Leesverslag: Turks Fruit
Titelbeschrijving
Auteur: Jan Wolkers
Titel: Turks Fruit
Ondertitel: -
Plaatsnaam: Amsterdam
Jaar van verschijning: 1969
Druk: 47ste druk
Genres: Erotiek, Relatieproblemen, Dood
Pagina’s: 189
Hoofdstukken: 19
De volledige verdeling ziet er als volgt uit: 1. Een scheerpan vol lof
2. De vleugels van Hermes
3. Een bontjas in het bleu
4. Someday Sweetheart
5. De wraakappel
6. Requiem voor een dooie mus
7. De verrassingsautomaat
8. Marxistische tuinkabouters
9. Peel me a grape
10. Een muis met een trauma
11. Miss Wespentaille
12. De anatomische stand
13. De heksencentrale
14. Caesar en Brigitte Bardot
15. Veiligheidslucifers
16. De vervloekingsspijkers
17. Nice dolls & Judaspoppen
18. Fuck me I’m desperate
19. Rosa Turbantina
Samenvatting
Een scheerpan vol lof
Olga heeft haar man (de niet bij name genoemde hoofdpersoon) in de steek gelaten. Daarom eet hij nauwelijks meer en heeft hij geen zin om in zijn atelier te werken. Overal hangt hij foto's en andere herinneringen van haar op en herleest hij haar brieven. Ze heeft hem verlaten voor 'zo'n klootzak, zo'n handelsreiziger'. Na veertien dagen komt hij uit zijn bed en vrijt met elke vrouw die hij maar te pakken kan krijgen. Na een maand heeft hij er genoeg van en gaat als een bezetene werken: hij voltooit het ene beeld of schilderij na het andere. Hij verhuurt zijn voorkamer aan twee Amerikaanse studentes, die hij met rust laat. De vleugels van Hermes
De ouders van Olga worden beschreven. Hij is een lobbes, die graag in zijn favoriete crapaudje de Radetzkymars ritmisch begeleidt met de woorden 'tieten kont, tieten kont, tieten kont kont kont' en steeds dezelfde moppen vertelt. Een voorbeeld: 'Ken je die mop van die twee jongens die naar Parijs gingen? Nou, die gingen niet.' Hij heeft van zijn vader de Hermes N.V., een groothandel in huishoudelijke artikelen, geërfd. Hij heeft een leverziekte. Zijn vrouw heeft kanker gehad, waardoor een borst is afgezet. Ze probeert de relatie tussen Olga en de hoofdpersoon te verbreken, ze wijst erop dat hij 'maar' een armoedige artiest is en zij van gegoede huize zijn. Zij gaat stiekem met andere mannen om, haar echtgenoot is hiervan echter op de hoogte. Dan sterft hij en wordt gecremeerd, niet zittend in zijn stoel de Radetzkymars begeleidend, zoals de hoofdpersoon zich voorstelt, maar met een fuga van Bach. Een bontjas in het bleu
De hoofdpersoon vertelt hoe hij Olga ontmoette. Hij was student beeldhouwkunst aan de Rijksacademie in Amsterdam en werkte in de grotten van de Sint-Pietersberg aan een religieus reliëf. In de buurt van Roermond ging hij liften naar Amsterdam en werd opgepikt door een roodharige vrouw in een grote auto, Olga. Ze bleken direct tot elkaar aangetrokken en begonnen te vrijen in de auto. Bij het dichtritsen van zijn gulp raakte zijn penis tussen de rits, wat met een bij een boer geleend tangetje verholpen werd. Weer op weg kregen ze de slappe lach, waardoor de auto slipte en tegen een boom botste. Ze liepen slechts lichte verwondingen op. Twee maanden lang bezocht hij de Rijksacademie niet.
Someday Sweetheart
Tijdens die twee maanden moet hij steeds aan haar denken. Tevergeefs probeert hij contact te leggen: hij reist naar Alkmaar, Olga's woonplaats, en posteert zich in een portiek tegenover Hermes N.V.; ook belt hij haar op, maar haar moeder wimpelt hem af. Toevallig ziet hij haar op de kermis in de Amsterdamse Nieuwmarkt. Ze vertelt dat haar ouders op vakantie zijn, hij stelt voor dat ze bij hem intrekt en ze blijft drie weken in zijn atelier. Ze vertelt over haar ouders, bijvoorbeeld dat haar moeder haar had wijsgemaakt dat zij een borst had moeten missen door het zuigen dat Olga eraan gedaan had. Ze beleven een tijd van intens seksueel verkeer. De wraakappel
De hoofdpersoon beschrijft de tijd na het vertrek van de twee Amerikaanse studentes. Hij verlangt hevig naar 'die rooie.' Hij gaat echter seksueel niet als een beest tekeer, zoals die eerste veertien dagen na haar vertrek, maar zoekt nu 'innerlijk contact'. Hij neemt meisjes mee die in de problemen zitten en praat met hen. Hij zoekt troost bij oudere vrouwen, praat over Olga's lichaam en huilt bij hen uit. Requiem voor een dooie mus
Olga is nog bij hem. Ze ziet hoe kinderen een musje begraven met het kopje boven de aarde. Ze gaat erheen om te kijken of het nog leeft en begraaft met hem het musje. Ze vertelt hem over haar 'poppencomplex': haar vader had vroeger al haar poppen moeten begraven, omdat zij een keer de maden uit een van haar poppen had zien komen. De verrassingsautomaat
De eerste maanden dat ze bij elkaar zijn, rijden ze heel Nederland door. Hij dicteert haar een brief aan haar ouders, waarin zij de band met hen opzegt. Ondanks hun verzet gaan ze trouwen, op de fiets gaan ze naar het stadhuis. In Alkmaar wordt het huwelijk gevierd rond de barbecue. Olga krijgt van haar moeder als cadeau een kinderwagen. Na de receptie vraagt Olga's moeder aan haar kersverse schoonzoon of hij directeur van Hermes N.V. wil worden. Hij weigert. Zij wijst hen daarop nog eens duidelijk op hun toekomst: ze krijgen van haar geen cent en Olga gaat een armoedig bestaan tegemoet met een armoedzaaier als echtgenoot. Marxistische tuinkabouters
De tijd na het trouwen. Hij krijgt zijn eerste opdracht: 'moedergeluk' in brons. Olga poseert met een pop. Van het geld dat hij ermee verdient, kunnen ze een jaar zuinig leven. Ze leven gelukkig, hij vrijt veel met haar, kent elk plooitje van haar lichaam. Na een jaar krijgt hij dezelfde opdracht, ze weigert echter om opnieuw te poseren. Het resultaat is 'een levenloos stuk abstractie dat niets van haar bewaarde'. Peel me a grape
Met Olga bezoekt hij jazzconcerten en bioscoopvoorstellingen. Zij richt het atelier gezellig in en zoekt een baan, omdat hij in de contraprestatie terechtkomt. Daarmee moet ze stoppen als de 'heren' van de bank te opdringerig worden. Een muis met een trauma.
'Ze zeggen wel dat mensen die geen kinderen krijgen of ze om de een of andere reden niet willen hebben, compensatie zoeken voor dat gemis bij dieren.' Olga haalt allerlei dieren in huis, waarmee het lang niet altijd goed afloopt. Miss Wespentaille
De hoofdpersoon merkt dat Olga veranderd is. Ze belt vaker haar moeder, die haar 'vergiftigt'met verhalen over rijk getrouwde dochters, die in dure auto's verre reizen kunnen maken. Olga wil zich 'uit zijn omhelzing vrijmaken'. Met oudjaar is ze nog bij hem. 'En zo begon voor ons het nieuwe jaar. Het jaar waarin ik haar voorgoed kwijt zou raken.' De anatomische stand
'Het begon allemaal met de Huishoudbeurs in de RAI.' Hermes N.V. heeft er een stand en Olga wordt door haar moeder uitgenodigd daarheen te komen. Later op de dag belt Olga haar man en vraagt hem te komen eten. In een Indisch restaurant flirt ze openlijk met een zakenrelatie. Hij verstart, krijgt het op zijn zenuwen, kotst letterlijk zijn walging uit, stompt haar een blauw oog en vertrekt per taxi naar zijn atelier. Midden in de nacht belt ze op en zegt 'natuurlijk' niet thuis te komen. Daarna vernielt hij alle portretten van haar. De heksencentrale
Als hij rustig geworden is, zint hij op wraak. Al gauw beseft hij dat hij verloren heeft. Hij weet haar nog een keer te spreken te krijgen, zelfs nog een keer met haar te vrijen, maar de invloed van haar moeder is te groot: die dreigt met de politie en hij verlaat haar huis.
