Adri herinnert zich dat hij zelf aan een auto-ongeluk is ontsnapt, toen hij op weg naar zijn school was. Zijn moeder was er altijd bang voor geweest. Hij vraagt zich af waarom zijn zoon door het noodlot getroffen is en hij toen wel aan de dood ontsnapt was. Hij wil vanaf dat moment weten wat er precies op de laatste zaterdagavond is gebeurd. Een van de vrienden is Dennis. Die heeft Tonio de laatste zaterdag gezien. Ze zijn echter niet naar Paradiso geweest en het fotomeisje was er helemaal niet bij. Wel een ander meisje, Goscha. Ze hadden nog wat gedronken en gedanst. Daarna was Goscha met Dennis meegegaan en was Tonio naar het huis van zijn vriend Jim gefietst, maar daar was hij dus niet aangekomen.

Een andere vriend van Tonio is er intussen via Facebook achter gekomen dat het fotomeisje Jenny heet. Adri wil dat ze wordt opgespoord, want hij wil weten waarom ze niet naar Paradiso zijn gegaan. Tonio was dan misschien helemaal niet aangereden.

Rouw is een moeizaam proces. Zo zijn er gevoelens van schuld, maar ook van woede. Samen weten Mirjam en Adri er wel over te praten, maar aan het einde van elke dag moet er toch drank aan te pas komen om hen te doen inslapen. Maar dan is meteen de kiem gelegd voor vervelende nachtmerries.

Adri probeert de gevoelens te beschrijven die hij heeft gekregen door Tonio’s dood: het zijn achtereenvolgens: opgejaagdheid, nervositeit, pijn, opstandigheid, schuldgevoel, schaamte, trots, woede, gelatenheid, angst, nederlaag. Maar hij wil nu ook dolgraag weten hoe het allemaal gebeurd is op die bewuste Pinkstermorgen.

Wanneer na enige tijd Mirjam weer een poging doet om eerst door Adri aangehaald te worden en later seks met hem te hebben, komt eerst bij Adri en later bij Mirjam het beeld van Tonio tussen hen in staan. Het hebben van seks is gewoon niet goed mogelijk zonder aan hem te denken.

Ze geven nu eerst toe aan de innerlijke drang om het ongeluk te reconstrueren. Het initiatief gaat daarbij uit van Adri. Ze gaan eerst naar de afdeling van de politie die de gegevens over het ongeluk heeft, maar veel uitsluitsel geeft dat niet. De auto van de dader is een Suzuki Swift. Dat is allemaal wel toevallig, want Adri is bezig met een roman over een liquidatie waarin een Suzuki Swift een rol speelt en ook op bij de aanslag op Koninginnedag 2009 was er gebruik gemaakt van een dergelijk type auto. Hij voelt zich door dat toevallige gegeven eigenlijk nog meer schuldig. De bestuurder van de Suzuki is gecontroleerd en hij had op dat moment niet gedronken. Dat had Tonio overigens wel, volgens Dennis en Goscha.

Er zijn bovendien filmopnamen te zien van het ongeluk. De beveiligingscamera van het Holland Casino heeft de film opgenomen, maar ze zijn er nog niet aan toe om die beelden te zien.

Het meisje Jenny wordt opgespoord en ze maakt een afspraak om de door Tonio gemaakte foto’s die door Mirjam zijn afgedrukt te komen halen. Maar op het laatste moment zegt ze af. Jenny komt haar tweede afspraak wel na. Ze vertelt over de dag dat ze opnamen hadden gemaakt in het huis van Adri. Ze hadden eerst afgesproken om zaterdags daarna naar Paradiso te gaan, maar later had Tonio haar voorgesteld om naar een andere kroeg te gaan. Jenny hield niet van de muziek daar en ze kende bovendien de vrienden van Tonio niet. Daarom was de afspraak afgeketst. Ze had pas later gehoord dat Tonio overleden was. Ze neemt de foto’s nog niet mee, maar vraagt nog wel of ze nog een keer naar Tonio’s slaapkamer mag. Dat staan ze toe.

