. Ze zijn aangeland bij de filosoof Berkeley. Deze filosoof vraagt zich af of de stoffelijke werkelijkheid wel bestaat en of de wereld wel uit concrete dingen bestaat, of dat we alleen omringd zijn door bewustzijn. Dat de wereld dus alleen bestaat in het bewustzijn van de mens. Ook trekt hij in twijfel of tijd en ruimte wel voor iedereen hetzelfde zijn. Alberto legt dit uit met het voorbeeld dat een paar weken voor mensen misschien maar een paar dagen zijn voor God. Dit is dus bijna hetzelfde als wat de majoor schreef aan Sofie. De geest of het bewustzijn wat Sofie’s wereld bepaalt, is volgens Alberto misschien wel de geest van Hilde’s vader. Oftewel Sofie en Alberto bestaan alleen in zijn bewustzijn en hij praat of schrijft over hen. Dit is de enige verklaring voor alle vreemde dingen die steeds gebeuren. Op de volgende bladzijde gaat het boek verder vanuit het perspectief van Hilde. Ze is vijftien geworden en heeft eindelijk het kado van haar vader ontvangen vanuit Libanon. Hij heeft haar al heel lang nieuwsgierig zitten maken naar dit kado. Het blijkt een multomap te zijn vol met getypte vellen. Het heeft als titel ‘De wereld van Sofie’. Hilde begint te lezen en het begint op dezelfde manier als het boek. Voor de lezer is het nu duidelijk: Alberto en Sofie spelen de hoofdrol in het boek dat Hilde’s vader voor zijn dochter geschreven heeft. Zij bestaan dus inderdaad alleen in zijn bewustzijn en hij kon dus van alles met hen uithalen, zoals honden laten praten. Sofie en Alberto snappen het zelf ook en besluiten te ontsnappen. Dit kan door aan de aandacht van de majoor te ontsnappen. Op Sofie’s tuinfeest is het één grote drukte en het lukt ze om weg te komen. Ze ontsnappen en komen terecht in de ‘echte wereld’. De mensen kunnen hun niet zien of horen, alleen de mensen die zelf ook ontsnapt zijn uit een boek.