Beschrijving
Bibliografie
Auteur: Jan Wolkers
Titel: Terug naar Oegstgeest
Uitgeverij: JM Meulenhoff bv
Druk: 1e druk (1982)
ISBN: 9001 55618 3
Motivatie
Jan Wolkers is een van de grotere auteurs in de Nederlandse literatuur, je kunt eigenlijk niet om hem heen. Tenminste dat dacht ik voordat ik dit boek koos, ik kwam er namelijk achter dat ik nog nooit een boek van deze man gelezen heb… Tijd om mijn grens te verleggen dus!
Samenvatting
Hoofdpersoon: Jan
Bijpersonen: Vader, moeder, zijn broer , andere broers/zussen,
In terug naar Oegstgeest gaat Jan (de hoofdpersoon) fysiek terug naar zijn roots, hij gaat naar het dorp waar zijn leven begon: Oegstgeest. Tijdens zijn “reis” terug komen allerlei belangrijke gebeurtenissen uit zijn leven voorbij: De oorlog, de dood van zijn broer, de baantjes die hij heeft gehad en last but not least zijn vader.
Jan leefde in een gezin met erg veel kinderen, zijn ouders kwamen rond door middel van een verswinkeltje waarmee ze net genoeg verdienden om hun gezin te onderhouden. Dit ging allemaal redelijk totdat de oorlog begon, het gezin was inmiddels zo groot dat er niet genoeg ruimte was om alle kinderen onder te brengen en de verswinkel verloor steeds meer klanten.
Jan’s vader had daarom veel problemen om het gezin in leven te houden, en daar was Jan niet bepaald een handige zoon bij! Jan was altijd bezig met het martelen van dieren, niet omdat hij ze haatte, maar vooral om de fascinatie voor de beestjes. Jan’s vader was streng gereformeerd en was daar fel op tegen, maar als hij dan een keer voor delicatessen gezorgd had bij bijvoorbeeld verjaardagsfeesten (hij en Jan waren op dezelfde dag jarig) kon Jan het niet verdragen om dit vlees te eten. Daarnaast had Jan zich tegen het geloof gekeerd en deed hij moeilijk over de “kleren” die hij moest dragen, een ware last dus. Maar Jan weet zich hier aardig onder te houden, hij gaat na een belabberde schoolcarrière naar de MULO om daarna in een proeflab te werken als assistent. Jan kon het echter niet verdragen hoe de diertjes aan hun einde kwamen dus besloot hij zelf de dieren af te maken. Dit begon als een ware reddingsactie waarbij hij ze snel en redelijk pijnloos aan hun einde bracht. Maar toen hij een andere jongen ontmoette die daar ook werkte veranderde deze reddingsactie in een ware marteling. Uiteindelijk werd Jan ontslagen omdat er geen mensen meer nodig waren in het lab.
Daarna ging Jan werken bij Houtheer, een miljonair in het dorp die een flink stuk land had. Jan ging werken als een soort tuinman. Na een tijdje kwam er een andere tuinman langs die hem een veel mooier aanbod deed, hij kon het dubbele verdienen bij deze man. Jan bleef dit een tijdje doen tot hij de kans kreeg om in bij een grafische school in Leiden te gaan werken, niet omdat hij daar veel meer verdiende, maar hij heeft al zijn hele leven een fascinatie voor schilderen gehad en hier was dus zijn grote kans! Hij stal regelmatig verf om zo zijn eigen schilderkunsten te ontwikkelen. Uiteraard leidde dit tot zijn 4e ontslag…
Hij besloot een typecursus te gaan volgen waarbij hij een meisje ontmoette waar hij verliefd op raakte. Maar zijn onhandige gedrag leidde uiteindelijk nergens toe en de relatie was zo voorbij..