Adri heeft overwegingen met betrekking tot het schrijverschap. Zijn roman die in zijn hoofd zat, moet nog even wachten. Hij moet eerst het verhaal van Tonio beschrijven. Ze willen verder gaan in de reconstructie van de Pinkstermorgen.

Nauwgezet gaat Adri de laatste reis van Tonio na. Hoe is hij gereden? Wat heeft hij gedacht? Waarom is hij niet langs zijn ouders gereden? Hij voelt zich ook schuldig aan het lot van Mirjam. Hij heeft haar versierd, hij heeft haar zwanger gemaakt, maar hij heeft haar ook met de dood opgescheept.

De kleine Tonio hield van mooie stenen. Die verzamelde hij graag. Adri kocht ze vaak voor hem als ze in het buitenland verbleven. Een dag na de verloren WK-finale van Nederland tegen Spanje kunnen ze de grafsteen op de begraafplaats bewonderen. Er staat een portret van Tonio op de steen. De vader van Mirjam kan de aanblik nauwelijks verwerken. Adri heeft een verwarrend beeld: het is eigenlijk onnatuurlijk dat je bij het graf en de steen van je zoon staat. Het hele voorval zou in 2034 moeten geschieden en dan zou Tonio bij het graf van zijn dan tachtigjarige vader moeten staan. Wanneer ze het graf verlaten, heeft Adri het gevoel dat Tonio nu echt dood is. Vrijwel alles hebben ze gedaan om de reconstructie van het ongeluk compleet te maken. Adri merkt dat hij in het gewone leven ook steeds meer aan Tonio moet denken. Hij is in zijn hele denken en wezen aanwezig. Tonio is werkelijk overall.

Analyse

Begin en eind van een verhaal:

Het begin en einde van het verhaal zijn beide erg aanrijpend, het verhaal begint met het totaal onverwachte ongeluk waardoor de levens van Adri en Mirjam totaal overhoop worden geschopt. Het verhaal eindigd met de mooie herinneringen die beide ouders hebben aan hun overleden zoon. Een tragisch afscheid wat lastig te verwerken valt voor hen.

Handeling:

In dit boek zijn er enkele handelingen waarbij er één met kop en schouders bovenuit schiet. Dit is natuurlijk het fatale ongeluk. Behalve het ongeluk is ook de zoektocht naar Jenny (het fotomeisje) een belangrijke handeling.

Stof en motief:

Dit boek zit vol met motieven, motieven over rouw, en daar mee om te gaan. Maar ook over de uitwegen die mensen kiezen om te vluchten, in dit geval doen ze dit met alcohol en verdovende medicijnen.

Het is pijnlijk om te zien hoe mensen van een gezonde en prima levensstijl naar een alcoholistische en depressieve levensstijl overstappen om de pijn te verwerken.

het gevoel je kind te moeten beschermen

Adri heeft zoals hij vertelt altijd het gevoel gehad dat hij Tonio moest beschermen voor gevaren van buitenaf. Dit gevoel van plicht tot bescherming voor de wereld heeft Adri uiteindelijk losgelaten op het moment dat hij zag dat Tonio echt volwassen was geworden. Niet alleen qua leeftijd, maar ook qua geestelijke gesteldheid.

het schuldgevoel wanneer dat niet lukt

Het schuldgevoel van Adri voor het loslaten van deze bescherming zal hem altijd blijven achtervolgen, al zegt hij zelf. Geen moment heeft hij gedacht dat hij deze situatie niet had kunnen voorkomen. Dit versterkt de pijn achteraf, ook het rouwproces wordt hier niet makkelijker op.

de vader-zoonrelatie

Tonio heeft altijd een erg geode band gehad met zijn vader, dit was te merken aan de vele dingen die zij vroeger samen deden. Deze dingen hebben bij Adri mooie herinneringen achtergelaten, herinneringen die hem niet kunnen worden afgepakt. Aan deze herinneringen hecht hij veel waarde.