Caesar en Brigitte Bardot
De echtscheidingsprocedure wordt afgewikkeld op grond van door Olga gepleegd overspel. Hij moet echter een formulier ondertekenen, waarin hij toegeeft dat het overspel slechts gebruikt is als excuus voor de scheiding. Slechts na grote aarzeling zet hij zijn handtekening eronder. Olga ziet er slecht uit, is zwaar opgemaakt en flirt openlijk. Veiligheidslucifers
Na alle ellende komt hij maar langzaam op gang. Dan werkt hij als een bezetene, o.a. met popart. Hij heeft vele contacten met vrouwen, vooral bij hén thuis. De vervloekingsspijkers
Hij hoort vage berichten over Olga, bijvoorbeeld dat ze een paar maanden na de scheiding hals-over-kop in Schotland had willen trouwen, maar zich bedacht en de bij de scheiding vastgestelde termijn van negen maanden afwachtte. Na ongeveer twee jaar ziet hij haar in de Bijenkorf, 'geknakt, zielig, onecht'. Ze vertelt over haar mislukte avontuur met de handelsreiziger en haar huwelijk met een Alkmaarse zakenrelatie. Thuisgekomen jankt hij alle ellende van twee jaar eruit. Nice dolls & Judaspoppen
Hij is erg eenzaam. 'Ik werkte en ik sliep.' Hij hoort van een vriendin van Olga dat zij zwanger is geraakt, wat het einde van haar tweede huwelijk had betekend. Ze liet het met zeepsop wegmaken, wat haar een eierstok had gekost. Ze had een Amerikaanse ingenieur leren kennen, de derde huwelijkskandidaat. Met hem reist ze overal heen; ze stuurt de hoofdpersoon kaarten en brieven. Fuck me I’m deseperate
Dan komt ze plotseling bij de hoofdpersoon langs en vertelt wat er is gebeurd. Haar andere eierstok raakte ook ontstoken. Haar Amerikaanse vriend bleek een jaloerse alcoholicus, die haar geflirt bestrafte met een revolverschot. Daaraan hield ze een litteken aan haar rechterkaak over. 'Hij zal wel in de gevangenis of in een inrichting zitten.' Ze is weer bij haar moeder, is doodongelukkig, heeft vaak zware hoofdpijn. Rosa Turbinata
Haar moeder vertelt hem door de telefoon dat Olga een kankergezwel in haar hoofd heeft (de tumor is 'zo groot als een stuk toiletzeep') en geopereerd moet worden. Ze is echter ten dode opgeschreven. Een half jaar lang bezoekt hij haar. Ze ziet er vreselijk uit, door het bestralen is ze kaal en blind geworden, soms slaat ze wartaal uit of wordt een dreinend kind. Om haar te plezieren koopt hij een vuurrode pruik. Alleen Turks fruit durft ze nog te snoepen. Als ze sterft, houdt ze de pruik stevig vast. Met de pruik wordt ze gecremeerd.
Verhaalanalyse
1. Vertelsituatie
Het verhaal wordt verteld vanuit het ik-perspectief. De ik-persoon is de kunstenaar die een relatie heeft met Olga. 2. Tijd
• Het verhaal speelt zich af in de 20e eeuw ná de 2e wereldoorlog. Dit is te merken aan de verschillende dingen. Een voorbeeld hiervan zijn de relatiegeschenken die de vader van Olga uitdeelt. Dit zijn Duitse messen uit de 2e wereldoorlog.
• Fabel en Sujet lopen niet gelijk in dit boek. Het verhaal verloopt niet in chronologische volgorde. In veel hoofdstukken blikt de schrijver terug op zijn relatie met Olga. Maar er staan tegelijkertijd veel vooruitwijzingen in die hoofdstukken.
• Het verhaal is niet chronologisch opgebouwd. Het verhaal bestaat voor een groot deel uit het verleden van de ik-persoon. Deze persoon verteld over zijn relatie met Olga vanaf het moment dat hij haar leert kennen tot aan het overlijden van Olga. Maar hij vertelt dit verhaal niet chronologisch. Ook tussen de hoofdstukken bestaan verwijzingen naar elkaar.
3. Ruimte
Het verhaal speelt zich het grootste deel af in Amsterdam. Hier woont de ik-persoon. Ook woont Olga hier een tijd samen met de ik-persoon. De meeste herinneringen van de ik-persoon samen met Olga komen dan ook uit Amsterdam. In het verhaal komen ook andere plaatsen voor. De meeste van deze plaatsten liggen in Nederland. Zo leert de ik-persoon Olga kennen in de buurt van Maastricht. Ook speelt Alkmaar een rol in het verhaal, want daar wonen de ouders van Olga. Aan het eind van het verhaal verteld Olga waar haar man haar mee naartoe heeft genomen. In sneltreinvaart komen dan opeens een hoop plaatsen boven waar Olga is geweest; Amerika, Mexico en tenslotte Abu Dhabi. 4. Personages
In het verhaal zijn twee hoofdpersonen, namelijk:
• De ik-persoon: De ik-persoon verteld in het boek over zijn relatie met Olga. Hij wordt verder niet bij naam genoemd. Hij is stapelverliefd op Olga, en dit laat het duidelijk merken in het boek. Hij vertelt alleen maar over Olga. Hij vertelt hoe hij haar ontmoet, de dingen die hij met haar beleeft, hoe hij Olga verliest aan een ander en uiteindelijk de dood van Olga. Je merkt dat hij weinig geeft om materiële zaken. Hij is kunstenaar en heeft geen groot inkomen. Uit de verhalen wordt duidelijk dat hij en Olga weinig bezittingen hadden. Dit maakt hun echter niet veel uit. Hij is dolgelukkig en voelt zich compleet zolang Olga bij hem woont en een relatie met hem heeft. Nadat Olga bij hem weggaat valt hij in een zwart gat. Hij blijft twee weken in bed en als hij uit zijn bed komt vrijt hij met iedere dit het met hem wilt doen. Hij komt nooit over het verlies van Olga heen. Als Olga aan het eind van het boek weer contact met hem zoekt wordt het duidelijk dat ze beiden geen relatie met elkaar willen hebben. Toch is de ik-persoon de enige die Olga blijft bezoeken als ze in het ziekenhuis ligt. Hieruit blijkt zijn liefde voor Olga. Het doel van de ik-persoon is om een succesvolle relatie met Olga te hebben. Dit lukt gedeeltelijk. Hij heeft een relatie met haar, maar deze houdt niet stand. De ik-persoon heeft in het boek één helper en één tegenstander. De vader van Olga is een helper, hij wil dat zijn dochter gelukkig is en dat is het geval bij de ik-persoon. De moeder van Olga is een tegenstander. Zij wil dat haar dochter trouwt met iemand van betere stand en met een zeker inkomen. De ik-persoon weet dit en laat in het boek meerdere malen merken dat hij een gruwelijke hekel heeft aan de moeder van Olga. • Olga: Olga is het belangrijkste personage uit het boek. Het hele boek gaat over haar. De ik-persoon verteld eigenlijk alleen maar over Olga. Hij vertelt over hun relatie, over de familie van Olga en over wat er met haar gebeurd als ze niet meer bij haar is. Olga is een prachtige vrouw op wie de ik-persoon stapelverliefd is. Olga heeft is een praktische vrouw. Dit blijkt uit de manier waarop ze zorgt voor inkomen en ondanks het lage inkomen van de ik-persoon en haarzelf het huishouden prima te verzorgen. Ze houdt erg van dieren. Dit komt door volgens de ik-persoon omdat ze geen kind heeft. Olga wil dit ook niet, ze is erg angstig om zwanger te worden. Als ze de ik-persoon verlaat gaat het steeds slechter met Olga. Haar andere vrienden en echtgenotes zijn minder goed voor de ik-persoon. Is ook minder gelukkig dan bij de ik-persoon. Uiteindelijk krijgt Olga kanker en ligt ze voor ze overlijdt nog een lange tijd in een Amsterdams ziekenhuis. De ik-persoon is dan de enige die haar nog komt bezoeken. 5.1 Thematiek
Zoals in vele van Wolkers' boeken is de dood het hoofdthema, nauw verbonden met motieven als verval, seksualiteit, angst, schuld, medelijden, dierenliefde en -haat. Centraal staat natuurlijk het sterven van Olga en talrijk zijn de vooruitwijzingen naar die dood. In hoofdstuk 3 bijvoorbeeld ziet Olga er na het ongeluk uit 'of ze dood was', in hoofdstuk 8 vraagt ze, opgewonden van het vrijen, haar man om in haar mond te spuwen, 'want mijn spuug was giftig en zou haar op slag doden'. Ook het sterven van de (geliefde) schoonvader en van vele dieren is het vermelden waard. 5.2 Motieven
Verval, Aftakeling, Angst
'Turks fruit' gaat over het verval van de liefde tussen de hoofdpersoon en Olga. Een hoofdoorzaak van hun scheiding is Olga's angst om kinderen te krijgen. Kinderen krijgen associeert ze met aftakeling en bederf. Haar moeder heeft haar deze angst bezorgd: zij heeft een borst moeten missen na Olga's geboorte. Opmerkelijk in dit verband is de scène waarin Olga de voorstudies van de beelden die het 'Moedergeluk' voorstellen (vervoerd per kinderwagen!) in de Amstel gooit. Ook lichamelijk verval speelt een rol: Olga takelt lichamelijk af totdat ze door een tumor niet veel meer is dan een wrak. Subtiel wordt al vroeg in de roman naar deze tumor verwezen. De hoofdpersoon werkt in de grotten bij Valkenburg aan een reliëf dat de opwekking van Lazarus moet voorstellen. Dan ziet hij in het hoofd van Christus een fossiel. Om dat er gaaf uit te krijgen, hakt hij te veel mergel weg. 'Een paar dagen later viel het fossiel dat ik uit het hoofd van Gods zoon bevrijd had als een bal bruine suiker tot pulver in de hal van het hotel.' Medelijden
Olga's sterk zinnelijke schoonheid wordt uitvoerig beschreven. In de bloei van haar leven wordt ze omringd door mannen. Schrijnend is het daarom dat iedereen (ook haar moeder) haar in de steek laat, als ze een ongeneeslijke tumor heeft en door de bestraling kaal en blind geworden is. Slechts de ik-figuur voelt medelijden, hij houdt zielsveel van haar en blijft haar trouw tot in de dood. Seksualiteit
Seksualiteit speelt in het leven van de hoofdpersoon een grote rol. Maar omdat Olga bang is om een kind te krijgen, moet hun relatie wel mislukken. Dat zijn liefde sterk zinnelijk is, blijkt uit benamingen als 'dat rooie mistige beest' en 'het lieve rooie dier'. Overmatig seksueel verkeer is zeker ook een oorzaak van de breuk tussen Olga en haar man. Zij klaagt erover dat hij haar te veel wil 'bezitten', soms wel zeven keer op een dag met haar wil vrijen ('Dan had ze gedacht, daar komt het weer.'). Ze beschuldigt hem (misschien niet ten onrechte) van satyriasis, mede nadat een arts had gesproken van 'overmatig seksueel verkeer'. Daar staan uitlatingen tegenover waaruit blijkt dat ook zij hevig naar seks verlangt. Na hun scheiding gaat de hoofdpersoon seksueel als een beest tekeer: 'Ik naaide de ene meid na de andere. Ik sleepte ze naar mijn hol en rukte ze de kleren van het lijf en ramde me een ongeluk.' Totdat hij er genoeg van krijgt: 'Ik begon al te kotsen als ik een rok zag.'
