Primaire gegevens. Auteur: Rudi van Dantzig. Titel: Voor een verloren soldaat. Ondertitel: - Verschenen in: 1986. Gelezen uitgave: De uitgave van Wolters Noordhoff, Penta Pockets 2000. Aantal bladzijden: 286. Leestijd: ongeveer 9 ½ uur. Uitgelezen op: 16 december 2001. Verantwoording keuze. Ik heb gekozen voor het boek ‘Voor een verloren soldaat’, omdat ik het boek al een tijd in de kast had staan en van een klasgenoot hoorde dat het een heel mooi boek is. Ook sprak het onderwerp mij wel aan. Ik had de achterkant al een keer gelezen en ik had ook al eens een begin gemaakt in het boek. Het leek mij toen ook al een leuk boek, maar ik heb het nooit uitgelezen, omdat ik er niet veel tijd voor had en er ook geen tijd voor heb gemaakt. Omdat ik het boek had gekocht, bij de Penta Pockets 2000, werd het natuurlijk ook wel eens tijd om het te gaan lezen. Verwachtingen vooraf. Door de manier waarop een klasgenoot vertelde waarover het boek ging en dat hij het zo’n mooi boek vond, leek het mij direct al een mooi en vooral meeslepend boek. Ook boeien onderwerpen als mishandeling en misbruik mij wel, wat in dit boek natuurlijk ook naar voren komt. De manier waarop Jeroen reageerde op de dingen die de Amerikaanse soldaat, Wolt, met hem deed en dat hij verliefd op de soldaat zou worden waren anders dan ik had verwacht. Ik had meer verwacht dat hij toch wel bang voor de soldaat zou zijn en het niet fijn vond. Ook had ik niet verwacht dat Jeroen uiteindelijk echt homoseksueel zou zijn. Ik denk dat dit komt doordat er in de flaptekst niets over wordt gezegd, waardoor ik er niet echt aan had gedacht. Ik vond het niet vervelend dat ik het niet wist van tevoren. Het laatste gedeelte waarin zijn herinneringen weer boven komen en hij terug denkt aan Wolt, duurde ook veel korter als ik had verwacht, maar zoals het nu is vind ik het eigenlijk wel beter.
Eerste reactie achteraf. Ik vond het een mooi en vooral meeslepend verhaal en het was makkelijk om je in te leven in de ik-figuur, de elfjarige Jeroen. Waar ik moeite mee had was dat sommige stukken langdradig beschreven worden, waardoor het af en toe moeilijk was om door te lezen en je aandacht er goed bij te houden. Het verhaal was goed te begrijpen en de gebeurtenissen waren erg realistisch. Het werk spreekt met wel aan. Het leest lekker, doordat het geen moeilijke tekst is en ook het onderwerp interesseert me wel. Uittreksel. In het vroege najaar van 1944 vertrekt een groep Amsterdamse kinderen naar het Friese platteland. Daar is, in tegenstelling tot de stad, nog voldoende te eten. Ook de elfjarige Jeroen gaat mee in de kleine vrachtauto. Hij komt terecht bij een vissersfamilie in het dorp Laaxum. Hait en Mem hebben zeven kinderen, waarvan er vijf nog thuis wonen. Het leven in het dorp is zeer vreemd voor Jeroen. Hij kan moeilijk wennen aan de taal, het eten, het bidden, de kerkgang en de christelijke school. De enige die hij kent, is zijn buurjongen Jan Hogervorst, die in een nabijgelegen dorp is ondergebracht. Na een zwempartij liggen de twee jongens te drogen op de dijk, als Jan plotseling op hem gaat liggen en zijn erectie laat zien. Jeroen is in verwarring gebracht, maar ervaart ook een vreemd gevoel van intimiteit. Enkele weken later krijgt hij zelf een erectie wanneer hij het been van Jan aanraakt. Op een dag in het voorjaar is er het nieuws dat de Duitsers gevlucht zijn. Overal in het dorp lopen Amerikaanse soldaten en Jeroen is gefascineerd door de gespierde lichamen van deze mannen. Eén van hen biedt hem een pakje kauwgum aan. Hij stelt zich voor als Wolt en wil heel graag "friends" worden met Jeroen. Ze maken samen een autoritje en bij het uitstappen begint Wolt hem te kussen en te betasten. Jeroen is zeer geschokt en begint te huilen. Thuis wordt hij ziek en 's nachts krijgt hij nachtmerries over de ervaringen van die dag. Toch zoekt hij Wolt de volgende dag weer op, terwijl de hele familie naar de kerk is. Opnieuw hebben ze seksueel contact, maar nu is het minder