Het volgende baantje wat Jan ging doen was als administratief medewerker op het distributiekantoor. Hij zat veel achter de typemachine en ging steeds meer verhalen schrijven. Naast deze verhaallijn over de ontwikkeling van Jan zelf loopt er een nog een verhaallijn wat eigenlijk de hoofdlijn van het boek is:
Jan heeft in het begin een wat vreemde relatie met een van zijn broers, zijn broer had weinig aandacht voor hem en Jan vond hem maar vervelend. Totdat zijn broer aan het begin van de oorlog mee gaat vechten. Jan vond dit ontzettend spannend en op de eerste dag probeerde hij zijn broer te gaan zoeken. Achteraf bleek dat Jan zich op levensgevaarlijk terrein begaf om zijn broer te zoeken. Zijn broer kwam echter aan het eind van de dag gewoon weer thuis (dit zou je niet verwachten, logischerwijs zou zijn broer dood zijn als de hoofdpersoon zo wanhopig naar hem op zoek gaat!). Tijdens de oorlog verbeterd de relatie van Jan en zijn broer gigantisch, ze worden zelfs een soort maten en gaan regelmatig op uitdagende uitstapjes. Zo waren ze een keer gaan “vissen”, ze hadden uit een bevroren meer een hoop snoeken gescoord die bevroren waren. Een tijdje later kwamen ze echter weer op die plek terug. Toen zagen ze in een wak een gigantische paling naar hun kijken en daarna wegzwemmen, ze waren er allebei letterlijk stil van. Maar zijn broer beval hem nooit met iemand hierover te praten; ze zouden het toch niet geloven.. (Jan test dit door het in zijn boek te zetten en de reactie van de lezer te peilen!) Jan had echter een keer ruzie met zijn broer en verbrandde toen alle foto’s die ze van hem hadden. Toen zijn broer later overleed aan een ziekte realiseerde Jan ineens dat er met hem een heel stuk van zijn verleden verging. Nu was er echt niemand meer waarmee hij over de strooptochten die hij samen met zijn broer had gemaakt kom praten. En doordat de foto’s van zijn broer ook weg waren was er verder helemaal niets van zijn broer over behalve een regenjas die van een Duitse parachute gemaakt was. Maar zelfs deze herinnering verging toen Jan een reiger probeerde te vangen met deze regenjas!
Persoonlijke reactie
Ik vond dit boek in het begin oersaai, Jan vertelde dmv dingen die hij in Oegstgeest zag hoe zijn verleden eruit zag. Maar naarmate het lezen wat vlotter ging en het verhaal ook wat lijn begon te krijgen (na de helft ongeveer) werd het toch wel interessant. Vooral Jan’s fascinatie voor dieren begint zich op allerlei vreemde manieren te uitten waardoor je af en toe zijn vreemde gedachtegangen zelfs kunt begrijpen. Ik vind het wel boeiend om zo in het hoofd van anderen te kruipen..
Verdieping
Relatie met politieke achtergronden
Naast het feit dat er natuurlijk de 2e wereldoorlog plaatsvond was er niet echt een duidelijke relatie met politieke achtergronden te leggen. Je zou misschien wel een politieke partij aan het gezin van Jan kunnen plakken, dat zou dan een partij zijn die opkomt voor arme werklui, grote gezinnen en die het geloof vertegenwoordigd, CDA of CU dus..
De relatie met sociaal economische achtergronden
De armoede in het gezin van Jan speelde zowat de hoofdrol in het verhaal, dit bepaalde namelijk de houding van zijn vader en de paniekerige pogingen die ze moesten ondernemen om op de rails te blijven. Op een gegeven moment moesten ze zelfs een gek uit het lokale zottenkot in hun huis laten verblijven om toch wat inkomsten te hebben. En ze moesten bij andere winkels spullen kopen om hun paar klanten te bevredigen met boodschappen.
De relatie met culturele achtergronden
Kunst en cultuur zijn redelijk belangrijk in het verhaal, natuurlijk speelt de teken en schrijfdrift van Jan daarbij een rol, maar vooral ook het geloof van zijn vader en het feit dat Jan dit geloof niet wilde opvolgen was van groot belang. Dit zorgde namelijk voor hevige spanningen tussen Jan en zijn vader waar op een gegeven moment zelfs een dominee bij te pas komt!
De relatie met literaire ontwikkelingen
In het verhaal zelf speelt dit geen rol, wel is het zo dat er veel auteurs zijn die de oorlog mee hebben gemaakt en nu autobiografische werken gaan schrijven omdat ze niet meer onder woorden kunnen brengen hoe sterk de impact van deze oorlog op hun leven is. Jan is hier een voorbeeld van, maar in Jan’s geval speelt de oorlog een niet al te centrale rol in het verhaal, de oorlog is wel de reden dat het gaat zoals het gaat maar het fenomeen oorlog is niet in elk hoofdstuk te lezen en er komen ook geen verliezen van familie/vrienden door de oorlog in voor die je wel vaak aantreft in andere autobiografische werken rondom de oorlog.
Bepaal de thematiek van het boek
Zelfs als alles tegenzit kun je nog gelukkig worden, als je maar naar jezelf blijft luisteren
De plaats van het gelezen werk in het oeuvre van de auteur
Op de achterkant van het boek staat dat dit verhaal een centrale rol in het totale werk van Wolkers inneemt, ik heb nog nooit een ander boek van Jan gelezen, maar ik kan me wel voorstellen dat dit inderdaad zo is. Jan beschrijft hier zomaar in een boek zijn gehele achtergrond en hoe hij is geworden wie hij is. Dus in dit ene boek beschrijft hij waar veel auteurs vele boeken voor moeten schrijven.
Recensie
Misschien is het allemaal niet waar. Misschien had niets een betekenis, had alles net zo goed anders kunnen gaan. Zijn het alleen maar lijnen die ik trek van de ene gebeurtenis naar de andere om de zin ervan te begrijpen.
Elke gelijkenis van figuren in dit boek met bestaande personen berust op toeval, behalve in het geval van de ijscoman Blanchard aan de ingang van de Leidse Hout. Zo staat het als voorwoord in Terug naar Oegstgeest. De werkelijkheid teruggebracht tot fictie. Het geboorte uur is met anderhalf uur ten opzichte van de geboorte akte vervroegd, maar verder is het een op en top autobiografisch relaas. Elementen uit eerder en later werk van Wolkers vinden in dit boek hun oorsprong.
Opvallend: dat Jan op de lagere school een griezelverhaal schreef waarin een uil iemand zijn ogen uitplukt, een gegeven wat hij in het boekenweekgeschenk, waar het een onnodige en een voor het verhaal niet ter zake doende toevoeging is, nogmaals gebruikte:
Ineens hielden de treden op en hij voelde dat uit dat niets, dat wel de buitenste duisternis moest zijn, iets op hem af kwam suizen. Toen hij zijn ogen opendeed stootten uilen hun poten met gekromde nagels in zijn gezicht en rukten zijn ogen uit. (Terug naar Oegstgeest blz. 87)
Toen boog hij voorover en duwde wat lage begroeiing opzij. Ineens was er een werveling van vleugels. Met naar voren gestoken klauwen vloog de uil in zijn gezicht. De vogelwachter schreeuwde en sloeg met zijn handen om zich heen. De vogel vloog golvend over de duintop weg. Ik dacht dat hij iets slierterigs in zijn klauwen had. Ik boog mij over de vogelwachter die met zijn handen voor zijn gezicht lag te schreeuwen. Het bloed stroomde tussen zijn vingers door over zijn gezicht. Voorzichtig haalde ik zijn hand weg voor zijn linkeroog. Het was er niet meer. Zijn oogkas was een bloederige holte. (Zomerhitte blz. 37)
Na het dagboek had ik het liefst De Walgvogel uit de kast gepakt. Bij gebrek daaraan werd het Terug naar Oegstgeest. Achteraf gezien zo gek nog niet, zo’n biografische roman, het sluit mooi aan op het autobiografisch dagboek.
terug naar oegstgeest
auteur: jan wolkers
Vergelijking met mijn reactie:
Deze recensent heeft duidelijk meer werken van Wolkers gelezen dan ik (alleen deze). Zijn blik richt zich dan ook veel meer op de vergelijking met andere werken. Interessant is dat hij zoals de achterzijde van het boek aangeeft dat dit boek centraal staat in het oeuvre van Jan Wolkers. Een ander detail is dat hij erg inzoomt op een klein onderdeel van het verhaal waarbij Jan een griezelverhaaltje voor school heeft geschreven. Voor mij was dat een minuscuul detail wat niet eens in mijn samenvatting te vinden is, maar deze recensent brengt het in verband met een boekenweekgeschenk wat ook door Jan is geschreven. Een duidelijke link met andere werken uit zijn oeuvre dus!
Bibliografie
Auteur: Jan Wolkers
Titel: Terug naar Oegstgeest
Uitgeverij: JM Meulenhoff bv
Druk: 1e druk (1982)
ISBN: 9001 55618 3
Motivatie
Jan Wolkers is een van de grotere auteurs in de Nederlandse literatuur, je kunt eigenlijk niet om hem heen. Tenminste dat dacht ik voordat ik dit boek koos, ik kwam er namelijk achter dat ik nog nooit een boek van deze man gelezen heb… Tijd om mijn grens te verleggen dus!
Samenvatting
Hoofdpersoon: Jan
In terug naar Oegstgeest gaat Jan (de hoofdpersoon) fysiek terug naar zijn roots, hij gaat naar het dorp waar zijn leven begon: Oegstgeest. Tijdens zijn “reis” terug komen allerlei belangrijke gebeurtenissen uit zijn leven voorbij: De oorlog, de dood van zijn broer, de baantjes die hij heeft gehad en last but not least zijn vader.
Jan leefde in een gezin met erg veel kinderen, zijn ouders kwamen rond door middel van een verswinkeltje waarmee ze net genoeg verdienden om hun gezin te onderhouden. Dit ging allemaal redelijk totdat de oorlog begon, het gezin was inmiddels zo groot dat er niet genoeg ruimte was om alle kinderen onder te brengen en de verswinkel verloor steeds meer klanten.
Jan’s vader had daarom veel problemen om het gezin in leven te houden, en daar was Jan niet bepaald een handige zoon bij! Jan was altijd bezig met het martelen van dieren, niet omdat hij ze haatte, maar vooral om de fascinatie voor de beestjes. Jan’s vader was streng gereformeerd en was daar fel op tegen, maar als hij dan een keer voor delicatessen gezorgd had bij bijvoorbeeld verjaardagsfeesten (hij en Jan waren op dezelfde dag jarig) kon Jan het niet verdragen om dit vlees te eten. Daarnaast had Jan zich tegen het geloof gekeerd en deed hij moeilijk over de “kleren” die hij moest dragen, een ware last dus. Maar Jan weet zich hier aardig onder te houden, hij gaat na een belabberde schoolcarrière naar de MULO om daarna in een proeflab te werken als assistent. Jan kon het echter niet verdragen hoe de diertjes aan hun einde kwamen dus besloot hij zelf de dieren af te maken. Dit begon als een ware reddingsactie waarbij hij ze snel en redelijk pijnloos aan hun einde bracht. Maar toen hij een andere jongen ontmoette die daar ook werkte veranderde deze reddingsactie in een ware marteling. Uiteindelijk werd Jan ontslagen omdat er geen mensen meer nodig waren in het lab.
Daarna ging Jan werken bij Houtheer, een miljonair in het dorp die een flink stuk land had. Jan ging werken als een soort tuinman. Na een tijdje kwam er een andere tuinman langs die hem een veel mooier aanbod deed, hij kon het dubbele verdienen bij deze man. Jan bleef dit een tijdje doen tot hij de kans kreeg om in bij een grafische school in Leiden te gaan werken, niet omdat hij daar veel meer verdiende, maar hij heeft al zijn hele leven een fascinatie voor schilderen gehad en hier was dus zijn grote kans! Hij stal regelmatig verf om zo zijn eigen schilderkunsten te ontwikkelen. Uiteraard leidde dit tot zijn 4e ontslag…
Hij besloot een typecursus te gaan volgen waarbij hij een meisje ontmoette waar hij verliefd op raakte. Maar zijn onhandige gedrag leidde uiteindelijk nergens toe en de relatie was zo voorbij..
Het volgende baantje wat Jan ging doen was als administratief medewerker op het distributiekantoor. Hij zat veel achter de typemachine en ging steeds meer verhalen schrijven. Naast deze verhaallijn over de ontwikkeling van Jan zelf loopt er een nog een verhaallijn wat eigenlijk de hoofdlijn van het boek is:
Jan heeft in het begin een wat vreemde relatie met een van zijn broers, zijn broer had weinig aandacht voor hem en Jan vond hem maar vervelend. Totdat zijn broer aan het begin van de oorlog mee gaat vechten. Jan vond dit ontzettend spannend en op de eerste dag probeerde hij zijn broer te gaan zoeken. Achteraf bleek dat Jan zich op levensgevaarlijk terrein begaf om zijn broer te zoeken. Zijn broer kwam echter aan het eind van de dag gewoon weer thuis (dit zou je niet verwachten, logischerwijs zou zijn broer dood zijn als de hoofdpersoon zo wanhopig naar hem op zoek gaat!). Tijdens de oorlog verbeterd de relatie van Jan en zijn broer gigantisch, ze worden zelfs een soort maten en gaan regelmatig op uitdagende uitstapjes. Zo waren ze een keer gaan “vissen”, ze hadden uit een bevroren meer een hoop snoeken gescoord die bevroren waren. Een tijdje later kwamen ze echter weer op die plek terug. Toen zagen ze in een wak een gigantische paling naar hun kijken en daarna wegzwemmen, ze waren er allebei letterlijk stil van. Maar zijn broer beval hem nooit met iemand hierover te praten; ze zouden het toch niet geloven.. (Jan test dit door het in zijn boek te zetten en de reactie van de lezer te peilen!) Jan had echter een keer ruzie met zijn broer en verbrandde toen alle foto’s die ze van hem hadden. Toen zijn broer later overleed aan een ziekte realiseerde Jan ineens dat er met hem een heel stuk van zijn verleden verging. Nu was er echt niemand meer waarmee hij over de strooptochten die hij samen met zijn broer had gemaakt kom praten. En doordat de foto’s van zijn broer ook weg waren was er verder helemaal niets van zijn broer over behalve een regenjas die van een Duitse parachute gemaakt was. Maar zelfs deze herinnering verging toen Jan een reiger probeerde te vangen met deze regenjas!
Persoonlijke reactie
Ik vond dit boek in het begin oersaai, Jan vertelde dmv dingen die hij in Oegstgeest zag hoe zijn verleden eruit zag. Maar naarmate het lezen wat vlotter ging en het verhaal ook wat lijn begon te krijgen (na de helft ongeveer) werd het toch wel interessant. Vooral Jan’s fascinatie voor dieren begint zich op allerlei vreemde manieren te uitten waardoor je af en toe zijn vreemde gedachtegangen zelfs kunt begrijpen. Ik vind het wel boeiend om zo in het hoofd van anderen te kruipen..
Relatie met politieke achtergronden
Naast het feit dat er natuurlijk de 2e wereldoorlog plaatsvond was er niet echt een duidelijke relatie met politieke achtergronden te leggen. Je zou misschien wel een politieke partij aan het gezin van Jan kunnen plakken, dat zou dan een partij zijn die opkomt voor arme werklui, grote gezinnen en die het geloof vertegenwoordigd, CDA of CU dus..
De relatie met sociaal economische achtergronden
De armoede in het gezin van Jan speelde zowat de hoofdrol in het verhaal, dit bepaalde namelijk de houding van zijn vader en de paniekerige pogingen die ze moesten ondernemen om op de rails te blijven. Op een gegeven moment moesten ze zelfs een gek uit het lokale zottenkot in hun huis laten verblijven om toch wat inkomsten te hebben. En ze moesten bij andere winkels spullen kopen om hun paar klanten te bevredigen met boodschappen.
De relatie met culturele achtergronden
Kunst en cultuur zijn redelijk belangrijk in het verhaal, natuurlijk speelt de teken en schrijfdrift van Jan daarbij een rol, maar vooral ook het geloof van zijn vader en het feit dat Jan dit geloof niet wilde opvolgen was van groot belang. Dit zorgde namelijk voor hevige spanningen tussen Jan en zijn vader waar op een gegeven moment zelfs een dominee bij te pas komt!
De relatie met literaire ontwikkelingen
In het verhaal zelf speelt dit geen rol, wel is het zo dat er veel auteurs zijn die de oorlog mee hebben gemaakt en nu autobiografische werken gaan schrijven omdat ze niet meer onder woorden kunnen brengen hoe sterk de impact van deze oorlog op hun leven is. Jan is hier een voorbeeld van, maar in Jan’s geval speelt de oorlog een niet al te centrale rol in het verhaal, de oorlog is wel de reden dat het gaat zoals het gaat maar het fenomeen oorlog is niet in elk hoofdstuk te lezen en er komen ook geen verliezen van familie/vrienden door de oorlog in voor die je wel vaak aantreft in andere autobiografische werken rondom de oorlog.
Bepaal de thematiek van het boek
Zelfs als alles tegenzit kun je nog gelukkig worden, als je maar naar jezelf blijft luisteren
Op de achterkant van het boek staat dat dit verhaal een centrale rol in het totale werk van Wolkers inneemt, ik heb nog nooit een ander boek van Jan gelezen, maar ik kan me wel voorstellen dat dit inderdaad zo is. Jan beschrijft hier zomaar in een boek zijn gehele achtergrond en hoe hij is geworden wie hij is. Dus in dit ene boek beschrijft hij waar veel auteurs vele boeken voor moeten schrijven.
Recensie
Misschien is het allemaal niet waar. Misschien had niets een betekenis, had alles net zo goed anders kunnen gaan. Zijn het alleen maar lijnen die ik trek van de ene gebeurtenis naar de andere om de zin ervan te begrijpen.
Elke gelijkenis van figuren in dit boek met bestaande personen berust op toeval, behalve in het geval van de ijscoman Blanchard aan de ingang van de Leidse Hout. Zo staat het als voorwoord in Terug naar Oegstgeest. De werkelijkheid teruggebracht tot fictie. Het geboorte uur is met anderhalf uur ten opzichte van de geboorte akte vervroegd, maar verder is het een op en top autobiografisch relaas. Elementen uit eerder en later werk van Wolkers vinden in dit boek hun oorsprong.
Opvallend: dat Jan op de lagere school een griezelverhaal schreef waarin een uil iemand zijn ogen uitplukt, een gegeven wat hij in het boekenweekgeschenk, waar het een onnodige en een voor het verhaal niet ter zake doende toevoeging is, nogmaals gebruikte:
Ineens hielden de treden op en hij voelde dat uit dat niets, dat wel de buitenste duisternis moest zijn, iets op hem af kwam suizen. Toen hij zijn ogen opendeed stootten uilen hun poten met gekromde nagels in zijn gezicht en rukten zijn ogen uit. (Terug naar Oegstgeest blz. 87)
Toen boog hij voorover en duwde wat lage begroeiing opzij. Ineens was er een werveling van vleugels. Met naar voren gestoken klauwen vloog de uil in zijn gezicht. De vogelwachter schreeuwde en sloeg met zijn handen om zich heen. De vogel vloog golvend over de duintop weg. Ik dacht dat hij iets slierterigs in zijn klauwen had. Ik boog mij over de vogelwachter die met zijn handen voor zijn gezicht lag te schreeuwen. Het bloed stroomde tussen zijn vingers door over zijn gezicht. Voorzichtig haalde ik zijn hand weg voor zijn linkeroog. Het was er niet meer. Zijn oogkas was een bloederige holte. (Zomerhitte blz. 37)
Na het dagboek had ik het liefst De Walgvogel uit de kast gepakt. Bij gebrek daaraan werd het Terug naar Oegstgeest. Achteraf gezien zo gek nog niet, zo’n biografische roman, het sluit mooi aan op het autobiografisch dagboek.
auteur: jan wolkers
Vergelijking met mijn reactie:
Deze recensent heeft duidelijk meer werken van Wolkers gelezen dan ik (alleen deze). Zijn blik richt zich dan ook veel meer op de vergelijking met andere werken. Interessant is dat hij zoals de achterzijde van het boek aangeeft dat dit boek centraal staat in het oeuvre van Jan Wolkers. Een ander detail is dat hij erg inzoomt op een klein onderdeel van het verhaal waarbij Jan een griezelverhaaltje voor school heeft geschreven. Voor mij was dat een minuscuul detail wat niet eens in mijn samenvatting te vinden is, maar deze recensent brengt het in verband met een boekenweekgeschenk wat ook door Jan is geschreven. Een duidelijke link met andere werken uit zijn oeuvre dus!
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden