3.1 Primaire gegevens van het werk
Ondertitel: geen
Verschenen in: 1996
Aantal pagina's: 238
Leestijd: 4 uur
Uitgelezen op: 24 december 2000
3.2 Verantwoording van de keuze
Ik was deze kerst bij mijn tante en ik verveelde me een beetje, dus besloot ik alvast een boek voor mijn boekverslag te lezen. Ik heb toen even in de boekenkast gekeken en toen ‘Verborgen gebreken' gepakt. Ik heb even de achterflap gelezen, het boek leek me wel goed. Daarom heb ik voor dit boekverslag ‘Verborgen gebreken' gelezen. 3.3 Verwachtingen vooraf
Ik verwachtte dat het boek heel erg feministisch zou zijn, omdat dat toch een beetje het imago van Renate Dorrestein is. Toch viel dat wel mee, het boek was helemaal niet zo feministisch als ik had gedacht. 3.5 Korte samenvatting van de inhoud

Christine, een tienjarig meisje wordt misbruikt door haar oudere broer, Waldo. Na een on
gelukkige duw van haar vindt hij de dood. Christine slaat hierom op de vlucht samen met haar broertje Tommie en belandt in de auto van Agnes Stam. Agnes is op weg naar het familiehuis van haar en haar inmiddels overleden broers. Daar komt zij erachter dat haar leven er heel anders uit gaat zien nadat de laatste van haar vier broers ook is overleden. Die broer, Robert, was de enige man waarvan ze ooit gehouden heeft, maar haar liefde voor hem was een onbeantwoorde liefde. 4.1 Tijd en ruimte
Het verhaal speelt zich af op het Schotse eiland Mull, in het plaatsje Port na Bà. Daar staat het huis dat Agnes samen met haar vier broers heeft opgeknapt en waar zij vele zomers hebben doorgebracht. Het verhaal wordt chronologisch verteld, maar heeft af en toe een flashback, meestal van Agnes, waarin ze terugdenkt aan haar gelukkige, beschermde jeugd, waarin haar broers een grote rol speelden. Soms zijn de flashbacks van Christine. 4.2 De wijze van vertellen
Het verhaal wordt grotendeels verteld in het hij-perspectief (eigenlijk het zij-perspectief). De lezer maakt het verhaal namelijk afwisselend uit het perspectief van Agnes en van Chris mee. Behalve wat ze zeggen en doen, maakt de lezer ook hun gedachtengang nauwkeurig mee. Ook komt het perspectief van de alwetende verteller voor. Zo weet de lezer al heel snel dat Waldo dood is, de personen in het boek weten dat niet. 4.3 Spanning
Het boek ‘verborgen gebreken' is niet heel erg spannend, het verhaal kabbelt grotendeels rustig voort. Toch zijn er heel spannende momenten, bijvoorbeeld als de Schotland Yard bij Agnes aan de deur komt of als Chris de deurwaarder doodschiet. 4.4 Thema en motieven
De thema's van ‘Verborgen gebreken' zijn eenzaamheid, ouderdom, onrecht en schuldgevoel. Een motief in ‘Verborgen gebreken' is de steeds terugkerende gedachte van Chris: ‘Ik ben een engel met een tweesnijdend zwaard, ik ben de Engel van de Gerechtigheid'. Telkens nadat ze dit denkt doet ze iets gewelddadigs om zich te wreken, ze duwt bijvoorbeeld haar broer die haar jarenlang heeft misbruikt zo hard, dat hij valt en sterft. Ook de jeugdherinneringen van Agnes waarin haar broers een heel grote rol spelen zijn een motief. 4.5 Personages
Hoofdpersonages
Agnes Stam
Agnes is een vrouw van zeventig. Ze is nooit getrouwd geweest, maar heeft haar hele leven haar eigen broer, Robert, aanbeden. Ze had nog drie broers: Frank, Justus en Benjamin. Deze zijn allemaal overleden en daardoor voelt ze zich eenzaam. Haar broers hebben haar altijd heel erg beschermd, iets wat ze pas merkt nu ze allemaal overleden zijn en ze alles zelf moet doen. Haar schoonzusters vinden haar een oude vrijster. Ze merkt zelf dat haar gezondheid achteruit gaat en ze is bang dat anderen dat ook zien. Nadat ze een beroerte heeft gehad is ze half verlamd. De buurvrouw haalt haar dan op en brengt haar naar een verpleeghuis. Al heeft ze geen kinderen, haar opvoedingsmethoden zijn beter dan die van de 'echte ouders' in het boek. Christine Jansen
Cristine, ook wel Chris genoemd, is de dochter van Sonja. Haar vader wordt niet bekendgemaakt in het boek. Ze is tien jaar oud. Ze duwt haar broer, Waldo, die haar jarenlang heeft misbruikt, in het water, waarna hij verdrinkt. Ze is heel zorgzaam tegenover haar broertje van vier jaar oud, Tommie, die waarschijnlijk ook het slachtoffer is geworden van Waldo, maar heeft totaal geen boodschap aan wat hij, weliswaar jong als hij is, vindt en wil. Agnes noemt haar Bazooka, in de eerste plaats omdat ze altijd Bazooka Joe kauwgum kauwt, maar die naam geeft ook heel goed haar karakter weer. Ze is namelijk heel explosief en onberekenbaar. Haar gedachten zitten volkomen onvolwassen, onbezonnen en soms ook chaotisch in elkaar. Het is

duidelijk aan haar te merken dat ze geen normale, gestructureerde opvoeding heeft gehad. Ze is een slachtoffer van een slecht functionerend gezin en van incest. Bijpersonen
Sonja
Sonja is de moeder van Chris. Ze heeft ook twee zonen van 16 en 4 jaar oud. De drie kinderen zijn allen van een andere man. Ten tijde van het verhaal heeft ze een relatie met Jaap. De enige
van haar kinderen in wie ze zichzelf herkent, is Waldo. Ze sluit haar ogen voor het gedrag van Waldo, ze maakt zichzelf wijs dat hij voor de ‘gezelligheid' bij zijn zusje en broertje in bed ligt. Waarschijnlijk wil ze het niet aanvaarden omdat ze het idee heeft dat haar leven net weer een beetje normaal is, en die illusie wil ze niet verstoren. Tommie
Tommie is het vier jaar oude broertje van Chris. Hij is erg afhankelijk van Chris en praat weinig. Chris helpt hem met alles, eigenlijk is zij degene die Tommie opvoedt. Als hij in moeilijkheden is roept hij dan ook altijd Chris, en niet zijn moeder, wat toch wat zegt over de gezinssituatie bij hem thuis. Agnes noemt hem Invatuq, omdat ze vindt dat hij op een Eskimo lijkt. Waldo is de broer van Chris en Tommie. Hij is zestien jaar oud en misbruikt zijn broertje en zusje. Hij overlijdt doordat Chris hem in het water duwt. De familie Flynt beheert het huis in Port na Bà van de familie van Agnes. Ze zijn simpele, hardwerkende boeren. 4.6 Titel, ondertitel en motto. Titel
De titel van het boek dat ik heb gelezen is ‘Verborgen gebreken'. Alle personages hebben gebreken die ze niet willen laten zien. Zo mist Agnes één oog, iets wat ze camoufleert met een glazen oog. Het gezin Jansen heeft veel verborgen gebreken: de incest, het feit dat alle drie de kinderen van Sonja van verschillende vaders zijn en het geestelijk gehandicapte zusje van Sonja, dat weggestopt is in een tehuis
Ondertitel
Niet van toepassing. Motto
Dit boek heeft een hoofdmotto en zeven submotto's. Het hoofdmotto is een tekst van Virginia Woolf :"Dit is een onbelangrijk boek, want het gaat over de gevoelens van vrouwen in een huiskamer." De submotto's, die afkomstig zijn uit het bijbels scheppingsverhaal staan aan het begin van elk deel van het verhaal, het verhaal is namelijk opgedeeld in zeven delen. Het hoofdmotto is ironisch bedoeld. De gevoelens van de vrouwelijke personages in dit boek zijn zeker belangrijk! En van een huiskamer is bovendien geen sprake. Waarschijnlijk wordt er met "De huiskamer" de huiselijke sfeer en de intimiteit van de
gezinnen bedoeld. De submotto's bestaan uit enkele zinnen uit het bijbelse scheppingsverhaal die, ook al ironisch, passen bij dat deel van het verhaal. Vooral bij het zevende/laatste deel komt de ironie duidelijk naar voren. Het einde lijkt voor de familie heel goed af te lopen: Iedereen is weer bij elkaar en de familie Jansen gaat op weg naar Skye om Waldo te bezoeken. De lezer weet echter wel beter: Waldo is vermoord door zijn zusje, Christine, en dat is niet haar enige moord. Toch staat aan het begin van dit deel het motto: "God zag dat het goed was". Hiermee wordt dus gesuggereerd dat alle gebeurtenissen zo hadden moeten plaatsvinden, zo was het goed! Relatie tussen tekst en auteur

Renate Dorrestein wordt in 1954 geboren in Amsterdam. Als journaliste begint ze haar loopbaan bij het weekblad Panorama (toch niet bepaalde hoogstaande literatuur). Ze schrijft romans, columns en autobiografische verslagen. Haar eerste boek is de verhalenbundel Voorleesboek voor planten in 1976, maar bekendheid krijgt ze pas met haar eerste roman De buitenstaanders in 1983. Haar romans zijn altijd als feministisch te herkennen en thema's als het idee dat vrouwen pas voor vol worden aangezien als ze getrouwd zijn en een kind hebben (net als Agnes in dit boek, die niet voor vol aan wordt gezien omdat ze een ‘oude vrijster' is), komen regelmatig aan bod. Mannen spelen slechts bijrollen in haar romans. Dat is ook het geval in ‘Verborgen gebreken', de mannen spelen slechts een bijrol, alles draait om de vrouwen: Sonja, Agnes, Christine. De dood van haar zusje is ook een belangrijk thema. Hierover schrijft ze in de autobiografische roman Het perpetuum mobile van de liefde (1988). Nadat Dorrestein de ziekte ME (chronische vermoeidheid) heeft gekregen, is ook ziekte en het sociaal isolement waarin zieke mensen zich vaak bevinden een hoofdthema in haar werk. In ‘Verborgen gebreken' leeft Agnes ook in een sociaal isolement omdat ze al redelijk oud is. Niemand ziet haar meer voor vol aan en niemand durft deze zomer zijn of haar kind aan Agnes' zorgen toe te vertrouwen. Vroeger gingen altijd talloze nichtjes en neefjes van haar mee naar Port na Bà, maar dit keer reist ze voor het eerst alleen. Tenminste, dat denkt ze, ze weet in het begin niet dat Chris en Tommie in haar auto zijn gekropen. In 1993 kreeg Dorrestein voor haar gehele oeuvre de Annie Romein Prijs. Andere werken: Haar kop eraf! Alice als ideale heldin voor hedendaagse feministes, Buitenstaanders, Vreemde streken, Noorderzon, Een nacht om te vliegen, het perpetuum mobile van de liefde, Voor alles een dame, Het hemelse gerecht, Korte metten, Ontaarde moeders, Een hart van steen, Heden ik, Want dit is mijn lichaam en Een sterke man. 4.8 Relatie tussen verschillende teksten
Ik heb van Renate Dorrestein ook het boek ‘Want dit is mijn lichaam" gelezen. In dit boek is een van de hoofdpersonages in weze ook een oude vrijster, Maria, ze heeft één keer een relatie met iemand gehad, is toen zwanger geraakt en heeft daarna nooit meer een relatie gehad. Ook is het boek erg feministisch, in het boek stellen de mannen niets voor zonder hun vrouwen. In dit boek komt net zoals in ‘Verborgen gebreken' ook een persoon voor die zich verzet tegen alles. In ‘Verborgen gebreken' is dat Chris, in ‘Want dit is mijn lichaam' is dat de vader van Maria. Deze vader is schilder en maakt alleen schilderijen waar Maria model voor staat. Als Maria een eigen leven zou gaan leiden en niet meer dag en nacht voor hem zou kunnen poseren, zou hij niets voorstellen, want dan zou hij niets kunnen schilderen. In ‘Want dit is mijn lichaam' spelen de vrouwen de hoofdrol en de mannen slechts een bijrol, net als in ‘Verborgen gebreken'. 4.9 De relatie tussen tekst en context
Ik weet niet in wat voor context Dorrestein ‘Verborgen gebreken' heeft geschreven, dus ik kan hier niets over zeggen. 5.1 De literaire recensie
Ik heb twee recensies, één uit de Volkskrant, die geschreven is door Arjen Peters. De recensie stond op 1 maart 1996 in de Volkskrant, en draagt de titel:'Stom oud wijf dat de Gysbreght niet kent'. De ander komt uit de Standaard en is geschreven door Karel Osstyn. Die recensie stond op 29 februari 1996 in de Standaard en is getiteld:'Voorbij misdaad en schuld'. Recensie van Peters, de Volkskrant Recensie van Osstyn, de Standaard
structurele argumenten ...Nu stuurt ze een weerloze vrouw op wie de deemster van de ouderdom vat krijgt, naar een huis dat op oude harde grond staat... ...Vanaf daar ontberen de handelingen en motieven elk logica... ...Verborgen gebreken zou gemakkelijk door gevorderde jeugd kunen worden gelezen, zo avontuurlijk is het boek... ...Het verlaten, desolate landschap is in de nieuwe roman echter een stuk idyllischer dan we van Dorrestein gewoon zijn... realistische argumenten ...Ze heeft een ongeloofwaardig verhaal in elkaar gezet... ...Er lijkt misschien wel erg veel toeval mee gemoeid dat het omeen Nederlandse dame gaat die op Mull de as van haar overleden broer komt uitstrooien. Maar als je weet dat Agnes net zo verknocht is aan Schotland als Renate Dorrestein zelf, vermag dat nauwelijks storen... vernieuwingsargumenten ...De anders zo spotlustige auteur tergt dit keer de lezer... ...Een sterke man was onderhoudend door de vindingrijke perspectiefwisselingenen de thriller-achtige plot. Daarmee vergeleken verbleekt Verborgen gebrekenals een variant zonder de spankracht of de scherpe humor waar Dorrestein het van moet hebben... ...Dit is dus ook niet het zoveelste incestverhaal waarmee we worden geconfronteerd... ...Daarmee is ze, ondanks of dank zij haar ziekte, haar tematiek trouw gebleven... morele argumenten ...Dorrestein verlegt in haar boek de grenzen van schuld en toerekenbaarheid, omdat een oordeel vellen over een kind dat een dodelijk ongeluk veroorzaakt nu eenmaal niet makkelijk is... emovistische argumenten ...Zo muf als het motto is de hoofdpersoon ... ...Waarom heeft Dorrestein haar keuze laten vallen op een zemel die houdt van thee en een muffin? intentionele argumenten Het motto komt uit Virginia Woolf:'Dit is een onbelangrijk boek, want het gaat over gevoelens van vrouwen in een huiskamer.' Daarvan spat de vechtlust. Wij laten die kerels een poepie ruiken en hup meiden, de kont tegen de krib. Tientallen jaren geleden betekende zoiets niet minder dan een statement, tegenwoordig is het onderwerp gemeengoed, met alle gevolgen van dien... ...Het citaat van Virgina Woolf is profetischer en minder grappig dan Dorrestein dacht toen ze het tot fier motto maakte... ...Renate Dorrestein is een schrijfster die weet dat de boodschap wordt gediend door een spannend verhaal. Ze weet ook dat ze beter niet té boodschapperig overkomt. Dus bekijkt ze haar zorgenkind niet vanuit de klassieke moraal. Ze maakt van Chris Jansen een heldin... stilistische argumenten ...Aanvankelijk staat er nog:'Ze heeft niet de indruk dat ze zich de afgelopen zeventig jaar ook maar één belangrijke illusie heeft laten ontstelen. Wie nog nooit een illusie verloor, zou dat woord ook niet in de mond nemen... ...Agnes noemt het jongetje sluikhariger dan ooit, als hij nat van het zeewater is. Dan ooit? Ze heeft het kind net voor het eerst gezien... ...Ze heeft het over ‘mijn benarde veste', terwijl eenieder die heeft school gegaan eens braaf heeft geleerd dat het tweede vers van de Gysbreght van Aemstel spreekt van ‘Mijn benaeuwde vesten'... ...Het verhaal is al veel eerder in- gestort onder de ongerijmdheden, er is geen redden meer aan... ...Renate Dorrestein gebruikt evenwel geen oedipaal jargon om de verhoudingen in het gezin Jansen te beschrijven. Ze weeft alleen heel omzichtig een incestmotief doorheen het verhaal... ...Verborgen gebreken leest weg als een psychologische thriller. DE kompakte intrige die Dorrestein heeft verzonnen, is bijna te mooi om waard te zijn, en toch klopt ze als een bus... ...Het knappe van Verborgen gebreken is dat Renate Dorrestein de tragiek van de kleine Chris aan die van haar beschermvrouw Agnes... eindoordeel — + 5.2
Suffe oude vrijster en hyperactief kind
Verborgen gebreken is het verhaal van een bejaarde en een jong meisje. Oud-lerares en nakomertje Agnes Stam, die pas geleden haar laatste van de vier broers heeft begraven gaat deze zomer als altijd naar het familiehuis in Port na Bà, Schotland. Tientallen keren heeft ze de reis al gemaakt en altijd in het gezelschap van haar talrijke neefjes en nichtjes. Deze keer maakt ze voor het eerst de reis alleen, tot haar grote verdriet. Niemand durft zijn kinderen meer aan haar over te laten, zij is tenslotte gekke, oude tante Agnes maar. Christine Jansen, die zelf Chris genoemd wil worden (‘Chris is stoer, Chris is gevaarlijk..) maakt deel uit van een ‘modern gezin';alle drie de kinderen zijn van een andere vader. De oudste zoon, Waldo, misbruikt haar en haar broertje, Tommie. Chris is hyperactief en agressief, ze kan van het ene op het andere moment uitvallen. Regelmatig houdt ze zichzelf voor ‘Ik ben een engel met een tweesnijdend zwaard, ik ben de Engel van Gerechtigheid'. Onder dat motto duwt ze haar incestueuze broer van een Schotste kade, die daarna verdrinkt. Om te vluchten voor de gevolgen van deze daad verstopt ze zich, samen met haar vierjarig broertje Tommie in de auto van Agnes. Renate Dorrestein behandeld met dit boek een moeilijk onderwerp: incest. Verborgen gebreken is niet één van de vele incest boeken, waarin detail voor detail wordt verteld wat het slachtoffer is aangedaan, integendeel, Dorrestein suggereert alleen heel subtiel het misbruik. Incest is niet het enige onderwerp van Verborgen gebreken, het behandeld ook een van de gebruikelijke onderwerpen van Dorrestein: een vrouw die niet voor vol aan wordt gezien omdat ze niet getrouwd is en geen kinderen heeft. Verborgen gebreken hangt samen van toevalligheden en onwaarschijnlijkheden. Dat Agnes'verstand aan het aftakelen is merk je wel aan haar reactie op alle gebeurtenissen; wanneer ze twee wildvreemde kinderen ontdekt in haar auto meldt ze die niet bij de politie, ze vraagt niet baar de namen van broer en zus. In plaats daarvan laat ze de twee kinderen een paar dagen in haar huis rondrennen, laat ze zich door hen beledigen (‘Jij bent zelf trouwens ook al een oud lijk') en geeft ze niet aan wanneer de Schotland Yard langs komt op zoek naar de twee ‘ontvoerde' kinderen. Agnes vindt het erg moeilijk om nu alles zelf te moeten doen, terwijl haar hele leven haar vier broers haar hebben vertroeteld en beschermd. In haar herinneringen zijn haar broers perfect, daarom verdringt ze ook het feit dat ze haar glazen oog te danken heeft aan haar broers. Ondanks vele spectaculaire gebeurtenissen kabbeld het boek grotendeels rustig voort, op sommige momenten is het zelfs saai. Het taalgebruik van Dorrestein is kort en bondig, maar daardoor blijft het verhaal een beetje afstandelijk, je raakt niet echt betrokken. Kortom, Verborgen gebreken is een redelijk goed boek, maar niet spectaculair.