wild. Er volgen meer ontmoetingen en Jeroen is helemaal in de ban van zijn soldaat. Hij is dan ook zeer geschokt als hij hoort dat de Amerikanen het dorp hebben verlaten. De ervaringen hebben zo'n grote invloed op hem dat Jeroen opeens niet meer naar Amsterdam verlangt. Zijn moeder komt hem ophalen en hij twijfelt of hij in Laaxum zal blijven om op Wolt te wachten. Toch gaat hij met haar mee. Hij voelt zich onwennig in zijn eigen omgeving en blijft zoeken naar zijn soldaat tussen de weinige geallieerden die er nog zijn. Hij is verliefd op Wolt en voelt zich opeens een stuk volwassener. Pas als hij weer naar school moet, stopt hij met zoeken. In het laatste hoofdstuk is Jeroen vijfendertig jaar ouder geworden. Een groep Canadese oud-strijders komt ter gelegenheid van het zevende lustrum van de bevrijding terug in Amsterdam. Even hoopt Jeroen zijn Wolt terug te zien. De herinneringen aan de laatste oorlogsmaanden en de moeizame tijd daarna komen weer boven. Nadat hij zich op zijn studie en werk heeft gestort, heeft de tijd alle wonden geheeld. Verhaalanalyse. De wijze van vertellen. Het boek is vanuit het ik-perspectief geschreven. De ik-figuur is de elfjarige Jeroen, die ook de hoofdpersoon in het boek is. Spanning. Ik denk niet dat de schrijver echt van plan was een spannend boek te schrijven. Het is naar mijn mening dan ook niet een spannend boek, maar meer een meeslepend boek, wat ook soms wel wat spanning met zich meebrengt. Tijd en Ruimte. Het boek speelt zich af aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, vanaf ongeveer 1944. Het begint in Amsterdam, waar het boek ook eindigt. Het grootste gedeelte van het boek speelt zich af op het platteland in Laaxum, waar de ik-figuur een jaar logeert, omdat de omstandigheden in Amsterdam verslechteren, en de omgeving. Het grootste verschil tussen Amsterdam en Laaxum voor Jeroen, de ik-figuur, is de gereformeerde sfeer in het Friese dorpje, wat in Amsterdam heel anders is en waar Jeroen dan ook moeite mee heeft. Aan het eind van het boek wordt een tijdsprong gemaakt naar 1980, wanneer de ik-figuur terug denkt aan de gebeurtenissen in Laaxum. Het verhaal is chronologisch verteld waarbij gebruik is gemaakt van flashbacks. Personages. -De hoofdpersoon in het boek is de ik-figuur, de (in het begin van het boek) elfjarige Jeroen. Jeroen wordt door zijn ouders met goede bedoelingen ondergebracht bij een gezin in Laaxum (Friesland), omdat de omstandigheden tijdens de oorlog in Amsterdam verslechteren. Hier zal hij een jaar blijven en zijn groei naar volwassenheid zal in dat jaar in het boek beschreven worden. Jeroen was altijd al ‘een beetje anders’ volgens zijn moeder. In Laaxum kan hij moeilijk wennen aan de verschillende omstandigheden. Hij heeft moeite met het geloof, naar de kerk gaan en bidden. Hij wordt ingewijd in de seksualiteit, door de Amerikaanse soldaat, Wolt, en hij ontdekt zijn homoseksualiteit. -Een ander belangrijk persoon, een belangrijke bijpersoon, is Wolt. Wolt is een Amerikaanse soldaat in het leger van de geallieerden. De relatie die hij met Jeroen heeft is ongelijkwaardig. Wolt is alleen maar uit op seks zonder verdere verplichtingen, terwijl Jeroen helemaal in Wolt opgaat en zich verliest in de soldaat. Wolt is dan ook zomaar verdwenen, zonder enig bericht aan Jeroen. -De andere bijpersonen zijn: -De ouders van Jeroen; zij sturen hem naar Laaxum, met goede bedoelingen. Toch voelt Jeroen zich verraden door hen. -Hait en Mem Visser en hun zeven kinderen (Jantsje, Popke, Diet, Trientsje, Meint, Harmen en Pieke); ze wonen in Laaxum en nemen Jeroen in huis. Het is een erg gereformeerd gezin. Hait en Mem zorgen voor Jeroen alsof het hun eigen zoon is. -Jan Hogervorst; Jan is ongeveer evenoud als Jeroen en komt ook uit Amsterdam. Hij is de buurjongen van Jeroen en is nu ondergebracht in een dorp vlakbij Laaxum. In het begin van hun verblijf trekken Jan en Jeroen nog wel met elkaar op, omdat ze beiden vreemd zijn in Friesland. Thema en Motieven. Het