Inhoud Lot heeft het geluk gevonden en zal trouwen met Elly, een zeer welopgevoed meisje. Zij zijn echter niet van plan om voor de kerk te gaan trouwen. Dit had binnen hun familie al heel wat ongeluk teweeg gebracht en daarom besluiten ze om enkel wettelijk te trouwen. Aangezien er geen trouwfeest is moeten Lot en Elly bij wijze van compensatie toch wel eens de voornaamste familieleden gaan bezoeken. Ze beginnen met een bezoek aan de oude oma Otillie en opa Takma die in Den Haag wonen. Ook tante Stefanie krijgt daar van hen een bezoek. Zij is niet zo tevreden dat Lot en Elly niet voor de kerk zijn getrouwd. Net als mama Otillie. Maar zij had het er eigenlijk ook wel moeilijk mee dat haar zoon aandacht krijgt van een andere vrouw en haar zou verlaten. Dan gaan ze naar Lots vader, Pauws, in Brussel. Ook hij had liever dat ze getrouwd waren voor de kerk maar verzweeg dit omdat hij niet graag ruziede met zijn zoon. Vervolgens gaan ze nog op bezoek bij de christelijke Therèse in Parijs. Na dus heel wat gereisd te hebben gaan ze eindelijk op huwelijksreis naar Italië. In Italië treffen ze alles veel doder en heerlijk rustig aan. Ze hebben nu de kans om eens echt tot rust te komen. Vooral Lot kan de rust enorm waarderen. Ze gaan er ook leren over de Medici’s. Het is de bedoeling dat Lot zijn talent als schrijver gebruikt om er een boek over te schrijven. Maar Lot kan dat lange werk niet zo goed aan. Hij schrijft liever essays en houdt het liever creatief. Ondertussen was oom Daan vanuit Indië terug naar Nederland gekomen om met zijn vaste zakenpartner Harold over iets te praten. Het moest wel zeer belangrijk zijn en Harold’s dochter Ina luisterde even mee. Ze ving op dat het een geheim was maar ze kon niet uitmaken wat het juist was. Ze dacht dat het geldzaken waren. Maar de volgende dagen zag ze aan haar vader dat er iets niet pluis was. Ina kwam er echter nooit achter wat het geheim was. Harold daarentegen wist al van het geheim. Lang geleden in Indië werd een moord gepleegd en hij en oom Daan weten ervan. Ook oma Otillie, meneer Takma en dokter Roelofs weten het, want zij waren erbij. Harold en oom Daan hopen dat het ‘Ding’ snel voorbijgaat wanneer die oude mensen sterven. Maar de dingen gaan nooit snel voorbij weten zij uit ervaring. Dan overlijdt opa Takma plots. De hele familie is in rouw, maar zijn dood wordt voor oma Otillie verzwegen want het kon wel eens haar einde betekenen. Op Takma’s kantoor ordent tante Adèle alles en ze stuit op een half doorscheurde brief van 60 jaar geleden van oma Otillie waarin het geheim staat. Tante Adèle is in shock en moet het wel aan Steyn vertellen. Hij verscheurt de brief en wil dat er nooit over gepraat wordt. Zij denken dat ze naast oma Otillie de enigen zijn die het weten. Binnen een korte tijd overlijdt ook dokter Roelofs en kan de familie het overlijden niet meer verbergen. Oma Otillie kan er niet goed mee overweg en begint stilaan te verzwakken en ze sterft uiteindelijk ook. Heel de familie is ondertussen wel paraat. Want sommigen waren gekomen na de dood van meneer Takma. Mama Otillie had een ton geërfd en haar zoon Hugh uit Engeland was gekomen om van haar te profiteren. Ze is met hem meegegaan alhoewel Lot haar had gewaarschuwd dat hij alleen op haar geld uit was. Zo waren alle getuigen van de moord dood, maar toch wisten er nog 4 mensen van, zonder dat ze het eigenlijk van elkaar wisten. Lot wordt enige tijd later ziek. Zijn vader komt hem opzoeken. Lot vertelt dat Elly naar het front was getrokken om bij het rode kruis te werken. Pauws vindt het maar zwak dat hij als man niet geweigerd had. Maar hij wilde niet opnieuw ruzieën met Lot. De volgende weken gaan zij op reis en kan Lot even genieten van het gezelschap van zijn vader want hij heeft het zeer moeilijk met de afwezigheid van Elly. Dan gaat hij maar gaan vluchten in zijn werk als schrijver. Hij kan misschien een roman schrijven over wat hij de laatse tijd heeft meegemaakt. Vertelsituatie De verteller is een auctoriële hij-verteller. Hij vertelt wat gebeurt en wat de personages zeggen. Hij weet ook voor het duidelijk was dat er een moord in het spel is, dat het daarover ging. Ook het verhaal stuurt daar zeer duidelijk op aan. Hij vertelt dus duidelijk met kennis van achteraf. En hij kent de personages van binnen en van buiten. Hierbij zou ik dus graag een extra dimensie suggereren die echter zeker fout is. Volgens de analyses hierboven zou het perfect mogelijk zijn om Lot als verteller te aanzien. Wel niet rechtstreeks, maar hij zou zijn verhaal kunnen verteld hebben aan de schrijver van het boek. Lot dacht er immers op een gegeven moment aan om zelf een roman te schrijven over zijn belevenissen. Hij is ook wel de centrale figuur in het verhaalgebeuren. Maar dat kan natuurlijk alleen maar in de veronderstelling dat het verhaal echt gebeurd zou zijn.
Tijd Het verhaal speelt zich af net voor de oorlog. Dit blijkt uit het feit dat Elly op het einde van het verhaal naar het front trekt om daar te helpen bij het rode kruis. In het verhaal wordt in de verleden tijd verteld, net alsof de verteller alles meemaakte in het verleden. Het verhaal is chronologisch verteld zonder dat er duidelijk flashbacks zijn. Er zijn wel korte verwijzingen naar gebeurtenissen van vroeger. Er zijn wel soms punten waar de tekst eigenlijk afwijkt van de verhaallijn. Dat was soms wel frustrerend wanneer ik toen en later ook niet inzag waar dat eigenlijk toe leidde. Was het misschien om het verhaal wat te ontlasten? Naar mijn gevoel is de verteltijd nogal lang ten opzichte van de vertelde tijd. Ik had op geen enkel moment het gevoel dat het snel ging. Vooral de dood van oma Otillie is mij bijgebleven als een tragisch moment en het verhaal hield er als het ware een eindje halt. Het is dan ook een zeer belangrijk moment in het boek. Ruimte Het verhaal speelt zich in heel West-Europa af. De personages zijn wel afkomstig van Den Haag in Nederland. Maar doorheen het verhaal wordt naar Brussel, Nice, Parijs en ook Italië gereisd. Want de familie woont eigenlijk overal rond. Indië is ook wel zeer belangrijk in het boek omdat daar zestig jaar geleden de moord is gebeurd. Het verhaal speelt er zich dus nu niet af, maar het draait wel rond wat daar is gebeurd en wat de personages blijft achtervolgen. De verschillende steden symboliseerden ook min of meer een andere gemoedsstemming bij Lot en Elly. In Den Haag was de sfeer altijd zeer gespannen. In Brussel daarentegen was Lot zeer blij door het zien van zijn vader. Ook in Nice en Parijs was niet alles zo hectisch. En in Italië tenslotte was de sfeet zeer rustig en ontspannen. Personages Het hoofdpersonage in het boek is Lot. Hij is de zoon van mama Otillie en Pauws. Hij is schrijver en hij schrijft liefst korte, vluchtige essays hoewel hij groot literair talent heeft. Hij houdt ook van Italië omdat het land een grote rust uitstraalt en dat kan hij maar al te goed appreciëren. Hij is ook sceptisch, ijdel, een beetje week van hart en is zich bewust van de vergankelijkheid van alles. Hij is zeer bang om oud te worden, hij heeft als het ware een obsessieve levensangst. Hij wordt zelfs treurig van lang bij oude mensen te zijn. Uit de biografie van Couperus blijkt dat Lot eigenlijk een vrij goede weerspiegeling is van Couperus’ karakter. Lot toont zich naar het einde van het verhaal toe steeds zwakker en zwakker. Hij zegt ook gewoon dat hij Elly nodig heeft. Hij kan zijn zwakte dan terug even overwinnen door het gezelschap van zijn vader, maar na zijn vertrek gaat het terug bergaf en beslist Lot dan maar om zich terug te trekken in zijn werk. Onlosmakelijk aan Lot verbonden is Elly. Zij zien elkaar enorm graag, maar naar mijn gevoel is dit toch oppervlakkig en geen echte liefde. Ze zijn graag bij elkaar, maar daar blijft het volgens mij toch nog bij. Elly is een persoon die alles aandurft. Dat blijkt duidelijk uit de ideeën om over de Medici’s te gaan leren en ook uit de onderneming om naar het front te trekken om het rode kruis te helpen. Dit is dan misschien wel de enige eigenschap die niet strookt met Lot’s karakter. Er zijn in het boek toch enkele nevenpersonages. Zij zijn voor het hele verhaal toch redelijk belangrijk en komen ook dikwijls ter sprake. Oma Otillie: Het is een echte vrouw van liefde. Maar het geluk heeft ze niet echt gevonden. Ze is van twee mannen gescheiden en heeft ook twee minnaars gehad, meneer Takma en dokter Roelofs. Heel haar leven werd vrijwel overschaduwd door het Ding. Ze ziet het tafereel zelfs nog regelmatig voor haar ogen. Haar dood moet voor haar als een bevrijding geweest zijn na de dood van haar twee vroegere minnaars die toch nog een beetje zin gaven aan haar leven. Meneer Takma: Hij is vroeger de minnaar van oma Otillie geweest. Hij is een kalm liefhebbend persoon die iedereen ook wel graag had. Was het niet om zijn persoon, dan zeker wel om het klein vermogen dat hij bezitte. Ook hij had moeite om de gebeurtenissen van zestig jaar geleden te vergeten. Dokter Roelofs: Ook vertrouwenspersoon van oma Otillie. Hij weet ook van het Ding en heeft het er ook niet makkelijk mee. Maar ook hij weet het geheim voor zich te houden. Het geheim is toch zeker wat deze mensen met elkaar verbindt. Ze moeten wel zwijgen, want het zou een enorm schandaal zijn. Het vreet echt wel aan hen en ze hopen van harte dat het ding zal voorbijgaan. Maar ze weten na zestig jaar ook wel dat dat niet makkelijk is en dat eigenlijk alleen hun dood het einde kan betekenen. Er is weinig evolutie in hun denken omdat het verhaal slechts een korte periode beslaat en zij uiteindelijk gewoon sterven. Thematiek De titel van het boek helpt volgens ook de thematiek wat verklaren. Het boek handelt over de dingen die verbijgaan. Als benaming voor het thema zou ik dan ook opteren voor ‘de voorbijgaande tijd’. Dit thema is toch niet het meest waarschijnlijke en boeiende thema wat je voor ogen kunt hebben. Maar in het verhaal draait dit toch mooi uit. Er zitten enkele interessante ideeën in het boek over de tijd. Toen ik het boek koos stelde ik mezelf eigenlijk al enkele vragen rond de tijd, zoals: ‘Kun je de tijd beïnvloeden?’ Daarom ook werd dit boek mijn keuze omdat het gegeven tijd mij toch boeide. Het boek heeft het gegeven tijd echter op een andere manier benaderd. Het gaat eigenlijk over het oud worden of liever niet oud worden. Zoals Lot die ongelukkig wordt bij oude mensen en die zelfs klaagt dat hij niet oud wil worden. Eigenlijk ligt dit onderwerp niet binnen mijn leefwereld, maar het verhaal slaagt er wel in om je er in mee te slepen. Het lijden van het ouder worden is er zeer duidelijk te lezen. En het geheim bemoeilijkt dit alleen maar, want die mensen moeten jaar na jaar met het gewicht van dat geheim op de schouders leven. Het wordt in het verhaal niet bevestigd maar ik heb het gevoel gehad dat oma Otillie eigenlijk wilde sterven. Dit is natuurlijk een zware uitspraak want ze heeft het eigenlijk nooit rechtstreeks laten blijken en heeft ook nooit zelfmoordneigingen gehad, toch denk ik dit tussen de regels gelezen te hebben. Na het lezen van het boek stelde ik mij echter ook de vraag: ‘Hoe zou ik reageren als ik een grote fout gemaakt heb, die mij de rest van mijn leven duidelijk zou achtervolgen?’ Het zou spijtig zijn maar je moet de dingen kunnen relativeren. Dat moeten ook oma Otillie en de andere getuigen gedaan hebben om toch nog iets van hun leven te kunnen maken. De motieven die met deze thematiek te maken hebben zijn in de eerste plaats leven en dood. Ook liefde en vriendschap en de familie nemen hier een belangrijke plaats bij in. Deze factoren konden in dit verhaal eigenlijk als het ware over leven en dood beslissen. Volgens mij is de schrijver in dit boek niet al te moraliserend te werk gegaan. Uit het verhaal weet je enkel dat het zo is. Dit zal je niet helpen om zulke situaties te voorkomen. Hij laat wel blijken dat het huwelijk niet altijd geluk brengt. Maar aan de andere kant laat hij in het boek ook nogal wat voorstanders van het huwelijk aan het woord. Titel De titel gaat terug op de thematiek en de personages. Het gaat wel degelijk over de vergankelijkheid van de tijd en in dit verhaal spelen oude mensen daarin de hoofdrol. Deze titel is dus wel zeer geschikt voor dit boek. Een alternatieve titel zou kunnen te maken hebben met waar dat voorbijgaan van de tijd rond geschetst is. Je zou dus een titel kunnen maken over het geheim: ‘Het Indisch geheim’ . Maar ik betwijfel of deze titel meer zou aanspreken. Tenslotte geeft de oorspronkelijke titel ook wel meer stof tot denken. Met een andere titel zou je wel eens dingen kunnen verwachten van het boek die totaal naast de verhaallijn zijn.
Taal en stijl Het woordgebruik in het boek is vrij normaal. Ik had bijna nooit problemen om de tekst te begrijpen. Als je ook de context in het oog had kon je ook deze enkele oude woorden makkelijk ontcijferen. Ik denk dat het in dat opzicht wel een voordeel was om een boek te kiezen van een Nederlandse schrijver omdat de taal van de Nederlanders toen al meer op ons Nederlands van nu gelijkte dan ons oude Nederlands. De spelling van de woorden was zeker ook in orde want het boek werd in 1974 herdrukt. De zinsconstructie was soms wel wat moeilijker te achterhalen. In het boek worden veel werkwoorden omgekeerd geordend ten opzichte van de manier waarop wij dat zouden doen. Daardoor leest het boek soms wel moeilijker omdat je de zin niet zo snel vat. Maar algemeen was het boek toch niet zo ouderwets. Ook waren er dikwijls zeer lange zinnen. Op zich was dat geen probleem maar als de werkwoorden dan nog in een andere volgorde staan is het dikwijls nodig om de zin gewoon helemaal opnieuw te lezen zodat je toch begrijpt wat de zin aanbrengt. Er zijn ook zeer veel gesprekken in het boek. Het boek is misschien zelfs grotendeels gebaseerd op deze dialogen. Voor mij waren deze in ieder geval het interessantst. Deze dialogen lezen ook zeer snel en je neemt veel informatie op over de personages en leert de situatie tussen personages onderling kennen. Dat is toch wel iets dat goed gelukt is bij dit boek. De gesprekken zijn net de alledaagse realiteit. Auteur en literatuurgeschiedenis Couperus is een naturalistisch schrijver. Deze stroming was vooral in Frankrijk heel populair. Het is een reactie tegen de romantiek en vloeit voort uit het realisme. Het naturalisme geeft de realiteit weer zoals die ook werkelijk is. De mens heeft ook altijd een lot. Dit staat vanaf de geboorte vast door het milieu waarin je terecht komt. Kenmerkend voor de naturalistische roman is ook dat het vaak familieromans zijn. Zo kan de auteur de invloed van de omgeving op zijn personages goed in beeld brengen. Louis Marie Anne Couperus wordt op 10 juni 1863 geboren op de Mauritskade nummer 11 (nu nr. 43) in het toenmalige ’s-Gravenhage (nu Den Haag). Hij is dan de jongste van elf kinderen van Mr. John Ricus Couperus, gepensioneerd raadsheer in het toenmalige Nederlands-Indie, en jonkvrouwe Catharina Geertruida Reynst. De jonge Louis Couperus start in 1869 zijn schoolcarriere door zich aan te melden bij de lagere school aam het Buitenhof te Den Haag. Na twaalf jaar onsuccesvol opleidingen in zowel Nederland als in Nederlands-Indie te hebben gevolgd wil Louis Couperus de brui aan het onderwijs geven. Maar op advies van zijn ex-leraar besluit de tiener Nederlands te gaan studeren. In deze vorm van onderwijs heeft hij wel succes want hij behaalt de akte Nederlands MO (1886) en al binnen twee jaar maakt hij zijn debuut als dichter in ‘De Nieuwe Gids’ (hiervan wordt hij later zelfs redacteur). Later werd de Nederlandse ‘dandy’ uiteraard ook nog bekend als schrijver van boeken. Hoewel velen van zijn werken pas erkenning kregen nadat Couperus al heen was gegaan. Vele reizen naar landen als Frankrijk, Italie, Engeland, Duitsland en Nederlands-Indie domineren zijn levensverhaal. Hetgeen ook als een rode draad door het leven van de in het boek beschreven familie loopt. Mening Ik vond het boek niet echt een van de toppers in mijn leesverleden. Het zal wel niet onmiddellijk onderaan eindigen, maar toch vond ik het niet mijn ding. Om te beginnen vond ik het boek nogal langdradig. Om nu eens te overdrijven kan ik de inhoud omschrijven als bezoeken aan familie, een lang geleden gebeurde moord en veel oude mensen. Wanneer je daar meer dan driehonderd bladzijden over kunt schrijven moet je toch wel een straffe schrijver zijn. Anderzijds zijn er natuurlijk de vlotte dialogen die alomtegenwoordig zijn en die toch wel vlot gelezen kunnen worden en dus het verhaal heel wat verlichten. Ik heb zo ook mijn twijfels over de sterkte van het thema. Het is vrij duidelijk dat dit populair moet geweest zijn zoveel jaren geleden. En zelfs nu wordt dit boek waarschijnlijk nog gelezen. Maar het is zeker mijn genre niet. Ik had dan ook misschien beter een ander boek gekozen maar daar is het nu te laat voor. Tegenover de negatieve kant van het thema kan ik ook een positieve kant plaatsen: ‘Het is eens iets anders.’ Ik vond het toch ook wel goed om eens zo’n werk te mogen proeven. Nu weet ik tenminste zeker dat dit mijn genre niet is, want zonder te proberen kun je het toch niet weten hé. Positief was ook dat alles vrij goed te begrijpen was. De gebruikte woorden zijn vrij alledaags, ook de spelling is vrij recent. De zinsconstructie was iets moeilijker maar ik heb er toch niet zo’n grote moeite mee gehad. Ten slotte moet ik zeggen dat het boek mij toch ook zeker niet echt verveeld heeft. Het was voor mij achteraf gezien toch meer een bron van ontspanning dan inspanning. Dit kan ook wel eens rust brengen tussen al die andere hectische opdrachten.