Dierenliefde en -haat
Olga houdt van dieren, het meest van de poes die haar man voor haar koopt. Als zij een jaar weg is, loopt de kat 'nog steeds naar de deur als hij hoge hakken in een driftig ritme hoorde aankomen'. Dat ze geen kinderen wil, compenseert ze ruimschoots door dieren in huis te halen, waarmee het vaak niet goed afloopt: 'Rooie Olga. Olga van de dieren. Potnia theiroon, heerseres over de dieren. (...) Je zou inderdaad haar leven bij mij op zevenmijlslaarzen aan de hand van gebeurtenissen met dieren kunnen doorstappen. 'Ook haar man houdt van dieren, zo wordt hij 'vader' van een meeuw. Deze redt hij in het begin van hoofdstuk 16 van de dood, maar laat hij huilend aan het eind ervan vrij, nadat hij het verhaal van de geknakte Olga heeft gehoord. Ook op andere plaatsen wordt de dierenwereld met de mensenwereld vermengd. Mensen worden als dieren omschreven of krijgen menselijke eigenschappen toegemeten. Zo wordt de schoonmoeder omschreven als 'helhond', 'viswijf' en 'teef', haar vriend, de bedrijfsleider, als 'baviaan' en 'reptiel' en de advocaat als een 'opgeblazen varken'. Olga is 'een gebleekte poedel', 'een kat die ergens op jaagt en verder nergens oog voor heeft'. Schuld
We hebben er al op gewezen dat de stokende schoonmoeder grote schuld heeft aan het mislopen van de relatie tussen Olga en de kunstenaar. Hoewel zelf van arme komaf, stelt ze de 'gegoede burgerstand', waartoe ze dankzij een berekend huwelijk behoort, boven 'het artiesten-leven' van haar schoonzoon. Tegen haar dochter vertelt ze dat zij schuldig is aan het afzetten van een van haar borsten. Zelf is zij ook schuldig aan het vroege overlijden van haar man: tegen de dieetvoorschriften voor zijn leveraandoening in mest ze hem stiekem vet. Ten slotte wijzen we op de Verenigde Staten als 'schuldige'. Amerika wordt in de roman als een verderfelijke natie afgespiegeld. Zo worden de twee Amerikaanse meisjesstudenten als 'trutten' voorgesteld, met 'grijpgrage dollerhandjes'. Als zijn huis een keer vol zit met vijftien 'clochards van Uncle Sam', met 'bacteriën, kopkaas en korsten uit alle vijftig staten van Amerika', is de maat vol en zegt hij dat ze kunnen 'opdonderen met hun gepofte maïs en sweet potatoes'. De nieuwe rage uit Amerika, barbecuen, wordt via de negatieve reacties van de beeldhouwer bekritiseerd (sauzen met 'braakkleuren', tranende ogen door stank en rook, vlees als een 'halfverteerde rubber schoenzool'). We noemen in dit verband ook het feit dat Olga tijdens haar reis door de Verenigde Staten vanbinnen totaal ontregeld raakt. De criticus J. Fontijn vindt Amerika de hoofdschuldige: 'Wie Carreidas zegt (zie: motto), staat ergens in dit stripverhaal, zegt: vliegtuigen, wol, petroleum, film, pers, Sani-Cola enz. Olga wordt door haar zucht naar luxe en geld gedreven in de armen van een rijke Amerikaan die in olie doet. Niet vader, moeder of God is de hoofdschuldige in Wolkers' roman dit keer, maar onze door Amerika bepaalde kapitalistische maatschappij. Sprookjesmotief
De roman bevat vele sprookjesverwijzingen. De titel van hoofdstuk 5 ('De wraakappel') en de inhoud ervan verwijzen naar de sprookjes Sneeuwwitje en Assepoester. Olga's moeder is de boze stiefmoeder en de heks die haar dochter vergiftigt, Olga is de stiefdochter en de beeldhouwer gelooft lang in de goede afloop van het sprookje, maar blijkt voor Olga geen reddende prins te kunnen zijn.
5.3 Titelverklaring
'Turks fruit' is zacht, zeer zoet snoepgoed, het enige wat Olga nog durft te eten als ze in het ziekenhuis ligt (ze wil haar voortanden sparen, waarvan ze denkt dat ze los zitten). Het is een symbool voor de verrotting, de aftakeling (zie: Thematiek). 5.4 Motto’s
Het motto bestaat uit een dialoog tussen Rastapopoulos en Carreidas over de vraag wie 'de grootste naarling van de hele wereld' is (uit: 'Vlucht 714' van 'De Avonturen van Kuifje').Rastapopoulos wil Carreidas ervan overtuigen dat hijzelf de slechtste is, maar die vindt zichzelf de gemeenste en zegt: 'Nooit! Hoort u dat? Ik sterf nog liever! 'Deze wedijver in verdorvenheid kan slaan op de twee 'schuldigen' in de roman: de schoonmoeder en Amerika (zie: Motieven). 6. Stijl
De stijl van dit boek is wel getypeerd als 'barok': versierend, weelderig en vrij literair. De zinsbouw is meestal kort, de beschrijvingen zijn raak, schokkend en vaak beeldend. Bij heftige gevoelens kan de beeldspraak navenant 'heftig' zijn, bv. 'die rooie duivelin' (Olga), 'Ik voel me net een afdruiprek' (Olga's vader), 'baviaan' (Olga's vriend), 'stinkend gemene wijf verkleed als oud vrouwtje' (Olga's moeder). Markant is de humor, die vaak tragisch en wrang is: de lach en de traan liggen soms dicht bij elkaar. Wolkers schrijft onverbloemd, afschuwelijke zaken worden vaak tot in details beschreven. Zo wordt het braken van de hoofdpersoon in hoofdstuk 12 gedetailleerd weergegeven.
7. Literatuurgeschiedenis
7.1 Jan Wolkers
Jan Wolkers was afkomstig uit een gereformeerd milieu waar hij in zijn tienerjaren afstand van heeft genomen. De ouders van Wolkers kwamen oorspronkelijk uit Amsterdam en hadden in totaal elf kinderen, van wie Jan het derde was. Vader Wolkers bezat voor de Tweede Wereldoorlog een slecht lopende kruidenierswinkel in Oegstgeest. Wolkers bezocht de mulo, maar moest al snel van school wegens slechte punten en zo kon hij dan helpen in de winkel. Hij was onder andere dierenverzorger in een laboratorium van de Universiteit Leiden, was tuinman en schilderde landschappen. In de oorlog werkte Jan Wolkers eerst als jongste bediende in het distributiekantoor in Oegstgeest. Later dook hij onder. Hij nam les aan de Leidse schilderacademie Ars Aemula Naturae en hij leerde typen - de enige vaardigheid waarin hij ooit een diploma zou behalen. Kort na de bevrijding woonde Wolkers in Parijs. Jan Wolkers was driemaal getrouwd. In 1947 huwde hij Maria de Roo (1923-1993).] Uit dit huwelijk werden drie kinderen geboren: Eric (5 januari 1948), Eva (1949) en Jeroen (3 april 1953). Eva overleed in 1951 door een ongeluk in bad. Deze traumatische gebeurtenis zou Wolkers later verwerken in de roman Een roos van vlees uit 1963. In 1958 trouwde Wolkers in Frankrijk met Annemarie Nauta. Het huwelijk zou niet lang duren. Deze periode vormde later de inspiratie voor de roman Turks fruit. Olga, de hoofdpersoon uit dit boek, was gebaseerd op Nauta. Met Olga's kanker en haar overlijden in Turks fruit symboliseerde Wolkers het rouwproces dat hij doorging na het verbreken van de relatie met haar. In 1963 ontmoette Wolkers de toen 17-jarige Karina Gnirrep (geb. Amsterdam, 18 maart 1946). Zij woonde schuin tegenover zijn atelier in de Uiterwaardenstraat. Zij is een dochter van Piet Gnirrep, die tijdens de oorlog vanwege zijn bijdrage aan het organiseren van de Februaristaking tot 10 jaar gevangenisstraf was veroordeeld, waarvan hij er vier in een Duitse gevangenis heeft doorgebracht, en Johanna Harthoorn, die tijdens de oorlog aan het CPN-verzet had bijgedragen. Zij trok kort daarna bij hem in in het woonatelier in de Amsterdamse Rivierenbuurt, waar Wolkers sinds 1950 woonde. In 1980 verhuisde het paar van Amsterdam naar de buurtschap Westermient op het eiland Texel. In 1981 trouwde Wolkers met Gnirrep. In hetzelfde jaar werden hun kinderen - de tweeling Bob en Tom - geboren. In 2002 en 2003 zond VPRO's Villa Achterwerk twee seizoenen lang de serie De Achtertuin van Jan Wolkers uit, over planten en dieren in de tuin die Wolkers en Karina bij hun huis op Texel hadden aangelegd. Voor de Europese Parlementsverkiezingen 2004 en de Tweede Kamerverkiezingen 2006 stond Wolkers als lijstduwer op de lijst van de Partij voor de Dieren. In 2006 werd Wolkers ereburger van Texel. Ook andere gemeenten die zich met Wolkers en zijn werk verbonden voelen, eren zijn nagedachtenis. Zo zijn er in Oegstgeest, Leiden, Voorschoten, Groningen en Kloetinge straten en lanen naar Jan Wolkers vernoemd. Vanaf 2013 wordt jaarlijks de Jan Wolkers Prijs toegekend aan het beste Nederlandse natuurboek.
Jan Wolkers overleed in zijn slaap op vrijdag 19 oktober 2007, een week voor hij 82 jaar zou worden, in zijn huis op Texel. De week ervoor was Wolkers met wondroos opgenomen in het Gemini-ziekenhuis in Den Helder. Daar werd op maandag 15 oktober geconstateerd dat hij aan een levercirrose leed, die niet meer te behandelen was. Wolkers werd op 24 oktober gecremeerd. De plechtigheid op de begraafplaats De Nieuwe Ooster in Amsterdam was rechtstreeks op tv te volgen. Er werd gesproken door De Bezige Bij-directeur Robbert Ammerlaan, Volkskrant-hoofdredacteur Pieter Broertjes, historicus Maarten van Rossem, cultuurminister Ronald Plasterk, schrijver Remco Campert en Wolkers' weduwe Karina. Zoon Tom en Leonie Hulsman, de vriendin van zoon Bob, zongen een zelfgeschreven lied. De as van Wolkers werd later begraven onder de tulpenboom in zijn tuin. Enkele maanden voor zijn dood had Wolkers literair journalist Onno Blom toestemming gegeven voor het schrijven van zijn biografie. 7.2 Stroming
Het werk van Jan Wolkers behoort tot de moderne Nederlandse literatuur. Dit boek behoort ook tot de periode 1990-2009. De tijd van het proza. 8. Secundaire literatuur
Ik heb de recensie gelezen van Kees Fens in de Volkskrant van 6 december 1969. Deze recensie is te vinden via de volgende link: https://www.niekvanbaalen.net/fens/publ_image_new_ps_ps.php?jaar=1969&id=7597&ext=_2 . De mening van de schrijver is dat het bewonderingswaardig is hoe Jan Wolkers alle losse gebeurtenissen op een natuurlijke wijze heeft verbonden met het “hoofdgebeuren”. Ook vindt hij het gedeelte in boek sterk waarin de ik-persoon en Olga een relatie hebben. Hij “heeft bewondering” voor deze “tedere passages”. Echter heeft hij ook enkele minpunten gevonden in het boek. Hij vindt de “ambivalentie” in de ik-persoon ergerlijk. Hiermee bedoelt hij de het verschil van karakter van de mannelijke hoofdpersoon in het boek. In het begin haat hij Olga extreem en botviert hij deze haat op iedereen. Later in het boek laat hij juist zijn zachte kanten zien. De recensent laat in midden of hij boek goed of slecht vindt. De recensent heeft voor zijn mening structurele argumenten, esthetische argumenten en realistische argumenten. Het structurele argument van de schrijver is de bewonderingswaardige manier waarop Jan Wolkers alle lossen gebeurtenissen op een natuurlijke manier heeft verbonden met het “hoofdgebeuren”. Het esthetische argument van de recensent is dat hij de “tedere passages” uit het boek mooi vindt. Deze “tedere passages” komen uit de tijd dat Olga en de mannelijke hoofdpersoon nog samen zijn. Het realistische argument van de schrijver is dat raar is dat karakter van de ik-persoon zo gespleten is. In het begin van het boek is erg kwaad en haat hij Olga. Hij uit deze haat door seks te hebben met andere vrouwen. In de rest van het boek komt de tedere, lieve kant van de ik-persoon naar boven. 9. Eigen mening
Ik vond het een aparte ervaring om Turks Fruit te lezen. Dit komt omdat de personages ver afstaan van mijzelf en mensen die ik ken. Dit begint bij de ik-persoon. Hij lijkt in het begin van het boek verslaafd aan seks en sluit zich voor een groot deel af van de rest van de wereld. Hij is een kunstenaar en geeft niks om materiële bezittingen. Maar ook Olga is een raar personages. Ze is bang om kinderen te krijgen, maar het wel vaak seks met het ik-personage. Ook is raar dat ze het ik-personage verlaat terwijl daar geen goede reden voor is. Ze lijkt dolgelukkig. De ouders van Olga zijn eveneens vreemde figuren. De moeder geeft niks om haar man, ze wil het liefst zo snel mogelijk van hem af en gaat continu vreemd. Ook oefent ze invloed uit op Olga, zodat ze het ik-personage verlaat. De vader van Olga lijkt het weinig te interesseren dat zijn vrouw vreemdgaat, ook al weet hij van. Hij maakt voortdurend slechte grappen.
Ondanks de rare karakters in het boek blijft het verhaal makkelijk te lezen. Dit komt door de lengte van boek. Doordat het boek maar 189 bladzijden heeft, volgen de gebeurtenissen elkaar snel op. Hierdoor wordt het boek zelden saai. Ook zorgen de erotische scènes in het begin van het boek ervoor dat je het boek niet snel weglegt. Hier komt hier een voordeel van de absurde karakters boven. Door het gebruik van deze personages zijn de scènes onvoorspelbaar en weet je niet wat de ik-persoon nog meer gaat vertellen.
Een nadeel vind ik het ontbreken van informatie over de ik-persoon. Eigenlijk weten we niks over hem, niet eens naam. Ik zou graag willen weten waarom hij zo afgezonderd leeft, wat er in zijn jeugd gebeurd is, waar zijn familie is, waarom hij zoveel seks heeft en waarom hij nog steeds op Olga valt ondanks dat zij hem meerdere keren heeft laten vallen.
Turks Fruit is een verhaal wat vlot en goed wegleest. Jij blijft lezen omdat het verhaal erg onvoorspelbaar is. Maar het boek heeft een erg laag realiteitsgehalte en soms stoort dat de personages erg aparte karakters hebben en rare dingen doen. Daardoor vindt ik het een matig boek.
Verwerkingsopdracht: Turks Fruit
Opdracht 5: Kies een gedicht of songtekst die goed aansluit bij de gebeurtenissen en bij de gevoelens van de hoofdpersoon in het verhaal. Kopieer de tekst (of schrijf over) en schrijf er een tekst bij waarin je uitgebreid uitlegt waarom je voor dit gedicht of deze songtekst gekozen hebt. Songtekst
Adele – Someone like you
I heard, that you're settled down
That you found a girl and you're, married now
I heard, that you're dreams came true
I guess she gave you things
I didn't give to you
Old friend, why are you so shy
Ain't like you to hold back
Or hide from the light
I hate to turn up out of the blue uninvited but I
Couldn't stay away I couldn't fight it
I had hoped you'd see my face
And that you be reminded that for me it isn't over
Never mind I'll find someone like you
I wish nothing but the best
For you too, don't forget me
I beg, I'll remember you said
Sometimes it lasts in love
But sometimes it hurts instead
Sometimes it lasts in love
But sometimes it hurts instead yeah
You know how the time flies
Only yesterday it was the time of our lives
We were born and raised
In a summer haze bound by the surprise
Of our glory days
I hate to turn up out of the blue uninvited but I
Couldn't stay away I couldn't fight it
I hoped you'd see my face
And that you'd be reminded that for me it isn't over
Never mind I'll find someone like you
I wish nothing but the best for you too
Don't forget me I beg, I'll remember you said
Sometimes it lasts in love but sometimes it hurts instead
Nothing compares no worries or cares
Regrets and mistakes their memories made
Who would have known how bittersweet
This would taste
Never mind I'll find someone like you
I wish nothing but the best for you
Don't forget me I beg, I'll remember you said
Sometimes it lasts in love but sometimes it hurts instead
Never mind I'll find someone like you
I wish nothing but the best for you too
Don't forget me I beg, I'll remember you said
Sometimes it lasts in love but sometimes it hurts instead
Sometimes it lasts in love but sometimes it hurts instead
Verklaring
Ik vind dit lied goed bij het verhaal passen omdat ik vind dat het ik-personage dit lied had kunnen zingen nadat Olga hem heeft verlaten. Ik zal hieronder ieder couplet los behandelen. I heard, that you're settled down
That you found a girl and you're, married now
Nadat Olga de ik-personage verlaten heeft, is ze eigenlijk nooit alleen ze heeft continu een andere vriend, ze is altijd settled down. De girl uit het liedje moet eigenlijk boy zijn in dit geval. Olga trouwt ook nog meerdere nadat ze het ik-persoon verlaat, daar slaat and you’re married now.
I heard, that you're dreams came true
I guess she gave you things
I didn't give to you
De mannen waarmee relaties heeft nadat ze het ik-personages verlaten heeft zijn hele andere types. Dit zijn over het algemeen succesvolle mannen die haar overladen met cadeaus en mooie reizen. Bij het ik-personages moesten ze altijd moeilijk doen om rond te komen. Old friend, why are you so shy
Ain't like you to hold back
Or hide from the light
Nadat Olga de ik-persoon heeft verlaten, en scheiding een feit is, probeert ze hem zoveel mogelijk uit de weg te gaan. Ze verbreekt het contact een lange tijd en komt pas terug nadat haar relaties dramatisch geëindigd zijn. I hate to turn up out of the blue uninvited but I
Couldn't stay away I couldn't fight it
I had hoped you'd see my face
And that you be reminded that for me it isn't over
Ook nadat Olga hem heeft verlaten, blijft het ik-personage hopen dat Olga bij hem terug keert en met hem een relatie krijgt. Hij wil tegen haar zeggen: “I had hoped you'd see my face
And that you be reminded that for me it isn't over”. Never mind I'll find someone like you
I wish nothing but the best
For you too, don't forget me
I beg, I'll remember you said
Sometimes it lasts in love
But sometimes it hurts instead
Sometimes it lasts in love
But sometimes it hurts instead yeah
Nadat Olga de ik-persoon verlaat vind hij niemand die aan haar kan tippen, ondanks dat hij nog veel bedpartners heeft. Dit slaat op de zin “Never mind I'll find someone like you”. Hij heeft veel verdriet omdat Olga hem verlaat. Dit past bij de zinnen: “Sometimes it lasts in love. But sometimes it hurts instead”. You know how the time flies
Only yesterday it was the time of our lives
We were born and raised
In a summer haze bound by the surprise
Of our glory days
De tijd dat de ik-persoon en Olga samen waren, was achteraf gezien de mooiste tijd van hun leven.
Daar slaat dit stuk op: Only yesterday it was the time of our lives. We were born and raised. In a summer haze bound by the surprise. Of our glory days. Nothing compares no worries or cares
Regrets and mistakes their memories made
Who would have known how bittersweet
This would taste
Voor de ik-persoon is het moment de Olga hem verlaat het meeste trieste moment van zijn leven.
Nothing compares no worries or cares. Regrets and mistakes their memories made. De rest van de tekst is al behandeld, omdat de tekst op sommige punten herhaald wordt.
Titelbeschrijving
Auteur: Jan Wolkers
Titel: Turks Fruit
Ondertitel: -
Plaatsnaam: Amsterdam
Jaar van verschijning: 1969
Druk: 47ste druk
Genres: Erotiek, Relatieproblemen, Dood
Pagina’s: 189
Hoofdstukken: 19
De volledige verdeling ziet er als volgt uit: 1. Een scheerpan vol lof
2. De vleugels van Hermes
3. Een bontjas in het bleu
4. Someday Sweetheart
5. De wraakappel
6. Requiem voor een dooie mus
8. Marxistische tuinkabouters
9. Peel me a grape
10. Een muis met een trauma
11. Miss Wespentaille
12. De anatomische stand
13. De heksencentrale
14. Caesar en Brigitte Bardot
15. Veiligheidslucifers
16. De vervloekingsspijkers
17. Nice dolls & Judaspoppen
18. Fuck me I’m desperate
19. Rosa Turbantina
Samenvatting
Een scheerpan vol lof
Olga heeft haar man (de niet bij name genoemde hoofdpersoon) in de steek gelaten. Daarom eet hij nauwelijks meer en heeft hij geen zin om in zijn atelier te werken. Overal hangt hij foto's en andere herinneringen van haar op en herleest hij haar brieven. Ze heeft hem verlaten voor 'zo'n klootzak, zo'n handelsreiziger'. Na veertien dagen komt hij uit zijn bed en vrijt met elke vrouw die hij maar te pakken kan krijgen. Na een maand heeft hij er genoeg van en gaat als een bezetene werken: hij voltooit het ene beeld of schilderij na het andere. Hij verhuurt zijn voorkamer aan twee Amerikaanse studentes, die hij met rust laat. De vleugels van Hermes
De ouders van Olga worden beschreven. Hij is een lobbes, die graag in zijn favoriete crapaudje de Radetzkymars ritmisch begeleidt met de woorden 'tieten kont, tieten kont, tieten kont kont kont' en steeds dezelfde moppen vertelt. Een voorbeeld: 'Ken je die mop van die twee jongens die naar Parijs gingen? Nou, die gingen niet.' Hij heeft van zijn vader de Hermes N.V., een groothandel in huishoudelijke artikelen, geërfd. Hij heeft een leverziekte. Zijn vrouw heeft kanker gehad, waardoor een borst is afgezet. Ze probeert de relatie tussen Olga en de hoofdpersoon te verbreken, ze wijst erop dat hij 'maar' een armoedige artiest is en zij van gegoede huize zijn. Zij gaat stiekem met andere mannen om, haar echtgenoot is hiervan echter op de hoogte. Dan sterft hij en wordt gecremeerd, niet zittend in zijn stoel de Radetzkymars begeleidend, zoals de hoofdpersoon zich voorstelt, maar met een fuga van Bach. Een bontjas in het bleu
Tijdens die twee maanden moet hij steeds aan haar denken. Tevergeefs probeert hij contact te leggen: hij reist naar Alkmaar, Olga's woonplaats, en posteert zich in een portiek tegenover Hermes N.V.; ook belt hij haar op, maar haar moeder wimpelt hem af. Toevallig ziet hij haar op de kermis in de Amsterdamse Nieuwmarkt. Ze vertelt dat haar ouders op vakantie zijn, hij stelt voor dat ze bij hem intrekt en ze blijft drie weken in zijn atelier. Ze vertelt over haar ouders, bijvoorbeeld dat haar moeder haar had wijsgemaakt dat zij een borst had moeten missen door het zuigen dat Olga eraan gedaan had. Ze beleven een tijd van intens seksueel verkeer. De wraakappel
De hoofdpersoon beschrijft de tijd na het vertrek van de twee Amerikaanse studentes. Hij verlangt hevig naar 'die rooie.' Hij gaat echter seksueel niet als een beest tekeer, zoals die eerste veertien dagen na haar vertrek, maar zoekt nu 'innerlijk contact'. Hij neemt meisjes mee die in de problemen zitten en praat met hen. Hij zoekt troost bij oudere vrouwen, praat over Olga's lichaam en huilt bij hen uit. Requiem voor een dooie mus
Olga is nog bij hem. Ze ziet hoe kinderen een musje begraven met het kopje boven de aarde. Ze gaat erheen om te kijken of het nog leeft en begraaft met hem het musje. Ze vertelt hem over haar 'poppencomplex': haar vader had vroeger al haar poppen moeten begraven, omdat zij een keer de maden uit een van haar poppen had zien komen. De verrassingsautomaat
De eerste maanden dat ze bij elkaar zijn, rijden ze heel Nederland door. Hij dicteert haar een brief aan haar ouders, waarin zij de band met hen opzegt. Ondanks hun verzet gaan ze trouwen, op de fiets gaan ze naar het stadhuis. In Alkmaar wordt het huwelijk gevierd rond de barbecue. Olga krijgt van haar moeder als cadeau een kinderwagen. Na de receptie vraagt Olga's moeder aan haar kersverse schoonzoon of hij directeur van Hermes N.V. wil worden. Hij weigert. Zij wijst hen daarop nog eens duidelijk op hun toekomst: ze krijgen van haar geen cent en Olga gaat een armoedig bestaan tegemoet met een armoedzaaier als echtgenoot. Marxistische tuinkabouters
De tijd na het trouwen. Hij krijgt zijn eerste opdracht: 'moedergeluk' in brons. Olga poseert met een pop. Van het geld dat hij ermee verdient, kunnen ze een jaar zuinig leven. Ze leven gelukkig, hij vrijt veel met haar, kent elk plooitje van haar lichaam. Na een jaar krijgt hij dezelfde opdracht, ze weigert echter om opnieuw te poseren. Het resultaat is 'een levenloos stuk abstractie dat niets van haar bewaarde'. Peel me a grape
Met Olga bezoekt hij jazzconcerten en bioscoopvoorstellingen. Zij richt het atelier gezellig in en zoekt een baan, omdat hij in de contraprestatie terechtkomt. Daarmee moet ze stoppen als de 'heren' van de bank te opdringerig worden. Een muis met een trauma.
'Ze zeggen wel dat mensen die geen kinderen krijgen of ze om de een of andere reden niet willen hebben, compensatie zoeken voor dat gemis bij dieren.' Olga haalt allerlei dieren in huis, waarmee het lang niet altijd goed afloopt. Miss Wespentaille
De hoofdpersoon merkt dat Olga veranderd is. Ze belt vaker haar moeder, die haar 'vergiftigt'met verhalen over rijk getrouwde dochters, die in dure auto's verre reizen kunnen maken. Olga wil zich 'uit zijn omhelzing vrijmaken'. Met oudjaar is ze nog bij hem. 'En zo begon voor ons het nieuwe jaar. Het jaar waarin ik haar voorgoed kwijt zou raken.' De anatomische stand
'Het begon allemaal met de Huishoudbeurs in de RAI.' Hermes N.V. heeft er een stand en Olga wordt door haar moeder uitgenodigd daarheen te komen. Later op de dag belt Olga haar man en vraagt hem te komen eten. In een Indisch restaurant flirt ze openlijk met een zakenrelatie. Hij verstart, krijgt het op zijn zenuwen, kotst letterlijk zijn walging uit, stompt haar een blauw oog en vertrekt per taxi naar zijn atelier. Midden in de nacht belt ze op en zegt 'natuurlijk' niet thuis te komen. Daarna vernielt hij alle portretten van haar. De heksencentrale
De echtscheidingsprocedure wordt afgewikkeld op grond van door Olga gepleegd overspel. Hij moet echter een formulier ondertekenen, waarin hij toegeeft dat het overspel slechts gebruikt is als excuus voor de scheiding. Slechts na grote aarzeling zet hij zijn handtekening eronder. Olga ziet er slecht uit, is zwaar opgemaakt en flirt openlijk. Veiligheidslucifers
Na alle ellende komt hij maar langzaam op gang. Dan werkt hij als een bezetene, o.a. met popart. Hij heeft vele contacten met vrouwen, vooral bij hén thuis. De vervloekingsspijkers
Hij hoort vage berichten over Olga, bijvoorbeeld dat ze een paar maanden na de scheiding hals-over-kop in Schotland had willen trouwen, maar zich bedacht en de bij de scheiding vastgestelde termijn van negen maanden afwachtte. Na ongeveer twee jaar ziet hij haar in de Bijenkorf, 'geknakt, zielig, onecht'. Ze vertelt over haar mislukte avontuur met de handelsreiziger en haar huwelijk met een Alkmaarse zakenrelatie. Thuisgekomen jankt hij alle ellende van twee jaar eruit. Nice dolls & Judaspoppen
Hij is erg eenzaam. 'Ik werkte en ik sliep.' Hij hoort van een vriendin van Olga dat zij zwanger is geraakt, wat het einde van haar tweede huwelijk had betekend. Ze liet het met zeepsop wegmaken, wat haar een eierstok had gekost. Ze had een Amerikaanse ingenieur leren kennen, de derde huwelijkskandidaat. Met hem reist ze overal heen; ze stuurt de hoofdpersoon kaarten en brieven. Fuck me I’m deseperate
Dan komt ze plotseling bij de hoofdpersoon langs en vertelt wat er is gebeurd. Haar andere eierstok raakte ook ontstoken. Haar Amerikaanse vriend bleek een jaloerse alcoholicus, die haar geflirt bestrafte met een revolverschot. Daaraan hield ze een litteken aan haar rechterkaak over. 'Hij zal wel in de gevangenis of in een inrichting zitten.' Ze is weer bij haar moeder, is doodongelukkig, heeft vaak zware hoofdpijn. Rosa Turbinata
Haar moeder vertelt hem door de telefoon dat Olga een kankergezwel in haar hoofd heeft (de tumor is 'zo groot als een stuk toiletzeep') en geopereerd moet worden. Ze is echter ten dode opgeschreven. Een half jaar lang bezoekt hij haar. Ze ziet er vreselijk uit, door het bestralen is ze kaal en blind geworden, soms slaat ze wartaal uit of wordt een dreinend kind. Om haar te plezieren koopt hij een vuurrode pruik. Alleen Turks fruit durft ze nog te snoepen. Als ze sterft, houdt ze de pruik stevig vast. Met de pruik wordt ze gecremeerd.
Verhaalanalyse
1. Vertelsituatie
Het verhaal wordt verteld vanuit het ik-perspectief. De ik-persoon is de kunstenaar die een relatie heeft met Olga. 2. Tijd
• Het verhaal speelt zich af in de 20e eeuw ná de 2e wereldoorlog. Dit is te merken aan de verschillende dingen. Een voorbeeld hiervan zijn de relatiegeschenken die de vader van Olga uitdeelt. Dit zijn Duitse messen uit de 2e wereldoorlog.
• Fabel en Sujet lopen niet gelijk in dit boek. Het verhaal verloopt niet in chronologische volgorde. In veel hoofdstukken blikt de schrijver terug op zijn relatie met Olga. Maar er staan tegelijkertijd veel vooruitwijzingen in die hoofdstukken.
Het verhaal speelt zich het grootste deel af in Amsterdam. Hier woont de ik-persoon. Ook woont Olga hier een tijd samen met de ik-persoon. De meeste herinneringen van de ik-persoon samen met Olga komen dan ook uit Amsterdam. In het verhaal komen ook andere plaatsen voor. De meeste van deze plaatsten liggen in Nederland. Zo leert de ik-persoon Olga kennen in de buurt van Maastricht. Ook speelt Alkmaar een rol in het verhaal, want daar wonen de ouders van Olga. Aan het eind van het verhaal verteld Olga waar haar man haar mee naartoe heeft genomen. In sneltreinvaart komen dan opeens een hoop plaatsen boven waar Olga is geweest; Amerika, Mexico en tenslotte Abu Dhabi. 4. Personages
In het verhaal zijn twee hoofdpersonen, namelijk:
• De ik-persoon: De ik-persoon verteld in het boek over zijn relatie met Olga. Hij wordt verder niet bij naam genoemd. Hij is stapelverliefd op Olga, en dit laat het duidelijk merken in het boek. Hij vertelt alleen maar over Olga. Hij vertelt hoe hij haar ontmoet, de dingen die hij met haar beleeft, hoe hij Olga verliest aan een ander en uiteindelijk de dood van Olga. Je merkt dat hij weinig geeft om materiële zaken. Hij is kunstenaar en heeft geen groot inkomen. Uit de verhalen wordt duidelijk dat hij en Olga weinig bezittingen hadden. Dit maakt hun echter niet veel uit. Hij is dolgelukkig en voelt zich compleet zolang Olga bij hem woont en een relatie met hem heeft. Nadat Olga bij hem weggaat valt hij in een zwart gat. Hij blijft twee weken in bed en als hij uit zijn bed komt vrijt hij met iedere dit het met hem wilt doen. Hij komt nooit over het verlies van Olga heen. Als Olga aan het eind van het boek weer contact met hem zoekt wordt het duidelijk dat ze beiden geen relatie met elkaar willen hebben. Toch is de ik-persoon de enige die Olga blijft bezoeken als ze in het ziekenhuis ligt. Hieruit blijkt zijn liefde voor Olga. Het doel van de ik-persoon is om een succesvolle relatie met Olga te hebben. Dit lukt gedeeltelijk. Hij heeft een relatie met haar, maar deze houdt niet stand. De ik-persoon heeft in het boek één helper en één tegenstander. De vader van Olga is een helper, hij wil dat zijn dochter gelukkig is en dat is het geval bij de ik-persoon. De moeder van Olga is een tegenstander. Zij wil dat haar dochter trouwt met iemand van betere stand en met een zeker inkomen. De ik-persoon weet dit en laat in het boek meerdere malen merken dat hij een gruwelijke hekel heeft aan de moeder van Olga. • Olga: Olga is het belangrijkste personage uit het boek. Het hele boek gaat over haar. De ik-persoon verteld eigenlijk alleen maar over Olga. Hij vertelt over hun relatie, over de familie van Olga en over wat er met haar gebeurd als ze niet meer bij haar is. Olga is een prachtige vrouw op wie de ik-persoon stapelverliefd is. Olga heeft is een praktische vrouw. Dit blijkt uit de manier waarop ze zorgt voor inkomen en ondanks het lage inkomen van de ik-persoon en haarzelf het huishouden prima te verzorgen. Ze houdt erg van dieren. Dit komt door volgens de ik-persoon omdat ze geen kind heeft. Olga wil dit ook niet, ze is erg angstig om zwanger te worden. Als ze de ik-persoon verlaat gaat het steeds slechter met Olga. Haar andere vrienden en echtgenotes zijn minder goed voor de ik-persoon. Is ook minder gelukkig dan bij de ik-persoon. Uiteindelijk krijgt Olga kanker en ligt ze voor ze overlijdt nog een lange tijd in een Amsterdams ziekenhuis. De ik-persoon is dan de enige die haar nog komt bezoeken. 5.1 Thematiek
Zoals in vele van Wolkers' boeken is de dood het hoofdthema, nauw verbonden met motieven als verval, seksualiteit, angst, schuld, medelijden, dierenliefde en -haat. Centraal staat natuurlijk het sterven van Olga en talrijk zijn de vooruitwijzingen naar die dood. In hoofdstuk 3 bijvoorbeeld ziet Olga er na het ongeluk uit 'of ze dood was', in hoofdstuk 8 vraagt ze, opgewonden van het vrijen, haar man om in haar mond te spuwen, 'want mijn spuug was giftig en zou haar op slag doden'. Ook het sterven van de (geliefde) schoonvader en van vele dieren is het vermelden waard. 5.2 Motieven
Verval, Aftakeling, Angst
'Turks fruit' gaat over het verval van de liefde tussen de hoofdpersoon en Olga. Een hoofdoorzaak van hun scheiding is Olga's angst om kinderen te krijgen. Kinderen krijgen associeert ze met aftakeling en bederf. Haar moeder heeft haar deze angst bezorgd: zij heeft een borst moeten missen na Olga's geboorte. Opmerkelijk in dit verband is de scène waarin Olga de voorstudies van de beelden die het 'Moedergeluk' voorstellen (vervoerd per kinderwagen!) in de Amstel gooit. Ook lichamelijk verval speelt een rol: Olga takelt lichamelijk af totdat ze door een tumor niet veel meer is dan een wrak. Subtiel wordt al vroeg in de roman naar deze tumor verwezen. De hoofdpersoon werkt in de grotten bij Valkenburg aan een reliëf dat de opwekking van Lazarus moet voorstellen. Dan ziet hij in het hoofd van Christus een fossiel. Om dat er gaaf uit te krijgen, hakt hij te veel mergel weg. 'Een paar dagen later viel het fossiel dat ik uit het hoofd van Gods zoon bevrijd had als een bal bruine suiker tot pulver in de hal van het hotel.' Medelijden
Olga's sterk zinnelijke schoonheid wordt uitvoerig beschreven. In de bloei van haar leven wordt ze omringd door mannen. Schrijnend is het daarom dat iedereen (ook haar moeder) haar in de steek laat, als ze een ongeneeslijke tumor heeft en door de bestraling kaal en blind geworden is. Slechts de ik-figuur voelt medelijden, hij houdt zielsveel van haar en blijft haar trouw tot in de dood. Seksualiteit
Olga houdt van dieren, het meest van de poes die haar man voor haar koopt. Als zij een jaar weg is, loopt de kat 'nog steeds naar de deur als hij hoge hakken in een driftig ritme hoorde aankomen'. Dat ze geen kinderen wil, compenseert ze ruimschoots door dieren in huis te halen, waarmee het vaak niet goed afloopt: 'Rooie Olga. Olga van de dieren. Potnia theiroon, heerseres over de dieren. (...) Je zou inderdaad haar leven bij mij op zevenmijlslaarzen aan de hand van gebeurtenissen met dieren kunnen doorstappen. 'Ook haar man houdt van dieren, zo wordt hij 'vader' van een meeuw. Deze redt hij in het begin van hoofdstuk 16 van de dood, maar laat hij huilend aan het eind ervan vrij, nadat hij het verhaal van de geknakte Olga heeft gehoord. Ook op andere plaatsen wordt de dierenwereld met de mensenwereld vermengd. Mensen worden als dieren omschreven of krijgen menselijke eigenschappen toegemeten. Zo wordt de schoonmoeder omschreven als 'helhond', 'viswijf' en 'teef', haar vriend, de bedrijfsleider, als 'baviaan' en 'reptiel' en de advocaat als een 'opgeblazen varken'. Olga is 'een gebleekte poedel', 'een kat die ergens op jaagt en verder nergens oog voor heeft'. Schuld
We hebben er al op gewezen dat de stokende schoonmoeder grote schuld heeft aan het mislopen van de relatie tussen Olga en de kunstenaar. Hoewel zelf van arme komaf, stelt ze de 'gegoede burgerstand', waartoe ze dankzij een berekend huwelijk behoort, boven 'het artiesten-leven' van haar schoonzoon. Tegen haar dochter vertelt ze dat zij schuldig is aan het afzetten van een van haar borsten. Zelf is zij ook schuldig aan het vroege overlijden van haar man: tegen de dieetvoorschriften voor zijn leveraandoening in mest ze hem stiekem vet. Ten slotte wijzen we op de Verenigde Staten als 'schuldige'. Amerika wordt in de roman als een verderfelijke natie afgespiegeld. Zo worden de twee Amerikaanse meisjesstudenten als 'trutten' voorgesteld, met 'grijpgrage dollerhandjes'. Als zijn huis een keer vol zit met vijftien 'clochards van Uncle Sam', met 'bacteriën, kopkaas en korsten uit alle vijftig staten van Amerika', is de maat vol en zegt hij dat ze kunnen 'opdonderen met hun gepofte maïs en sweet potatoes'. De nieuwe rage uit Amerika, barbecuen, wordt via de negatieve reacties van de beeldhouwer bekritiseerd (sauzen met 'braakkleuren', tranende ogen door stank en rook, vlees als een 'halfverteerde rubber schoenzool'). We noemen in dit verband ook het feit dat Olga tijdens haar reis door de Verenigde Staten vanbinnen totaal ontregeld raakt. De criticus J. Fontijn vindt Amerika de hoofdschuldige: 'Wie Carreidas zegt (zie: motto), staat ergens in dit stripverhaal, zegt: vliegtuigen, wol, petroleum, film, pers, Sani-Cola enz. Olga wordt door haar zucht naar luxe en geld gedreven in de armen van een rijke Amerikaan die in olie doet. Niet vader, moeder of God is de hoofdschuldige in Wolkers' roman dit keer, maar onze door Amerika bepaalde kapitalistische maatschappij. Sprookjesmotief
De roman bevat vele sprookjesverwijzingen. De titel van hoofdstuk 5 ('De wraakappel') en de inhoud ervan verwijzen naar de sprookjes Sneeuwwitje en Assepoester. Olga's moeder is de boze stiefmoeder en de heks die haar dochter vergiftigt, Olga is de stiefdochter en de beeldhouwer gelooft lang in de goede afloop van het sprookje, maar blijkt voor Olga geen reddende prins te kunnen zijn.
5.3 Titelverklaring
'Turks fruit' is zacht, zeer zoet snoepgoed, het enige wat Olga nog durft te eten als ze in het ziekenhuis ligt (ze wil haar voortanden sparen, waarvan ze denkt dat ze los zitten). Het is een symbool voor de verrotting, de aftakeling (zie: Thematiek). 5.4 Motto’s
Het motto bestaat uit een dialoog tussen Rastapopoulos en Carreidas over de vraag wie 'de grootste naarling van de hele wereld' is (uit: 'Vlucht 714' van 'De Avonturen van Kuifje').Rastapopoulos wil Carreidas ervan overtuigen dat hijzelf de slechtste is, maar die vindt zichzelf de gemeenste en zegt: 'Nooit! Hoort u dat? Ik sterf nog liever! 'Deze wedijver in verdorvenheid kan slaan op de twee 'schuldigen' in de roman: de schoonmoeder en Amerika (zie: Motieven). 6. Stijl
De stijl van dit boek is wel getypeerd als 'barok': versierend, weelderig en vrij literair. De zinsbouw is meestal kort, de beschrijvingen zijn raak, schokkend en vaak beeldend. Bij heftige gevoelens kan de beeldspraak navenant 'heftig' zijn, bv. 'die rooie duivelin' (Olga), 'Ik voel me net een afdruiprek' (Olga's vader), 'baviaan' (Olga's vriend), 'stinkend gemene wijf verkleed als oud vrouwtje' (Olga's moeder). Markant is de humor, die vaak tragisch en wrang is: de lach en de traan liggen soms dicht bij elkaar. Wolkers schrijft onverbloemd, afschuwelijke zaken worden vaak tot in details beschreven. Zo wordt het braken van de hoofdpersoon in hoofdstuk 12 gedetailleerd weergegeven.
Jan Wolkers was afkomstig uit een gereformeerd milieu waar hij in zijn tienerjaren afstand van heeft genomen. De ouders van Wolkers kwamen oorspronkelijk uit Amsterdam en hadden in totaal elf kinderen, van wie Jan het derde was. Vader Wolkers bezat voor de Tweede Wereldoorlog een slecht lopende kruidenierswinkel in Oegstgeest. Wolkers bezocht de mulo, maar moest al snel van school wegens slechte punten en zo kon hij dan helpen in de winkel. Hij was onder andere dierenverzorger in een laboratorium van de Universiteit Leiden, was tuinman en schilderde landschappen. In de oorlog werkte Jan Wolkers eerst als jongste bediende in het distributiekantoor in Oegstgeest. Later dook hij onder. Hij nam les aan de Leidse schilderacademie Ars Aemula Naturae en hij leerde typen - de enige vaardigheid waarin hij ooit een diploma zou behalen. Kort na de bevrijding woonde Wolkers in Parijs. Jan Wolkers was driemaal getrouwd. In 1947 huwde hij Maria de Roo (1923-1993).] Uit dit huwelijk werden drie kinderen geboren: Eric (5 januari 1948), Eva (1949) en Jeroen (3 april 1953). Eva overleed in 1951 door een ongeluk in bad. Deze traumatische gebeurtenis zou Wolkers later verwerken in de roman Een roos van vlees uit 1963. In 1958 trouwde Wolkers in Frankrijk met Annemarie Nauta. Het huwelijk zou niet lang duren. Deze periode vormde later de inspiratie voor de roman Turks fruit. Olga, de hoofdpersoon uit dit boek, was gebaseerd op Nauta. Met Olga's kanker en haar overlijden in Turks fruit symboliseerde Wolkers het rouwproces dat hij doorging na het verbreken van de relatie met haar. In 1963 ontmoette Wolkers de toen 17-jarige Karina Gnirrep (geb. Amsterdam, 18 maart 1946). Zij woonde schuin tegenover zijn atelier in de Uiterwaardenstraat. Zij is een dochter van Piet Gnirrep, die tijdens de oorlog vanwege zijn bijdrage aan het organiseren van de Februaristaking tot 10 jaar gevangenisstraf was veroordeeld, waarvan hij er vier in een Duitse gevangenis heeft doorgebracht, en Johanna Harthoorn, die tijdens de oorlog aan het CPN-verzet had bijgedragen. Zij trok kort daarna bij hem in in het woonatelier in de Amsterdamse Rivierenbuurt, waar Wolkers sinds 1950 woonde. In 1980 verhuisde het paar van Amsterdam naar de buurtschap Westermient op het eiland Texel. In 1981 trouwde Wolkers met Gnirrep. In hetzelfde jaar werden hun kinderen - de tweeling Bob en Tom - geboren. In 2002 en 2003 zond VPRO's Villa Achterwerk twee seizoenen lang de serie De Achtertuin van Jan Wolkers uit, over planten en dieren in de tuin die Wolkers en Karina bij hun huis op Texel hadden aangelegd. Voor de Europese Parlementsverkiezingen 2004 en de Tweede Kamerverkiezingen 2006 stond Wolkers als lijstduwer op de lijst van de Partij voor de Dieren. In 2006 werd Wolkers ereburger van Texel. Ook andere gemeenten die zich met Wolkers en zijn werk verbonden voelen, eren zijn nagedachtenis. Zo zijn er in Oegstgeest, Leiden, Voorschoten, Groningen en Kloetinge straten en lanen naar Jan Wolkers vernoemd. Vanaf 2013 wordt jaarlijks de Jan Wolkers Prijs toegekend aan het beste Nederlandse natuurboek.
Jan Wolkers overleed in zijn slaap op vrijdag 19 oktober 2007, een week voor hij 82 jaar zou worden, in zijn huis op Texel. De week ervoor was Wolkers met wondroos opgenomen in het Gemini-ziekenhuis in Den Helder. Daar werd op maandag 15 oktober geconstateerd dat hij aan een levercirrose leed, die niet meer te behandelen was. Wolkers werd op 24 oktober gecremeerd. De plechtigheid op de begraafplaats De Nieuwe Ooster in Amsterdam was rechtstreeks op tv te volgen. Er werd gesproken door De Bezige Bij-directeur Robbert Ammerlaan, Volkskrant-hoofdredacteur Pieter Broertjes, historicus Maarten van Rossem, cultuurminister Ronald Plasterk, schrijver Remco Campert en Wolkers' weduwe Karina. Zoon Tom en Leonie Hulsman, de vriendin van zoon Bob, zongen een zelfgeschreven lied. De as van Wolkers werd later begraven onder de tulpenboom in zijn tuin. Enkele maanden voor zijn dood had Wolkers literair journalist Onno Blom toestemming gegeven voor het schrijven van zijn biografie. 7.2 Stroming
Het werk van Jan Wolkers behoort tot de moderne Nederlandse literatuur. Dit boek behoort ook tot de periode 1990-2009. De tijd van het proza. 8. Secundaire literatuur
Ik heb de recensie gelezen van Kees Fens in de Volkskrant van 6 december 1969. Deze recensie is te vinden via de volgende link: https://www.niekvanbaalen.net/fens/publ_image_new_ps_ps.php?jaar=1969&id=7597&ext=_2 . De mening van de schrijver is dat het bewonderingswaardig is hoe Jan Wolkers alle losse gebeurtenissen op een natuurlijke wijze heeft verbonden met het “hoofdgebeuren”. Ook vindt hij het gedeelte in boek sterk waarin de ik-persoon en Olga een relatie hebben. Hij “heeft bewondering” voor deze “tedere passages”. Echter heeft hij ook enkele minpunten gevonden in het boek. Hij vindt de “ambivalentie” in de ik-persoon ergerlijk. Hiermee bedoelt hij de het verschil van karakter van de mannelijke hoofdpersoon in het boek. In het begin haat hij Olga extreem en botviert hij deze haat op iedereen. Later in het boek laat hij juist zijn zachte kanten zien. De recensent laat in midden of hij boek goed of slecht vindt. De recensent heeft voor zijn mening structurele argumenten, esthetische argumenten en realistische argumenten. Het structurele argument van de schrijver is de bewonderingswaardige manier waarop Jan Wolkers alle lossen gebeurtenissen op een natuurlijke manier heeft verbonden met het “hoofdgebeuren”. Het esthetische argument van de recensent is dat hij de “tedere passages” uit het boek mooi vindt. Deze “tedere passages” komen uit de tijd dat Olga en de mannelijke hoofdpersoon nog samen zijn. Het realistische argument van de schrijver is dat raar is dat karakter van de ik-persoon zo gespleten is. In het begin van het boek is erg kwaad en haat hij Olga. Hij uit deze haat door seks te hebben met andere vrouwen. In de rest van het boek komt de tedere, lieve kant van de ik-persoon naar boven. 9. Eigen mening
Ik vond het een aparte ervaring om Turks Fruit te lezen. Dit komt omdat de personages ver afstaan van mijzelf en mensen die ik ken. Dit begint bij de ik-persoon. Hij lijkt in het begin van het boek verslaafd aan seks en sluit zich voor een groot deel af van de rest van de wereld. Hij is een kunstenaar en geeft niks om materiële bezittingen. Maar ook Olga is een raar personages. Ze is bang om kinderen te krijgen, maar het wel vaak seks met het ik-personage. Ook is raar dat ze het ik-personage verlaat terwijl daar geen goede reden voor is. Ze lijkt dolgelukkig. De ouders van Olga zijn eveneens vreemde figuren. De moeder geeft niks om haar man, ze wil het liefst zo snel mogelijk van hem af en gaat continu vreemd. Ook oefent ze invloed uit op Olga, zodat ze het ik-personage verlaat. De vader van Olga lijkt het weinig te interesseren dat zijn vrouw vreemdgaat, ook al weet hij van. Hij maakt voortdurend slechte grappen.
Verwerkingsopdracht: Turks Fruit
Opdracht 5: Kies een gedicht of songtekst die goed aansluit bij de gebeurtenissen en bij de gevoelens van de hoofdpersoon in het verhaal. Kopieer de tekst (of schrijf over) en schrijf er een tekst bij waarin je uitgebreid uitlegt waarom je voor dit gedicht of deze songtekst gekozen hebt. Songtekst
Adele – Someone like you
I heard, that you're settled down
That you found a girl and you're, married now
I heard, that you're dreams came true
I guess she gave you things
I didn't give to you
Old friend, why are you so shy
Ain't like you to hold back
Or hide from the light
I hate to turn up out of the blue uninvited but I
Couldn't stay away I couldn't fight it
I had hoped you'd see my face
And that you be reminded that for me it isn't over
Never mind I'll find someone like you
I wish nothing but the best
For you too, don't forget me
Sometimes it lasts in love
But sometimes it hurts instead
Sometimes it lasts in love
But sometimes it hurts instead yeah
You know how the time flies
Only yesterday it was the time of our lives
We were born and raised
In a summer haze bound by the surprise
Of our glory days
I hate to turn up out of the blue uninvited but I
Couldn't stay away I couldn't fight it
I hoped you'd see my face
And that you'd be reminded that for me it isn't over
Never mind I'll find someone like you
I wish nothing but the best for you too
Don't forget me I beg, I'll remember you said
Sometimes it lasts in love but sometimes it hurts instead
Nothing compares no worries or cares
Who would have known how bittersweet
This would taste
Never mind I'll find someone like you
I wish nothing but the best for you
Don't forget me I beg, I'll remember you said
Sometimes it lasts in love but sometimes it hurts instead
Never mind I'll find someone like you
I wish nothing but the best for you too
Don't forget me I beg, I'll remember you said
Sometimes it lasts in love but sometimes it hurts instead
Sometimes it lasts in love but sometimes it hurts instead
Verklaring
Ik vind dit lied goed bij het verhaal passen omdat ik vind dat het ik-personage dit lied had kunnen zingen nadat Olga hem heeft verlaten. Ik zal hieronder ieder couplet los behandelen. I heard, that you're settled down
That you found a girl and you're, married now
I guess she gave you things
I didn't give to you
De mannen waarmee relaties heeft nadat ze het ik-personages verlaten heeft zijn hele andere types. Dit zijn over het algemeen succesvolle mannen die haar overladen met cadeaus en mooie reizen. Bij het ik-personages moesten ze altijd moeilijk doen om rond te komen. Old friend, why are you so shy
Ain't like you to hold back
Or hide from the light
Nadat Olga de ik-persoon heeft verlaten, en scheiding een feit is, probeert ze hem zoveel mogelijk uit de weg te gaan. Ze verbreekt het contact een lange tijd en komt pas terug nadat haar relaties dramatisch geëindigd zijn. I hate to turn up out of the blue uninvited but I
Couldn't stay away I couldn't fight it
I had hoped you'd see my face
And that you be reminded that for me it isn't over
Ook nadat Olga hem heeft verlaten, blijft het ik-personage hopen dat Olga bij hem terug keert en met hem een relatie krijgt. Hij wil tegen haar zeggen: “I had hoped you'd see my face
And that you be reminded that for me it isn't over”. Never mind I'll find someone like you
I wish nothing but the best
For you too, don't forget me
Sometimes it lasts in love
But sometimes it hurts instead
Sometimes it lasts in love
But sometimes it hurts instead yeah
Nadat Olga de ik-persoon verlaat vind hij niemand die aan haar kan tippen, ondanks dat hij nog veel bedpartners heeft. Dit slaat op de zin “Never mind I'll find someone like you”. Hij heeft veel verdriet omdat Olga hem verlaat. Dit past bij de zinnen: “Sometimes it lasts in love. But sometimes it hurts instead”. You know how the time flies
Only yesterday it was the time of our lives
We were born and raised
In a summer haze bound by the surprise
Of our glory days
De tijd dat de ik-persoon en Olga samen waren, was achteraf gezien de mooiste tijd van hun leven.
Daar slaat dit stuk op: Only yesterday it was the time of our lives. We were born and raised. In a summer haze bound by the surprise. Of our glory days. Nothing compares no worries or cares
Regrets and mistakes their memories made
Who would have known how bittersweet
Voor de ik-persoon is het moment de Olga hem verlaat het meeste trieste moment van zijn leven.
Nothing compares no worries or cares. Regrets and mistakes their memories made. De rest van de tekst is al behandeld, omdat de tekst op sommige punten herhaald wordt.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden