Gegevens
Titel: Zilver, of het verlies van de onschuld
Schrijver: Adriaan van Dis
Uitgeverij: Wolters-Noordhoff, Groningen

Motivatie
Ik moest een boek kiezen voor literatuur om te lezen. Het eerste boek wat ik thuis op de boekenplank vond was ‘figuranten’, ik ben begonnen met lezen maar vond het een raar boek en ook erg langdradig en het las niet echt lekker door. Ik vind ’t alleen erg moeilijk om een boek te gaan lezen als het ‘moet’. Daarom heb ik later van keuze verandert en ben eigenlijk in eerste instantie voor het dunste boekje gegaan wat ik kon vinden. Bovendien sprak de omslag me aan. Toen ik de inhoud leek het me in ieder geval een veel leuker boek dan figuranten.

Korte inhoud
Zilver is een jongen zonder ouders. Zijn vader was al dood voordat hij geboren werd en zijn moeder heeft hij ook nooit gekend. Hij woont samen met zijn kinderjuffrouw in een groot huis. Zilver droomt vaak en heeft een hele grote fantasie. Als hij fantaseert lijkt het net of hij vliegt en dat hij naar verre eilanden gaat. Zilver is nog redelijk kinderachtig, maar lichamelijk is hij al in de puberteit. Zilver heeft ook een boek waarin hij alles opschrijft wat hij voor de eerste keer meemaakt in zijn leven. (“eerste keren boek”) Op een gegeven moment kan de kinderjuffrouw het gedrag van Zilver niet meer accepteren en stuurt hem naar een internaat genaamd Oudleede. In Oudleede ontmoet hij verschillende jongens en twijfelt hij aan zijn geaardheid. Als hij weer terugmoet naar huis is alles anders. Dan ontmoet hij een meisje (Linda) en is voor de eerste keer verliefd. Een paar dagen later zoent Linda hem plotseling en Zilver zegt: “Zo maar zoenen is tegen mijn principes”. Linda wordt kwaad en Zilver denkt dat hij homoseksueel is. Ongeveer een week later komt hij Gerard tegen. Ze worden vrienden en Gerard legt Zilver uit over de liefde. Ook zegt hij dat als Zilver zeker wil weten of hij homo is, hij een keer naar de hoeren moet gaan. Op een dag gaat Zilver naar de hoeren. Daar gaat hij voor het eerst van zijn leven met iemand naar bed en voelt zich voor het eerst “man”.


Uitgewerkte persoonlijke reactie
Onderwerp
Zilver beschrijft het leven van een puber met alles wat daar bij hoort: onzekerheid, ontdekking van de seksualiteit, vorming van het karakter. Zilver is op zoek naar zijn identiteit. Ik kreeg als snel medelijden met de onzekere twijfelaar Zilver, juist omdat hij alles doet om een gewone, zekere, stoere jongen te zijn. Dit onderwerp, de onzekerheid van het opgroeien, spreekt me aan, hoewel de gedachten van Zilver wel heel erg uitvoerig besproken worden. Ik vond dit iets te veel in details. Nu draait het toch meer om tegenstrijdige gedachten, zijn oude principes tegenover zijn nieuwe manier van denken. Ik ben niet zozeer anders gaan denken over de puberteit, maar wel over de kostschool. Ik verwachtte een hele strenge school, maar op de manier waarop Oudleede beschreven werd, klonk het best nog wel gezellig. Er wordt alleen meer waarde gehecht aan prestaties en iedereen leeft erg voor zich. Verder heeft dit boek me niet op andere gedachten gebracht.

De gebeurtenissen
In Zilver draait het zoals ik al eerder gezegd heb voornamelijk om de gedachten en gevoelens. De gebeurtenissen spelen relatief gezien een kleine rol. Het is een psychologische roman. Je leest de gevoelens en gedachten van Zilver, deze zijn heel geloofwaardig. Het zijn hele menselijke, alledaagse gedachten. Zo komt Zilver op een gegeven moment voor de keuze te staan tussen László en Douzy te kiezen, hij mag ze allebei heel graag en wil dolgraag met beiden bevriend blijven en probeert dit dan ook. Ik vind dit heel menselijk, want iedereen wil toch dat zo veel mogelijk mensen hem/haar aardig vinden? Je kan moeilijk kiezen tussen twee mensen die je graag mag, ik vind het heel logisch dat je dan probeert beiden te vriend te houden. Toeval heeft in dit verhaal geen rol gespeeld omdat het niet zozeer om de gebeurtenissen gaat, eveneens is er niet echt sprake van spanning.

Taalgebruik
Van Dis heeft een erg beeldende stijl in zijn taalgebruik. Af en toe komen zijn zinnen poëtisch over. Naast de uitgekiende woordkeus en de manier waarop je fantasie geprikkeld wordt valt juist ook de eenvoudigheid op, hij maakt korte zinnen met een enorme hoeveelheid informatie erin, dit zorgt ervoor dat je makkelijk door kan lezen. In zilver ziet men een duidelijke afwisseling tussen korte en lange zinnen. Maar Van Dis gaat in dit boek nog verder. Zinnen of delen van zinnen rijmen op elkaar:

“Grijs is haar kleur voor doordeweekse dagen, op zondag draagt zij mosselblauw. Zij lijkt voor alitjd in de rouw”; “Douzy heeft het vers gekraakt, wat te lang was kort gemaakt”

Van Dis heeft alle mogelijke moeite gedaan om het dichterlijk taalgebruik te benaderen, zoals in het volgende voorbeeld:

“Het vragen put hem uit. Leven is een licht dat hem beangstigt. Hij wil het donker in, reizen naar de zuiverheid. Een atoom zal hij weer worden, kaatsend in een groot heelal. Hij komt terug als sneeuwbes, misschien als papegaai. Nooit meer als jongen die moet kiezen.”

Dit maakt het tot een verademing om Zilver te lezen. Het is zorgvuldig geschreven en waarschijnlijk heel erg vaak herschreven om de zinnen perfect te maken.




Verdiepingsopdracht
Verwachtingen
Ik had verwacht dat het ten eerste een best leuk boek zou zijn, de omslag van ’t boek sprak me direct aan en toen ik de achterkant gelezen had wist ik het zeker; dit boek wilde ik lezen voor de slotopdracht van deze module van literatuur. Het leek me een spannend boek wat voor een groot deel over de onzekerheid van het volwassen worden zou gaan, wat me erg aansprak. Bovendien las ik op de achterkant dat het zou gaan over een kostschool daarom had ik verwacht dat het tevens een triest boek zou zijn, aangezien ik een kostschool zie als een hele strenge school waar niks mag en waar je continue bent, je kan niet vluchten naar huis voor je leraren. Een benauwende situatie dus. Het wel een roman en verwacht ergens ook nog wel een gedeelte waarin een liefdesrelatie opbloeit.

Opbouw
Zilver bestaat uit drie delen: ‘Het huis’, ‘Oudleede’ en ‘De stad’, die telkens aangeven waar dat gedeelte van het verhaal zich afspeelt. Het eerste deel gaat over het deel van Zilver’s leven voordat hij naar de kostschool gaat en dus nog thuis woont. Het tweede deel vertelt over zijn leven op de kostschool waarna in het derde deel hij weer naar huis keert. Elk deel is onderverdeeld in relatief korte taferelen waarin belevenissen worden opgesomd die samen de ervarings- en gevoelswereld van Zilver schetsen. 'Het Huis' staat symbool voor de droomwereld van Zilver, zijn drang tot het ontdekken van nieuwe dingen, in deze wereld faalt hij niet, op zijn rapport staan tienen in tegenstelling tot op zijn echte rapport waar vijven en zessen te vinden zijn. In 'Oudleede' komt Zilver in de puberteit en gaat hij zich langzaam seksueel ontwikkelen maar voelt zich hierbij erg onzeker doordat hij twijfelt over zijn geaardheid. In 'De Stad' komt hij uiteindelijk tot de ontdekking. Hij brengt een bezoek aan een hoer en ontdekt zo waartot hij nu behoort.

Het hele verhaal is opgebouwd rond één verhaallijn; alle hoofdstukken gaan over de ontwikkeling van Zilver. Hoe hij zichzelf ontdekt en keuzes moet gaan maken. In het begin is Zilver nog een onschuldig, braaf jongetje die alles doet zoals het van hem verwacht wordt. Aan het einde van het boek is hij door allerlei gebeurtenissen zijn onschuld verloren.

In tegenstelling tot m’n verwachtingen is het boek niet erg spannend en de schrijver maakt dan ook geen gebruik van spanningsbogen. De gevoelens en gedachten zijn in dit boek belangrijker dan de dialogen.

Het verhaal begint als Zilver 13 jaar is en nog onschuldig is. Dan komt het verhaal enorm langzaam op gang. Doordat alles enorm uitgebreid word verteld, wordt het verhaal af en toe zeer langdradig. Aan het eind van het verhaal is Zilver zijn onschuld kwijt, maar naar welk geslacht zijn voorkeur uit gaat is nog steeds niet helemaal duidelijk. Het einde is dus niet open, maar ook niet gesloten. In dit boek is ook geen sprake van een cyclische opbouw.

Vertelsituatie
Het boek is geschreven vanuit een auctoriale vertelsituatie, de schrijver verteld het verhaal vanuit de derde persoon dus je ziet ’t verhaal eigenlijk door zijn ogen, hierdoor is de vertelsituatie betrouwbaar maar doordat de verteller erg meeleeft met Zilver wordt je direct beïnvloedt en zal je zelf ook sneller meeleven met de hoofdpersoon. Doordat het vanuit de derde persoon verteld wordt krijg je een goed beeld van ’t leven van Zilver, hoe hij opgroeit wat hij voelt zonder dat het alleen maar vanuit hem gezien wordt. Het effect op mij als lezer dat er een auctoriale vertelsituatie is; het verhaal is duidelijk, ik vertrouw op de woorden van de verteller en komt dus betrouwbaar op mij over waardoor ik meeleef met Zilver aangezien de schrijver dit ook doet.


Secundaire literatuur
 Schrijver: Dis, Adriaan van
 Titel: Zilver, of Het verlies van de onschuld
 Jaar van uitgave: 1988
 Bron: Trouw
 Publicatiedatum: 22-12-1988
 Recensent: T. van Deel
Adriaan van Dis : wil het te mooi maken
"Zilver of Het verlies van de onschuld" heet de roman van Adriaan van Dis. Het is een traditioneel literaire titel, met eerst de naam van de hoofdpersoon en vervolgens de thematische samenvatting van het boek. De onschuld die Zilver ten slotte verliest, een geleidelijk proces waar enige jaren mee gemoeid zijn, is vooral van seksuele aard. Hij is een dromerige jongen, die wordt opgevoed door een Juffrouw, want zijn ouders zijn gestorven. Zijn ontwakende seksualiteit richt zich aanvankelijk nog op het eigen "ding" en "het witte" dat eruit zou moeten komen en er uiteindelijk ook uitkomt. Wanneer het zover is staat er het pronte zinnetje: "Zilver is een man". Maar daarmee zijn de problemen waar Zilver mee worstelt niet uit de wereld. Hij wil weg uit zijn benauwende milieu, onderneemt zelfs een keer een heuse ontvluchtingpoging, maar strandt al bij het station in een groepje vieze zwervers die hem zijn geld afhandig maken. Ook heeft de jongen moeite met meisjes, zijn seksualiteit heeft nog niet duidelijk voor een richting gekozen. Dat blijkt vooral wanneer hij op een rijkeluiskostschool geplaatst wordt en nog alleen maar jongens om zich heen heeft. Hij krijgt een vriend die hem leert dichten, maar die op een zeker moment ook met hem vrijen wil. Dat weert hij af. Maar die afwijzing wil nog niet zeggen dat hij voor meisjes kiest. Hij is verslaafd aan blaadjes met plaatjes van naakte vrouwen, maar wanneer hij zich bevredigt kijkt hij alleen naar hun hoofden en borsten, nooit naar 'de vleesroos bij het pluimpje'. Het komt er op neer dat Zilver tegen het eind van het boek naar een hoer gaat - hij beschouwt hoeren als madonna's - en zijn angsten overwint. Hij lijkt dan gekozen te hebben voor heteroseksualiteit, maar de slotwoorden van de roman, vlak nadat hij, naar ik veronderstel, is klaargekomen, luiden toch enigszins ironisch: "Hij hoort bij de mannen." Het heeft er meer van weg dat Zilver zich een keuze wilde afdwingen en een daad wilde stellen die vooralsnog een einde zou maken aan zijn vrouwenschrik. Blote vrouwen 'Zilver' is naar de inhoud een niet erg opmerkelijke roman. De ontwikkelingsgeschiedenis van de jongen mag zo zijn bijzondere, en nog weinig elders vertelde kanten hebben (zoals de ouderloosheid, het twijfelen tussen de seksen) het gros van de sensaties en belevenissen van de jongen behoort tot het reeds talloze malen beschrevene. Gevoelens van eenzaamheid, behoefte aan woeste en verre avonturen, de ontdekking van de masturbatie, het geloer naar blote vrouwen, de perikelen op school, later op kostschool, de onderlinge omgang van de jongens, de stoerdoenerij, de dromerij en het dichten - ik kan niet zeggen dat het stof is die direct een hevige interesse bij mij opwekt. Het komt er dus helemaal op aan hoe Van Dis dit verhaal vertelt, welk standpunt hij kiest (dat van het 'meemaken' of dat van de 'terugblik'), welke woorden hij gebruikt en hoe zijn zinnen lopen. Kortom, in welke stijl 'Zilver' wordt verteld. Ik zal een voorbeeld geven. Men moet weten dat Zilver zich graag verbeeldt te vliegen. "Zilver vliegt weer door de straten, meisjes, meisjes overal. En zij lachen en zij zwaaien, hij weet niet bij wie hij dalen zal. Op de fiets naar school kijkt hij naar benen en wangen van meisjes die naar hun werk toegaan. Want misschien is zij wel ouder, kan hij van haar de liefde leren. In de winkelstraat kijkt hij naar meisjes die ramen zemen, want ze mag ook een beetje ordinair zijn. Volkse meisjes durven meer. De zon schijnt op zijn gezicht, kaatst op zijn bel, hij moet bijna huilen van geluk dat komen gaat. Zie je wel, hij voelt weer en hij heeft nog niet eens iemand. Zuiver zal zijn liefde zijn, niet ruw. Strelend. Geen zwerversvloeken maar fluisterwoorden." Jachtige cadans Wat opvalt is dat Van Dis zich inleeft in de jongen, ook al vertelt hij het verhaal in de derde persoon. De zinnen lopen in cadans, zijn bijna hoorbaar om het mooi geschreven. Geregeld, ook hier bij voorbeeld tussen de eerste twee zinnen, vlecht hij rijmpjes in de tekst. Het is komma-proza. Korte zinnen, waarin veel is samengebald. Type: "De hoofdrol is een vierdeklasser, Tom, blonde krullen tot zijn schouders, de strakste broeken, voor niemand bang." Wat is daar tegen, zal men zeggen. Heel eenvoudig, het is bijzonder vermoeiend om aldoor iemand zich zo behaagziek en quasi-poëtisch,' want beknopt, soms rijmend en meestal metrisch, te zien uitdrukken Ik moet eigenlijk zeggen: zich te horen uitdrukken, want de klank en de jachtige cadans zijn hier zo overheersend geworden, dat na enige bladzijden de betekenis geheel op de achtergrond verdwijnt van Dis schrijft wat vroeger woordkunst heette, een Arij Prins-achtig proza, gelikt en koket. Een heel boek vol met zulke zinnen is werkelijk te veel van het goede. Dit is proza dat zichzelf met graagte ten tonele voert. Nog een voorbeeld. Zilver heeft een krantenwijk. "Marieke schampert als zij Zilver aan zijn tas ziet sjorren. Hij glijdt eraf, zijn fiets glipt weg, de kranten vallen. Inktzwarte handen, zijn lijst vol vieze duimen. Hij voelt Mariekes ogen branden. "Zijn voorwiel schiet omhoog, zijn hakken haken in de tassen. Een regendruppel sijpelt langs zijn rug. Bij zijn eerste brievenbus hoort hij een hese stem, het is Marieke, haar tas al drie straten lichter: 'Hé, je kranten worden nat.' Zij trekt zijn riemen vast en verdeelt de krantenlast, links en rechts evenveel. Haren druppen, wangen glanzen, wat is Marieke fris en mooi." Het is proza, dat zo belegen is als woordkunstig proza maar zijn kan: Marieke schampert. Hakken haken. Iets sijpelt langs de rug. Drie straten lichter. Vast krantenlast. Haren druppen. Wangen glanzen. Als je het kort zegt, lijkt het misschien wel fris en mooi. Wat kan iemand bewogen hebben om een verhaal over te dragen dat vrijwel uitsluitend uit nogal geaffecteerd versiersel bestaat. 'Dichter wil hij worden' staat ergens van Zilver. Zilver wil van alles, hoe vaak een zin niet met zijn naam begint, en nu wil hij dus ook nog dichter worden. Jeugdboekstijl Waar een andere stijl het verhaal diepgang had kunnen geven, zorgt de gebruikte (die ook vaak aan een jeugdboekstijl in de Tachtiger traditie herinnert en al te nadrukkelijk elegant wil zijn) juist voor een grote oppervlakkigheid. Waarnemingen, buitenkant, jambische zinsbouw, golvingen genoeg, maar waar blijft de rest? "Later als hij achttien jaar is geeft de wet hem vrije hand." Van Dis dringt je een metrum op, en dat gaat in het geval van proza ten koste van de betekenis. 'Zilver of Het verlies van de onschuld' vind ik dan ook een mislukte roman. Er is geen mogelijkheid om je met Zilvers lot te vereenzelvigen of om er anderszins veel belangstelling voor op te brengen, daarvoor belemmert de stijl te veel de totstandkoming van een werkelijk interessant verhaal.
Titelverklaring Secundaire Literatuur:

Recensietitel: Adriaan van Dis : wil het te mooi maken
Van Deel vindt dat Adriaan van Dis teveel gebruik maakt van dichtend schrijven. Het is teveel om een boek te maken met zoveel metrische en bijna rijmende zinnen, het is té mooi. Het is haast vermoeiend om te zien hoe iemand zinnen construeert om het mooi en niet om wat ze de lezer moeten vertellen; zo zijn zijn zinnen ‘quasi-poetisch’ volgens de schrijver van deze recensie. Ergens heeft hij ook wel gelijk, de zinnen zijn ook bijna te mooi maar in mijn ogen is dat niet vermoeiend maar ergens wel bewonderenswaardig, een simpel verhaal over het opgroeien van een jongen veranderd in een (wel erg lang) gedicht.

Structuur
In deze recensie wordt vooral kritiek geuit op de schrijfstijl van Adriaan van Dis. Over de verdere opbouw en structuur wordt niet veel gesproken, geen kritiek noch lof. Toch heb ik gekozen voor structuur omdat dat is wat mij ’t meeste opviel, drie hoofddelen die precies de drie fases van ’t leven van Zilver aangeven en verwoorden. Het perspectief; de vertelsituatie vond ik verder niet erg interessant omdat ’t een verteller is die het woord heeft in dit boek en erg meeleeft met Zilver waardoor ik dat ook deed.

Structuur – mijn visie
Je wordt midden in een verhaal gegooid, de hoofdpersonages worden niet voorgesteld noch wordt verteld waar het zich afspeelt. Ook is er geen sprake van een belangrijk begin, er is geen bepaalde ‘beginsituatie’ dus in ’t begon was het even doorlezen voor mij omdat het verhaal me niet direct boeide. De schrijver heeft gebruik gemaakt van een epiloog. Zilver vliegt door de straat van de ramen, hij landt en hoort nu bij de mannen. De opbouw is ook vrij rustig, het verhaal bestaat uit drie delen die verder vrij duidelijk verteld worden. Het verhaal wordt naarmate het einde nadert ingewikkelder, dan merk je echt dat Zilver aan het ontdekken is wie hij is en wat hij wil zijn. Wie hij wil zijn. Tot op het moment dat László en Douzy hem verraden is Zilver aan het twijfelen. Maar dan kijkt hij terug, terug naar de afgelopen tijd en dan vallen de puzzelstukjes voor hem in elkaar. Alles word duidelijk, en het blijkt dat alles geen toeval was maar dat het allemaal een betekenis heeft in zijn leven.

Secundaire literatuur – conclusie
Erg overtuigend vond ik de recensie niet omdat ik het gewoon totaal niet met van Deel eens was, ik vond het wel een mooi boek en vond de dichterlijke zinnen prachtig om te lezen. Het is inderdaad best vermoeiend af en toe en ik raad ook niemand aan dit boek uit te proberen lezen in een half uurtje maar buiten dat vond ik het zeer bewonderingwaardig om te zien hoe hij zo’n simpel verhaal een prachtige wending kan geven waardoor je terecht komt in een soort droomwereld van Zilver. De secundaire literatuur was verder ook niet erg nuttig omdat er zowel vrij weinig over ’t perspectief werd gezegd als over de structuur. Het meeste was enkel kritiek op de schrijfstijl van Adriaan van Dis en daar bleef het wel zo’n beetje bij.

Evaluatie
Toen we weer aan literatuur begonnen met Nederlands wist ik dat er weer een boekverslag aan zat te komen, maar ik had eigenlijk helemaal geen zin om weer een boek ‘verplicht’ te moeten lezen, aanvankelijk koos ik dus ook dit boek omdat het een van de dunste was die ik kon vinden bovendien leek dit boek me nog wel aardig. Toen ik begon te lezen herkende ik steeds meer in de hoofdfiguur en sprak het verhaal me steeds meer aan. Ik vind het echt mooi hoe een persoon zo’n soort kijk op het leven kan hebben. Ik dacht altijd: je leeft en gaat dan weer dood, maar zoals Zilver ertegenaan kijkt is heel anders hij ziet het leven als een grote droom. Alles wat hij de eerste keer doet moet perfect zijn en schrijft hij op in zijn “eerste keren boekje”. Echt te mooi. Het verhaal spreekt me ook erg aan, omdat het over een jongen gaat die niet wordt gerespecteerd door heel veel mensen. De situatie waarin hij leeft is zo begrijpelijk, dat hij toch op een bepaalde manier een held is. Het is een andere schrijfstijl dan ik gewend ben omdat de zinnen bijna ‘te mooi’ lijken, bijna dichtend. Bovendien bestaat het verhaal duidelijk uit 3 delen wat ik ook nog bijna nooit ben tegen gekomen. De beschrijvingsopdracht was makkelijk te doen en de verdiepingsopdracht ook wel, bij secundaire literatuur was het even goed lezen maar dat viel uiteindelijk ook wel mee, dus dat ging goed. Het was een erg apart boek om te lezen maar weer ’s wat anders is ook wel leuk, dus mijn conclusie is dat het toch niet zo heel erg was om ‘verplicht’ een boek te moeten lezen.