boek gaat over het ontdekken van de hoofdpersoon van zijn homoseksualiteit en persoonlijke groei. Als Jeroen in Laaxum komt voelt hij zich anders, een buitenstaander. Dit wordt anders doordat er een band groeit met het gezin aar hij logeert en met het dorp. Ook komt Jeroen er in Laaxum achter dat hij homoseksueel is, doordat hij een relatie heeft met Wolt, de Amerikaanse soldaat, die hem ook inwijdt in de seksualiteit. De motieven in dit boek zijn: - Eenzaamheid; Jeroen voelt zich een buitenstaander, hij mist zijn ouders en andere dingen in Amsterdam en de enige die ij kent is zij buurjongen, Jan Hogervorst, die ondergebracht is in een dorp in de buurt. Terug in Amsterdam voelt hij zich weer anders, alleen, door zijn homoseksualiteit. - De groei naar volwassenheid; tijdens zijn verblijf in Laaxum zit Jeroen lichamelijk in een groeispurt en wordt hij ook ingewijd in de seksualiteit. Ook geestelijk groeit Jeroen naar volwassenheid. Hij gaat nadenken over het geloof en komt erachter dat hij homoseksueel is. Titel, ondertitel en motto. Titel: Voor een verloren soldaat. De titel van het boek is te verklaren op twee manieren. Jeroen, de hoofdpersoon, ontmoet in de Tweede Wereldoorlog een Amerikaanse soldaat, Wolt, waarmee hij zijn eerste homoseksuele ervaringen heeft. Na de bevrijding zijn de Amerikaanse soldaten plotseling weg, ook Wolt. Jeroen gaat naar hem op zoek, maar vindt hem niet. Wolt blijft voor hem altijd ‘een verloren soldaat’. Ook noemt Jeroen hem ‘mijn verloren soldaat’. Je kunt de titel ook letterlijk verklaren door te zeggen dat het boek geschreven is voor een verloren soldaat. Ondertitel: Het boek heeft geen ondertitel. Motto: […] dan vouwen zij de handen, de disgenoten in het huis. Van tafelrand tot tafelranden

Geschikt tot een onzichtbaar kruis. Het motto van het boek komt uit het gedicht “Het gebed” van Ida Gerhardt. Het verwijst naar het Friese gezin, de disgenoten, en de situatie waarin Jeroen terechtkomt. Het gezin is erg gelovig, waaraan Jeroen niet gewend is. Ook slaat de term ‘disgenoten’ op de opdracht: “Voor Berendina Hermina, mijn moeder, en mijn Friese disgenoten, in dank”. Persoonlijke beoordeling. Ik vond het een mooi en emotioneel boek. Het was zo’n emotioneel boek, omdat het vooral over de gevoelens van de hoofdpersoon, Jeroen, gaat. De hoofdpersoon, en ook de andere personen, kwamen heel realistisch over, waardoor het ook heel makkelijk is om je in te leven in de hoofdpersoon. Het was niet vervelend bij het lezen, omdat het wel mooi beschreven wordt, maar toch zijn sommige stukken wel een beetje langdradig, doordat het zo realistisch beschreven is, waardoor er weinig spanning is bij deze gedeelten. De meeste spanning was er, volgens mij, wanneer de soldaat, Wolt, en Jeroen elkaar ontmoeten, omdat je vooral dan graag wilt weten hoe het verder gaat. Het boek was makkelijk te lezen, door de chronologische opbouw en ook door het taalgebruik in het boek, was het goed te volgen en kon je lekker doorlezen. Ook door de chronologische opbouw, was het moeilijk om af en toe even te stoppen met lezen, omdat je graag wilt weten hoe het verder gaat. Verwerkingsopdracht. Opdracht I2 (LZG 43): Zoek een korte biografie van de auteur. Kopieer deze biografie. Bespreek puntsgewijs welke biografische gegevens te maken hebben met het door jouw gelezen werk. Onderstreep de passages uit de biografie die voor je bespreking belangrijk zijn en wees zo concreet mogelijk in je verwijzingen naar het gelezen werk. Citeer of kopieer de tekstgedeelten uit de roman die je gebruikt voor je bespreking. (LZG 43) Biografie van Rudi van Dantzig: Ik ervoer dat dans een taal is, waarin je dingen kunt zeggen zonder woorden te gebruiken. Alles wat ik had opgekropt, kon er op die manier uit.' Jarenlang kon Rudi van Dantzig niet praten over een indringende ervaring die hij op 11-jarige leeftijd meemaakte in de eerste dagen na de bevrijding in 1945. Nachtmerries en angsten die hem in de naoorlogse jaren parten speelden, raakte hij pas kwijt toen hij de dans ontdekte waarin hij zich kon uiten. Rudi van Dantzig werd op 4 augustus 1933 geboren en groeide op in Amsterdam. De laatste oorlogswinter verbleef hij in het Friese Laaxum. Het gevoel anders te zijn dan de andere kinderen kreeg hij op de lagere school al. Hij werd het teruggetrokken, eenzame en altijd gepeste jongetje van de klas. Toen hij in de bioscoop de balletfilm De rode schoentjes zag, maakte dat het heilige vuur in hem wakker: dansen was wat hij wilde. Hij begon choreografieën te maken voor schoolavondjes waardoor hij bij zijn medeleerlingen aanzienlijk populairder werd. Begin jaren '50 ging hij danslessen nemen bij Sonia Gaskell, toen dé docente voor beroepsdansers. Hij werd toegelaten tot Sonia Gaskells Ballet Recital, een voorloper van het Nederlands Ballet, later omgedoopt tot Het Nationale Ballet. Twintig jaar lang, vanaf 1971, was Van Dantzig zelf de artistiek leider van Het Nationale Ballet. Over zijn vriendschap met de beroemde danser Rudolf Noerejev schreef hij het in 1993 (het jaar dat Noerejev aan Aids overleed) verschenen Noerejev: het spoor van een komeet. In 1955 werd Nachteiland, zijn eerste choreografie uitgevoerd. Het begin van een lange reeks die zich kenmerkte door een expressionistische dansstijl en met name ook door een sombere visie op het menselijk bestaan en de maatschappij. Die weinig vreugdevolle blik op een mistroostige wereld keert terug in de verhalenbundel Afgrond die verscheen in 1996. Hierin bundelde Van Dantzig verhalen die hij in de acht voorafgaande jaren schreef. De drie laatste verhalen (in de afdeling 'Vleugels') gaan over zijn gestorven ouders en doen in stijl en sfeer denken aan Voor een verloren soldaat. Met Voor een verloren soldaat stapte Van Dantzig op indrukwekkende wijze de literatuur binnen. De roman werd bekroond met de Geertjan Lubberhuizen-prijs voor het beste debuut van 1986. Regisseur Roeland Kerbosch verfilmde het boek in 1992. Recensenten waren zeer te spreken over Van Dantzigs oog voor details en over de subtiliteit waarmee hij de gevoelens van de jonge Jeroen beschreef. Diezelfde punten werden ook geroemd in de recensies van Afgrond. Toch hadden nogal wat critici ook moeite met de wel heel zwartgallige verhalen, de soms wat overdadige stijl en de qua compositie niet altijd even sterke teksten. Na een roman en een verhalenbundel schreef Van Dantzig in 1997 voor De Bijenkorf een novelle: De bruid staat rechts van u. Hierin wordt de met haar jeugdliefde Ewout getrouwde Gertie het lijdend voorwerp in een driehoeksrelatie als haar man homoseksueel blijkt en hij zijn collega Robert in huis brengt. In 1998 ontpopte Van Dantzig zich ook als toneelschrijver. Het toneelgezelschap De Appel vroeg hem een voorstelling te regisseren, maar omdat hij geen geschikt bestaand stuk kon vinden, besloot hij er zelf één te schrijven. Dat werd Toen gij naakt en bloot waart, over een groep mensen die samengedreven worden op een zeer geïsoleerde plek. Bespreking: Rudi van Dantzig groeide net als de hoofdpersoon, Jeroen, op in Amsterdam en verbleef ook de laatste oorlogwinter in het Friese Laaxum. Ook was Rudi toen net als Jeroen 11 jaar oud. De dingen die Rudi heeft meegemaakt in Laaxum heeft hij verwerkt in zijn boek ‘Voor een verloren soldaat’. Jeroen maakt daarin ongeveer hetzelfde mee. Van Dantzig voelde zich ook net als de hoofdpersoon al op de lagere school ‘anders’ en was toen erg eenzaam, wat ook een motief is in het boek. Het ontdekken van zijn homoseksualiteit gebeurde net als Jeroen in het Friese Laaxum. Van Dantzig schrijft vaker in een zelfde sfeer en stijl als die in ‘Voor een verloren soldaat’, zoals in de verhalenbundel ‘Afgrond’. Hij heeft ook meerdere boeken geschreven waarin homoseksuele personen voorkomen en is ook zelf homoseksueel. Zijn boek ‘Voor een verloren soldaat’ is, naar mijn mening, ook erg realistisch geschreven, wat volgens mij komt doordat het verhaal gedeeltelijk overeenkomt met zijn eigen ervaringen.