Eén kind dat het huis verlaat

Een kind wat uit huis gaat, dit kunnen verschillende ouders erg verschillend opvangen. Voor sommige zal het voelen als een voldoening, maar voor andere als een waardevol iets, waar zij altijd veel tijd in hebben gestoken en nu zullen moeten loslaten. In dit verhaal wordt niet helemaal duidelijk hoe de oudes van Tonio denken over het verlaten van het huis door Tonio

de dood van een kind door een noodlottig ongeval

De dood van je kind, het ergste wat een ouder kan overkomen. De intense onmacht en het schuldgevoel wat je constant zal achtervolgen zijn voor vele ouders is dit een drastische verandering in het leven en daarom ook vaak in de kijk op het leven.

Personages:

Het verhaal heeft enkele hoofdpersonages waar het boek om draait, en meerdere bijpersonages die invulling geven aan bepaalde situaties. De hoofdpersonages zijn: Tonio, Adri en Mirjam.

Tonio

Tonio is zonder twijfel de belangrijkste persoon in dit hartverscheurende roman. Zijn naam is zelfs de titel, echter voert hij in het verhaal weinig activiteiten zelfbewust uit.

Adri

Adri is de vader van Tonio. Hij zit het meeste met de dood van Tonio en uit dit dit vaak in drankgebruik. Om het verdriet goed te verwerken wil hij een reconstructie maken van de avond waarop Tonio overleedt. Hiervoor gebruikt hij de DVD die hij ontvangt van de politie met hierop de beveilingscamerabeelden van Holland Casino.

Mirjam

Mirjam is de moeder van Tonio. Bij haar heeft de dood hele andere gevolgen gehad dan voor Adri. Mirjam had meer last van huilbuien maar leek er eerder bovenop te komen.

De bijpersonages zijn: Jenny, Jim, de ouders van Mirjam, de broer van Adri.

Historische tijd, plaats en ruimte:

Het verhaal speelt zich af in Amsterdam, vooral in de buurt van het Vondelpark om precies te zijn. Het verhaal begint met het ongeluk van Tonio, dit vindt plaats op de pinksterochtend 2010. Eigenlijk speelt het verhaal zich af over een erg lange tijdperiode omdat er steeds herinneringen naar boven worden gebracht. Echter duurt het verhaal, dus het ongeluk en de gevolgen daarven plus het onderzoek 30 dagen.

Tijdsvolgorde, begin en eind van:

Het boek is totaal niet chronologisch, er is sprake van erg veel flash-backs en flash-forwards. Vooral flash-backs, omdat er veel jeugdherinneringen voor de geest worden gebracht. De rode draad van het verhaal is echter wel chronologisch.

Perspectief:

Het verhaal wordt eigenlijk vanuit de 3e persoon verteld, maar het verhaal sleept je zo erg mee dat het net lijkt alsof je het vanuit je het beleefd vanuit de positie van Adri. Het zou kunnen dat dat een persoonlijke opvatting is, omdat ik mijzelf het beste kon vinden in het personage Adri, maar over het algemeen wordt zijn karakter het best en het meest uitgedrukt.

Recensie

Tonio: een ongenadig portret van twee verwoeste mensen

Tonio is de dappere, niet-sentimentele verfilming van A.F.Th. van der Heijdens roman over zijn enige zoon, die in het voorjaar van 2010 al fietsend door de Amsterdamse binnenstad verongelukte.

Door: Bor Beekman 5 oktober 2016, 19:30

De bel, schel op de zondagochtend. Een korte, rauwe kreet van de moeder, als getroffen door een bijlslag. In de deuropening de agent, die ook nog de naam verhaspelt: uw zoon Tony... 'Tonio', corrigeert de vader.

De wereld kantelt bruut en plots in Paula van der Oests dappere, niet-sentimentele verfilming van A.F.Th. van der Heijdens Tonio. De monumentale uit pijn en onmacht opgetrokken 'requiemroman' over zijn enige zoon, die in het voorjaar van 2010 al fietsend door de Amsterdamse binnenstad verongelukte. 21 jaar oud, aangereden op weg naar huis na een avond stappen.

Juist in het alledaagse toont de wereld zich vijandig voor de rouwende, een ontkenning van diens leed

Meestal zijn er twee mogelijke routes voor een film die aanvangt met een dreun van dit formaat; of het wordt toch nog ietsje beter, op een of ander manier. Of er volgt een genadeklap.

Zo niet in Tonio.

We zien schrijver Adri en echtgenote Mirjam confuus in de taxi, op weg naar het ziekenhuis; daar waar het laatste restje hoop kapot slaat onder klinisch tl-licht. Maar ook Adri en Mirjam op weg naar de bevalling twee decennia eerder, in zo'n zelfde ziekenhuis, zij het zoveel zachter belicht. Mooie, tedere gezinsmomenten ketsen op het nu: het beeld van Tonio in dat ziekenhuisbed, drains uit het in de OK kaalgeschoren hoofd.

Die springerige, non-lineaire vertelstructuur lijkt geënt op de bewustzijnsvernauwing van de getraumatiseerde ouders, die soms dof, soms radeloos en soms lucide de dagen doorkomen, zich verliezend in herinneringen, wat als? vragen en wensgedachten.

Twee grote, zo niet grootse rollen voor Bokma en Lodeizen. Voor hem de kloeke scènes: een drankgelag, de begrafenisspeech. Voor haar de tussenmomenten, die evenzeer bijblijven. De dialoog klinkt geladen en getrouw, geen moment demonstratief.

Bij Mirjam, duidelijk de zorgende partij binnen het gezin, spat het verdriet eraf. Bij Adri, net zo verwond maar nu eenmaal die meer naar binnen gekeerde en op zichzelf gerichte schrijver, dringt het besef op dat hij niet de meest betrokken vader was. Ook Chris Peters speelt een knappe, precies voldoende dromerige rol als Tonio, de jongen die nog zoekt naar zijn bestemming in het leven.

Tonio zit vol kleine observaties: de camera die een halve tel scherpstelt op het fotolijstje met vrolijk gezin op het bureau van de chirurg, die net uitlegt dat Tonio niet te redden viel. Of dat schaaltje boterkoekjes op tafel bij de politie - doe alsjeblieft weg, sommeert Adri. Juist in het alledaagse toont de wereld zich vijandig voor de rouwende, een ontkenning van diens leed.

Dat er zich in die maalstroom van pijn en verloren geluk dan tóch een rudimentaire plotstructuur aandient, is het mirakel van Tonio. De schrijver neemt zelf het stuur, richt zich op achter zijn schrijfmachine. Hij stelt zich op als detective: ordent tot er niks meer te ordenen valt. Wat passeerde er die laatste nacht? Wie was dat meisje met wie Tonio optrok? Waarom fietste hij dat laatste stuk alleen naar huis?

En wat niet te beantwoorden valt, gaat over in gedachte-experiment of zinsbegoocheling: de fantasie als laatste mogelijkheid voor de vader/schrijver om dichter bij zijn zoon te geraken.

Dat is ontroerend, ook al schiet de poging onvermijdelijk tekort.

Er is geen rouwproces in Tonio, een ongenadig portret van twee verwoeste mensen. Er is enkel rouw.

Na het lezen van deze recensie kreeg ik zelf een erge brok in mijn keel. Een erg aanrijpende recensie die precies het verhaal verteld zoals A. F. TH. Van der Heijden deze bedoeld heeft. Ook laat het je precies de gevoelens ervaren die zo nu en dan erg hard binnenkomen. Een onbeschrijvelijk verhaal, met onbeschrijvelijke gevolgen op de levens van Adri en Mirjam.

Eigen mening

Hardverscheurend, dat is niet alleen dit verhaal, maar uberhaupt om eraan te denken een kind, en dan nogwel je enige kind te verliezen. Dat is het ergste wat een ouder zou kunnen overkomen.

De manier waarop het beschreven wordt is miraculeus. Het maakte niet alleen op mij, maar op heel de zaal zo enorm veel indruk. Om mij heen zaten vele mensen die door deze tranentrekker hun emotie niet meer in de hand konden houden, wat echter zeker niet verrassend was wanneer je de gevoelens ervaard die in dit verhaal beleefd zijn.

Ook de verwerkte herinneringen en flash-backs naar de jeugd van Tonio, zijn een echte versterking van het verhaal. Omdat je zelf als kijker of lezer je op deze manier beter gaat inleven in het perspectief van beide ouders. De momenten die ze hebben beleefd, het lief en leed wat zij met elkaar hebben meegemaakt en gedeeld hebben. Je beleeft ze allemaal.

In dit verhaal is veel nagedacht over verschillende, vaak doeltreffende en hard binnenkomende uitspraken van verschillende personages. Uitspraken die meer vertellen over het verhaal en de situatie dan de beelden die je ziet.

In dit verhaal is veel nagedacht over verschillende, vaak doeltreffende en hard binnenkomende uitspraken van verschillende personages. Uitspraken die meer vertellen over het verhaal en de situatie dan de beelden die je ziet.

De uitspraken van Adri (gedurende zijn onderzoek) vind ik zelf het meest aangrijpend.

“ Tonio, welkom” Zei hij toen hij zijn dierbare zoon in het ziekenhuis zag liggen kort na de geboorte. Hij was te vroeg geboren en lag in een coeveuze maar ze waren o zo blij dat ze hem mochten verwelkomen in hun leven.

“Ben je misschien hier afgeslagen?” Sprak hij in zichzelf vragend uit. Gedurende zijn onderzoek zat hij vol met vragen, vragen die vaak maar niet altijd beantwoord konden worden, en ook niet altijd te beantwoorden waren.

“Waarom ging hij over de Stadhouderskade, dat doet hij normaal nooit?”

Hij keek niet alleen naar acties, maar ook naar psychologische bijzonderheden gedurende de de avond van het ongeluk. Hij kon het heel moeilijk maar eigenlijk niet accepteren.

“Nee, nee, nee, niet ophangen” Sprak hij in wanhoop uit door de telefoon, wanneer hij aan het bellen was met Tonio net voordat het ongeluk in zijn hoofd plaatsvondt. Een mentale reconstructie waar hij tot zijn spijt niets aan kon veranderen.

“Je moet langzamer rijden, je moet de tijd voor de gek houden, langzamer rijden, alsjeblieft, alsjeblieft Tonio.” Deze zin, vol met vedriet, is een erg goede beschrijving van de film en kwam niet alleen bij mij, maar bij heel de zaal binnen als een mokerslag. Het ongeloof wat nogsteeds aanwezig was bij iedereen. Een schuldgevoel, omdat hij hem had moeten beschermen tegen gevaren van buitenaf, ookal was hij ondertussen 21 jaar.

Deze kreten gaan allemaal over Tonio. Tonio zelf was hardverwarmender en positiever. Zo vertelt hij zijn vader op de keer dat hij hem voor het laatst zag, dat hij erg blij was met hem als vader.

Gedurende de film kreeg ik echt oprechte haatgevoelens richting de moeder van Mirjam. Een ongecontroleerde psychopaat, zo kwam zij over. Zij was ervan overtuigd dat het de schuld was van Adri, omdat hij Tonio niet genoeg had beschermd. Zij zei: “ Ze hadden gewoon beter op hem moeten letten, als je altijd in je hoofd zit ben je er niet. Voor niemand.”Een enorm aanvallende en genadeloze opmerking die bij Adri nog lang bleef rondspoken.

“Ik schrijf het in de eerste plaats voor jou, niks rust zacht.” Een goede afsluiter van niet alleen de trailer, maar ook het spektakel wat is gaan opleven door in de eersteplaats Tonio zelf, maar wat later een enorm indrukwekkend vervolg ontving door zijn vader: A. F. TH. Van der Heijden.

Dit verhaal is geschreven en eveneens verfilmd in de diepte, er wordt enorm diep ingegaan op de situatie en het verhaal speelt zich af in een relatief korte tijd.