Tegenpool door Pauline Slot

Tegenpool A BESCHRIJVING EN ANALYSE 1. Technische gegevens Pauline Slot, Tegenpool, 1e druk 2001
Bij dit boekverslag heb ik veel gebruik gemaakt van de internetpagina’s: http://users.skynet.be/bib/arbeider.html http://www.sum.nl/main/frames.asp?page=http://www.sum.nl/boeken/2002-feb/tegenpool.htm
http://www.leidenuniv.nl/mare/2001/08/bibliotheek.html 2. Motto en opdracht Het boek heeft noch een thema, noch een motto. 3. Verklaring van titel en ondertitel ‘Tegenpool’ duidt erop dat een gezin uit totaal andere karakters kan bestaan. De gezinsleden in het boek zijn elkaars tegenpolen. Zoals bij de achternaam Shakespeare hoort, zijn een aantal familieleden actief in de toneelwereld. De ouders waren erg fanatieke acteurs, maar slechts één kind zet hun passie voort. hoewel het eigenlijk van hen allen werd verwacht. Een andere tegenstelling in het gezin was dat de moeder een abortus wilde plegen en haar oudste dochter Lia dit voorkwam. Ze was hier erg op tegen. Het kind dat werd geboren was Katharine. Eigenlijk was hun moeder helemaal geen goede moeder. Ze was niet veel thuis en besteedde weinig aandacht aan de opvoeding van haar kinderen. Lia daarentegen is de perfecte moeder. Verder is zij ook erg gelovig, de rest van het gezin absoluut niet, is de oudste erg degelijk, sociaal en vol zelfvertrouwen. Katharine is dit al niet. Ze heeft een erg cynische kijk op het leven, wat waarschijnlijk door haar eigen rare afkomst komt. Hoewel ze haar familie is ontvlucht, blijft ze aan boord juist voortdurend met haar broers, zussen en ouders in de weer. Zo houdt Oswald haar op de hoogte van Lias situatie in Egypte en vertelt Xans zijn vele belevingen op het schip in Antarctica. Hij leeft continue, is altijd bezig. Op zijn reis is het voortdurend licht. In tegenstelling tot de reis van Katharine, waar het altijd donker is. Als laatste loopt het gezin erg uiteen op het gebied van seksuele geaardheid. Zo is Lia getrouwd met een man, Katharine valt op zowel mannen als vrouwen, Xans valt op mannen en Oswald heeft in tegenstelling tot de rest eigenlijk nooit een relatie.
4. Soort literatuur De roman is eigenlijk een dagboek dat ze tijdens haar twaalfdaagse reis bijhoudt. Katharine beschrijft niet alleen haar medepassagiers van de cruise op de Midnatsol langs de kust van Noorwegen, maar ook haar familieleden en vertelt over haar verdere leven om op die manier de feiten op een rijtje te krijgen en zo te bepalen wat ze eigenlijk wil. 5. Structuur Het dagboek dat ze tijdens deze twaalfdaagse reis van Bergen-Kirkenes-Bergen in Noorwegen bijhoudt, vormt de twaalf hoofdstukken van de roman. In de eerste helft van het boek gaat het vrijwel uitsluitend over Katharine die als een verongelijkt kind moppert op alles en iedereen. Van de reis zelf vertelt ze weinig anders dan de dagelijkse maaltijden. Medepassagiers keurt ze geen blik waardig en openlijk geeft ze toe in niemand anders geïnteresseerd te zijn dan in zichzelf. Hoewel ze haar familie is ontvlucht, blijft ze aan boord juist voortdurend met haar broers, zussen en ouders in de weer. Dit komt dan ook in heel het boek terug. Naarmate het verhaal vordert, gaat ze zich ook steeds meer openstellen voor de passagiers en de reis zelf. 6. Een samenvatting van de inhoud Katharine is de jongste dochter van de familie Shakepeare. Haar achternaam heeft haar veel opmerkingen bezorgd, maar ze heeft zich hier overheen kunnen zetten. De eenenveertig jarige vrouw heeft twee oudere broers; Xans en Oswald en een oudere zus Lia. Haar vader en moeder waren beide toneelspelers. Ondanks haar achternaam en de verwachtingen van haar ouders om ook in de toneelwereld te gaan, is Katharine wetenschapsjournaliste van beroep. Het voorgaande jaar is de kerstviering met het gezin rampzalig verlopen. Om de kerstdagen te ontvluchten gaat Katharine daarom aan boord van een passagiersschip. Eigenlijk zou ze deze dagen gewoon thuis doorbrengen. Samen met haar vriendin zouden ze met oud en nieuw een feestje organiseren, maar hun relatie liep voorheen stuk. Haar voormalige vriendin was op iemand anders verliefd geworden. Johan, een van Katharines vrienden, kenden een even triest geval als dat van haar, namelijk dat van zijn nog betere vriend Hans. Hij zou eigenlijk met zijn geliefde Jos een tocht langs de kust van Noorwegen gaan maken, maar ook deze relatie liep vast. Geen van beiden gingen nu en waren hun geld kwijt. Om Hans te helpen ging Katharine in zijn plaats. Haar vader viert zoals gewoonlijk kerst in een appartement in Hardelot-Plage, een Frans plaatsje, samen met Oswald. Lia is met haar man Kees en hun drie kinderen naar Egypte. Xans is tijdens de jaarwisseling meegegaan als koks maatje op een schip naar Antarctica en moeder is een paar jaar geleden gestorven. Op het cruiseschip Midnatsol ontmoet Katharina nieuwe mensen. Vooral de eerste paar dagen is ze erg afstandelijk. In totaal zijn er veertig passagiers aan boord. Iedereen heeft zijn vaste eettafel waar hij of zij met zijn medepassagiers eet. Katharina houdt iedereen scherp in de gaten. Ze heeft meteen al een beeld gevormd van de mensen die om haar tafel zitten. Zo is er een Duits koppel die ze Schatz & Co heeft genoemd. De echte namen van deze passagiers blijven haar onbekend, maar Katharine heeft hen deze gegeven, omdat de vrouw haar man altijd Schatz noemt. Verder is er Iris, een tengere vrouw uit Florida van rond de 55 die een rijke indruk geeft, maar het in werkelijkheid waarschijnlijk niet is. Daarnaast is er de oude man Mikey,waarvan zij de naam niet vind passen bij een leeftijd van 58 jaar en Eileen zijn veel oudere zus. Andere opvallende passagiers aan boord zijn Pru en Bob uit Wagga Wagga. Prue kent iedereen, maar kan haar interesse niet lang bij een persoon houden. Bob blijkt na een lange speurtocht van Katharine, de chocolaatjessteler van de pudding te zijn. Met de komst van de altijd reizende alleenstaande moeder Juliette en haar baby Noël van tien maanden oud, wordt de cruise voor Katharine iets minder uitzichtloos. Zij neemt de baby vaak mee, wanneer Juliette weer zeeziek is. Tot ergernis van de hoofdpersoon, neemt ook de vrouw Wyoming de baby vaak mee. Langzamer hand gaan de passagiers meer met elkaar praten. De gesprekken verlopen niet altijd even makkelijk. Ze spreken namelijk niet allemaal evengoed een overeenkomstige taal. Katharine moet met haar matig tot slechte Duits de gesprekken vanuit het Engels vertalen voor Schatz en Co en andersom. Katharine wil Noël zoveel mogelijk bij zich hebben. Zelf wil ze geen kinderen krijgen omdat ze bang is voor de geboorte en de gevolgen ervan. Zo’n kind kan allerlei ernstige ziektes oplopen, zoals een problemen met de hartkleppen of kanker. Ze speelt met Noel, voedt hem en knuffelt met hem alsof het haar eigen kind is. Op de vierde dag krijgt Katharina een telefoon van haar broer Oswald, hun zus Lia is in Egypte neergestoken toen ze haar dochter van de messteek probeerde te redden en ligt met levensgevaar in het ziekenhuis. Katharina reageert hier niet erg dramatisch op. Toch valt het haar eigenlijk wel zwaar. Al vanaf vroeger konden de zussen niet goed met elkaar overweg. Lia had zich bekeerd tot het katholisme en haar jongere zusje deed alles wat slecht was in haar ogen. Katharine noemde zichzelf de rebel van het gezin. Wel heeft ze veel contact met haar broer Xans waar ze goed mee kan opschieten. Ze mailen elkaar hun ‘belevenissen’ op reis. Xans heeft al een jongen aan boord gevonden waar hij de nodige avontuurtjes mee beleefd. Oswald belt, zoals altijd, vaak op om gebeurtenissen door te geven. Hij houdt haar op de hoogte van Lia’s situatie, die steeds beter lijkt te worden. Tijdens de terugtocht komt Geir aan boord. Ze trekken veel met elkaar op en belanden samen in bed. Geir heeft niet echt een plaats op de boot. Katharine brengt eten voor hem mee van het altijd uitgebreide buffet en brengt uiteindelijk ook de nachten bij haar op de kamer door, in plaats van ergens op de bank te moeten slapen. Samen zijn ze ook eens van boord gegaan in een haven en ‘speelde’ Katharine dat ze de moeder van Noël was en dat Geir de vader was. Ze waren gelukkig. Terug op het schip vertelt Katharine hem, met Noël op haar schoot, haar jeugd. Katharina kreeg vorig jaar tijdens de kerstviering bij haar vader in Hardelot-Plage een verhaal te horen over haar jeugd. Dit had ze achteraf liever niet willen horen. Hieruit bleek dat Lia haar leven heeft gered. Toen haar moeder zwanger raakte van het vierde kind, Katharina dus, probeerde ze een miskraam te krijgen door onder andere achtentwintig treden van de trap op en af te rennen. Ze wilde niet nog een kind en kon een professionele abortus niet zelf betalen. Van haar man wou ze geen geld vragen. Ze had hem nog niet eens op de hoogte gesteld. Lia herkende het traplopen van vroeger en kwam erachter wat er met haar moeder aan de hand was. Ze heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat Katharina toch nog geboren werd door drie familieleden op te bellen met het bericht dat er familie uitbreiding kwam. De drie kwamen meteen langs om haar moeder te feliciteren met het gevolg dat moeder er niet meer onderuit kon komen. Wanneer Katharina dit verhaal vertelt, is het schip net aangemeerd op de plaats waar ze opstapte, namelijk Bergen. Ze gaat van boord met Noël op haar arm en blijft lopen. Ze kijkt telkens op haar horloge en hoort na twintig minuten de scheepshoorn loeien. Zelfs wanneer ze zou terugrennen, was ze al te laat. De Midnatsol komt in beweging en de voorplecht duwt het water weg. Tot zover weet ze alles zeker. 7. Tijd De verteltijd is 216 bladzijden. De vertelde tijd zijn de twaalf dagen op het cruiseschip Midnatsol. Dit is chronologisch verteld. Er komen veel flashbacks in voor. Deze zijn echter niet chronologisch. Beetje bij beetje wordt duidelijk wat de aanleiding was tot het wegvluchten van de kerstviering met het gezin. De flashbacks maken de relaties met haar vrienden en familie van dit moment duidelijk. Veel flashbacks gaan over haar jeugd. Eigenlijk bestaat het verhaal uit twaalf dagen waarin veertig jaar levens ervaring wordt verteld. 8. Ruimte Het is voortdurend donker op het schip. Dit geeft een beklemmende sfeer. Het donker heeft zijn effect op dorpen en landschappen, die schijnbaar erg mooi blijken te zijn. Maar ook heeft het een groot effect op mensen. De tijd lijkt stil te staan. Katharine zit in de knoop met zichzelf en het donker stelt haar in staat om alles weer eens op een rijtje te zetten. Er valt immers toch niets meer te zien dan haar eigen herinneringen. Ook de Noorse dorpjes zijn in het donker omhult. Zij roepen op hun beurt ook weer bepaalde herinneringen op. Zelf is Katharine opgegroeid in Den Haag, in een huis waar het altijd vol leven was. Ze kijkt hier tijdens haar reis veel op terug. Haar broer Xans zit op een schip rond Antarctica. Bij hem is het voortdurend licht. Uit zijn mailtjes valt op te maken dat hij voortdurend bezig is met nieuwe dingen. Hij leeft niet in zijn herinneringen, de tijd staat niet stil. Lia werd neergestoken tijdens een bezoek aan de Karnak-tempel in Luxor. Egypte heeft door zijn piramides en mummies veel te maken met de dood. Voor Lia kwam de dood hier erg dichtbij. Vader en eerst ook Oswald verblijven tijdens de feestdagen in Hardelot-Plage, een rustig plaatsje in Frankrijk. Na het voorval van Lia vertrek Oswald naar Egypte. Vader blijft achter. Hij wil het liefste met rustig omgeven zijn, maar de kerstviering van vorig jaar was juist het tegenovergestelde.
9. Figuren Katharina is de hoofdpersoon. Haar naam is te danken aan haar vader’s werk. Al de namen van zijn kinderen zijn een kroniek van zijn toneel carrière. De namen komen uit toneelstukken waarin hij ten tijde van hun geboortes in speelde. Katharina komt van de temmen feeks Katharina. Ze is een ‘jonge’ vrouw van 41 jaar, wetenschapsjournaliste en biseksueel. Een relatie met een vrouw wordt gevolgd door die van een man en andersom. Tijdens de cruise probeert Katharine haar leven weer op orde te krijgen. Dit doet ze doormiddel van haar cynische blik op het leven en door alles op te schrijven in haar dagboek wat in haar opkomt. Ze heeft zelf rare dromen die haar angsten en problemen verklappen. Vaak is dit de angst om kinderen te krijgen. Ze is bang om kinderen te krijgen en denkt dat als ze kinderen zou krijgen deze of gehandicapt worden of afwijkingen krijgen. Dit associeert ze met het verhaal dat ze heeft gehoord waarin haar moeder niet wou bevallen van ‘katharina’ en daarom allerlei lugubere pogingen deed om zo de foetus kwijt te raken. Toch filosofeert ze vaak over hoe het zou zijn als ze kinderen had. Op het schip wil ze de baby Noël zo veel mogelijk bij zich hebben. Ze fantaseert vaak dat het haar eigen kind is. Aan het eind van het verhaal neemt hem zelfs mee en laat het schip met de echte moeder erop vertrekken. Tegen het einde van het boek wil ze haar dromen niet meer vertellen. Als enige lezer moet ze zichzelf te vriend houden en dromen zijn moeilijk na te vertellen (‘tell a dream, lose a reader’ – Henry James). Lia is de zus van Katharine. Zij heet eigenlijk Lavinia, de dochter van de wrede Titus Andronicus, maar heeft zich Lia genoemd tijdens haar toetreding tot de Katholieke Kerk. Ze heeft Katharina’s leven gered door te zeggen dat haar moeder zwanger was en het zo niet tot een abortus heeft kunnen komen. De zussen zijn elkaars tegenpool. Lia is een goede moeder, beleefd en sociaal en haar jongere zus niet. Xans is een broer van Katharina. Hij heet eigenlijk Lysander en komt uit ‘Een Midzomernachtsdroom’. Maar heeft zich ook omlaten dopen en wel tot hippe Xans , waarmee hij als cateraar in de homoscene een goede sier maakt. Hij was als acteur in de wieg gelegd, maar heeft nooit gebruik gemaakt van die talenten in de toneelwereld. Hij kan goed met zijn jongste zusje opschieten. Zij houden ook vroeger al veel lol samen. Oswald is de oudste broer van Katharina. Zijn naam is afgeleid van de bediende van Goneril, een van de dochters van koning Lear. Hij houdt de hele familie op de hoogte van de ontwikkelingen binnen de familie. Zo belt hij ook vaak Katharina op om haar op de hoogte te houden van Lia’s toestand in Egypte. Als enige van hun vieren is hij in zijn ouders voetsporen getreden. Hij is een acteur. Katharines moeder was een actrice en speelde veel in toneelstukken. Ze wou eigenlijk abortus plegen en nam haar taak als goede moeder niet zo nauw. Ze vond dat haar kinderen moesten leren improviseren in het huishouden. Het was Lia die voor haar jongere broertjes en zusje zorgde. Katharine dacht als kind altijd dat haar moeder bewust lang weg bleef en hier ook moeite voor moest doen, zodat haar kinderen de ruimte hadden om te improviseren. Ook vader was een toneelspeler en lette niet echt op zijn kinderen. Zelf was hij vaak aan de drank na een toneelstuk. Hij nodigde veel mensen uit in zijn huis en zorgde dat iedereen continu van voldoende alcohol was voorzien. Hij heeft nu een appartement in Frankrijk waar ieder jaar oorspronkelijk de feestdagen werden gevierd. Dit jaar was echter een breuk in de traditie. De relaties van de kinderen in het gezin geven ook goed de verschillende eigenschappen weer, zoals dat Xans homo is, Lia is hetero, Katharine is biseksueel en Oswald kent geen liefde. Noël is de tien maanden oude baby die Katharina tijdens haar cruise ontmoet. Hij heeft een grote invloed op haar want Katharina koestert een grote liefde voor hem. ze ziet hem als haar eigen kind. Dit doet ze omdat hij wel gezond is en geen afwijkingen heeft. Eigenlijk zijn al deze figuren types, behalve Katharine. Zij maakt een bepaalde ontwikkeling door in de loop van het verhaal. Voor de rest spelen alle passagiers een ondergeschikte rol. 10. Vertelwijze In het boek is Katharine de ik-persoon. De roman is een dagboek van haar twaalf daagse reis. Ze blikt hier terug in het verleden om alles eens op een rijtje te zetten. 11. Stijl De schrijfster maakt veel gebruikt van vergelijkingen. Dit is in overeenstemming met het verhaal. Ze probeert haar leven nu te vergelijking met haar leven vroeger om zo alles op een rijtje te kunnen zetten. Ook wordt er veel Engels in het boek gebruikt. Dit sluit misschien aan op het beroep van de hoofdpersoon als wetenschapsjournaliste, waar eventueel veel Engelse termen gebruikt worden. Pauline Slot publiceerde eerder wetenschappelijke bijdragen voor de krant. Dit is te merken aan haar nauwkeurige stijl en duidelijke beschrijvingen. Verder wordt alles met een bepaalde ironie geschreven. 12. Thema Katharine probeert tijdens de cruise op het schip de Mitnatsol haar leven op een rijtje te zetten en dit doet ze met behulp van haar (jeugd)herinneringen en de onverwachte troost van vreemden, de passagiers. Motieven - Kinderen. Katharine is bang om kinderen met afwijkingen te krijgen en wil daarom geen moeder worden. Pas vorig jaar kreeg ze te horen dat ze eigenlijk ongewenst was bij haar moeder. Op allerlei manieren probeerde haar moeder tevergeefs de foetus te doden. Nu beseft Katharina dat dit misschien de oorsprong van haar angst is en de reden van haar kinderloosheid. Ze is bang om ook een slechte moeder te worden. Toch is haar moederinstinct wel degelijk aanwezig. Dit blijkt uit de manier waarop ze Noël bij zich wil houden. - Verschillende karakters binnen een gezin. Hierdoor zijn er grote spanningen ontstaan binnen het gezin. De ouders waren niet veel thuis en keken niet zo nauw bij de opvoeding van hun kinderen. Ze moesten leren ‘improviseren’. Lia, de oudste, zorgde voor haar jongere broertjes en zusje en was wel een goede moeder. Zij is streng gereformeerd geworden en geeft veel kritiek op het leven van haar familie. Zo is ze het bijvoorbeeld niet eens met de seksuele geaardheid van Xans, een homo en Katharine, een biseksueel. Katharine daagt haar zus dan ook telkens weer uit tot eindeloze discussies over de kritiek die Lia gaf. Zij is de rebel van de familie. De rest van het gezin is absoluut niet gelovig. Ook dit zorgt voor de nodige spanningen en onbegrip. Daarnaast is Katharine eigenlijk boos op haar broers omdat ook zij het geheim van haar verleden altijd hebben achter gehouden, namelijk dat ze eigenlijk niet gewenst was bij haar moeder. Dit alles maakte mede een einde aan de traditionele kerstvieringen met het hele gezin in Hardelot-Plage. Als gevolg vluchtte Katharine weg op het cruiseschip en kon ze alles weer eens op een rijtje zetten. - Troost. Katharine sluit zich eerst helemaal af. Het enige contact dat ze heeft, is die met haar familie. Met Xans mailt ze en Oswald houdt haar telefonisch op de hoogte van de ontwikkelingen binnen de familie. Ze stelt zich niet open voor het contact met haar medepassagiers, ze is vooral bezig met zichzelf. Met de komst van Noël verandert dit en gaat ze over het moederschap nadenken. Ze vertelt haar verhaal tegen de baby, die slechts een luisterend oor is, en een aantal dingen beginnen haar duidelijk te worden, zoals haar kinderloosheid. Steeds meer contact krijgt ze met haar tafelgenoten, waar ze uiteindelijk ook haar verhaal over Lias steekpartij kwijt kan. Verder vertelt Katharine veel aan Geir. Al deze mensen tonen interesse in Katharine, wat haar grootste troost is en haar in staat stelt om haar leven te overzien. 13. Bio- en bibliografie Pauline slot is geboren in 1960 in Den Haag. Ze specialiseerde zich in Nederlands taalbeheersing. Ze ging 15 maanden op trektocht en heeft vele verschillende landen gezien. Ze kwam terug met het idee voor haar eerste boek, ‘Zuiderkruis’. Deze werd genomineerd voor de Debuutprijs 1999 en de longlist Generale Bank Prijs. Hierna schreef ze ‘Blauwbaard’ en deze werd opgevolgd met het boek ‘Tegenpool’in 2001. De auteur publiceerde eerder wetenschappelijke bijdragen voor de krant, dit is te merken aan haar nauwkeurige stijl en duidelijke beschrijvingen.
14. Symboliek De schrijfster van het dagboek is een wetenschapsjournaliste en geeft daardoor het verhaal zo feitelijk mogelijk weer. Toch zijn er wel enkele symbolische elementen in het verhaal verwerkt. Om te beginnen de achternaam Shakespeare. Dit kan eigenlijk gekoppeld worden aan toneel en schrijven. Oswald en zijn ouders zijn actief in de toneelwereld, Katharine is als schrijfster actief. Ondanks haar veelbelovende achternaam en haar vele gemopper door het verhaal heen, maakt Katharine een weinig dramatische ontwikkeling door. De naam Katharina is afgeleid van een toneelstuk met de te temmen feeks Katharina, wat letterlijk tam maken van een boos wijf betekent. Katharina was vroeger altijd de rebel van de familie. Tijdens de reis op het schip dat altijd in het donker omhult was, kan zij in alle rust alles weer op een rijtje zetten. Ze is als het ware in twaalf dagen tijd ook door haar leven gereisd en heeft het donkere omhulsel achter zich kunnen laten. De naam van de baby Noël betekent dat hij een kerstbaby is. Toevallig ontmoet Katharina hem dan ook tijdens deze feestdagen. Lavinia (Lia), de dochter van de wrede Titus Andronicus. Doordat haar ouders hun taak als opvoeders niet zo precies namen, werd Lia als gevolg de moeder van het gezin. Zij hield hierdoor op met kind te zijn. Oswald is afgeleid van de bediende van Goneril, een van de dochters van koning Lear. Oswald bedient zijn familie van de nodige informatie. Hij houdt de familie op de hoogte van elkaar. Lysander komt uit ‘Een Midzomernachtsdroom’, wat ook weer representatief is voor het karakter van Xans. Het donker dat het schip en de gehele omgeving omhult, omhult ook Katharine. Ze zit in de knoop met zichzelf en reist als het ware door haar leven heen om alles weer op een rijtje te krijgen. B EVALUATIE Emotief Katharine schrijft in haar dagboek de belevingen van haar cruise op de Midnatsol in Noorwegen. In het begin is ze erg afstandelijk tegenover haar medepassagiers. Al snel heeft ze een kritisch oordeel over hen. Ik zie het net als Katharine als een soort uitdaging om mensen te analyseren en te kijken hoe ze daadwerkelijk zijn. Erg mooi vond ik beschreven hoe Katharine zich steeds meer open stelt tegenover haar medepassagies, maar ook tegenover zichzelf. Ik kon mezelf vaak in haar herkennen. Als ik met rust omgeven ben, kan ik ook het beste helder nadenken en alles op een rijtje zetten. Zelfs het vele momperen en filosoferen over de normaalste dingen in het leven kan ik bij mijzelf terugvinden. Ondanks dat er niet veel spanning in het verhaal zat, wist ze mij aan het boek te binden door haar prachtige formuleringen over de vaak simpelste dingen, haar goede mensenkennis, goede vergelijkingen, scherpe opmerkingen en haar cynische blik op het leven. Hier stond ik vaak bij stel en ging er dan zelf ook over nadenken. ‘Misschien is het de duisternis, en zijn die Scandinaviers daarom in de winder dronken en tot zelfmoord geneigd: ze gaan aan hun familie denken.’ Ik weet niet of het ook echt zo is, maar ik vond het wel erg goed gevonden. Esthetisch Dit boek was het eerste reisverhaal dat ik tot nu toe gelezen heb. Ik vond het een erg goede manier om het heden met het verleden te combineren. Katharine maakt een soort reis door haar eigen leven met behulp van de cruise die ze in twaalf dagen maakt langs de kust van Noorwegen. Zelf gelooft ze er niet in dat de reis van belang is (‘The journey, not the arrival matters. In dat doekje voor het bloeden heb ik nooit geloofd. Hier zijn beide even zinloos. Ik zag onderweg niets. Ik zag na aankomst niets.’ – blz 117). Doordat ze niets van de reis kon zien, ging ze automatisch herinneringen ophalen. Op deze manier kan ze tijdens de reis eindelijk haar leven weer op orde brengen. In de roman worden erg veel vergelijkingen gemaakt. Deze vergelijkingen zijn vaak erg goed gevonden en zorgde zo voor een bepaalde binding met het verhaal. Ik stond dan even met bewondering stil. Erg knap vind ik haar vergelijkingen voor de eigenlijk eenvoudig te beschrijven zaken als sneeuw. Pauline Slot maakt er dan bijna poëzie van. Het zorgde voor extra nadruk omdat je de zinnen nu anders benadert. ‘ In Sandnessjøen ben ik van boord gegaan. De sneeuw lag op de daken als stoflakens over de meubels in een afgesloten huis: door de ramen valt het laatste daglicht binnen, het botergeel dringt in de witte vezels, vermengt zich ermee, en wordt dan, als in een trage chemische reactie, langzaam grijs. De zon is even boven de horizon uit gekomen als een bal die nauwelijks stuitert; die door de kracht van zijn zwaarte meteen weer omlaag wordt getrokken. Zonsopgang en zonsondergang gaan ongemerkt in elkaar over. De zon beschijnt ons niet als een tl-buis die genadeloos de bleekheid van onze gezichten belicht, maar brengt een flatterende foundation van schemer aan.’ - blz. 171
Verder werden er ook opvallend veel Engelse woorden in het boek gebruikt. ‘...Wij kunnen niet direct van onze grote naamgenoot afstammen, maar hebben in de vijftiende of zestiende eeuw misschien wel dezelfde voorouders. So near and yet so far. Als er ooit een frustrerende missing link is geweest, dan is het wel deze. Niet voor mij, natuurlijk, maar voor mijn vader, die zijn leven heeft laten bepalen door zijn naam.’- blz. 10
Ik kon het boek goed volgen ondanks dat er geen gestructureerde afwisseling was van Katharines herinneringen en het leven tijdens de twaalf daagse reis. Grappig was het om te lezen dat er in ‘Tegenpool’ ook een verband is met een vorig boek dat ik gelezen heb, namelijk ‘De tuin der onschuldigen’. De moeder van Katharine had eens de rol van Nora gespeeld in Ibsens ‘Een poppenhuis’. De hoofdpersoon van ‘De tuin der onschuldigen’ heeft aan dit stuk haar naam te danken. Pauline Slot verbindt haar boek met veel andere literaire werken. Vaak haalde ze hier ook passages uit. Bijvoorbeeld naar aanleiding van een van haar vele rare dromen, zo ook eentje van Henry James - ‘tell a dream, lose a reader’ , wil ze ophouden met deze te vertellen. Als haar enige lezer moet ze zichzelf te vriend houden.
Structureel Op de boot is niet veel te beleven. Katharine is niet gewend aan deze rust en is opzoek naar spanning. Hetzelfde had ik eigenlijk. Ik zocht naar spanning in het boek. Hierdoor kon ik als lezer wel beter het gevoel van Katharine begrijpen. De schrijfster bracht haar lezers door haar manier van schrijven naar haar eigen wereld. Toch had er misschien wel wat meer spanning in gemogen. Het enige wat dat een beetje opriep, was het grote geheim wat vorig jaar in Hardelot-Plage aan Katharine werd onthuld. Lia redde haar leven door de mededeling dat haar moeder zwanger was. De oudste had ontdekt dat haar moeder zwanger was en kon er zo voor zorgen dat haar moeder ophield met pogingen om de foetus te doden. Dit werd pas tegen het einde van het boek verteld, maar door het boek heen werden er al verschillende keren subtiele verwijzingen naar gemaakt. Slot wist mijn gedachten erbij te houden door haar boeiende manier van schrijven. Moreel Katharine is veel bezig om haar angsten nader te verklaren. Zo weet ze niet goed hoe ze met het pijnlijke geheim van de familie moet om gaan. Het liefste had ze het gewoon nooit gehoord. Ik begrijp goed dat het erg moeilijk is om met het feit om te gaan dat je eigenlijk helemaal niet welkom was bij je moeder. Zeker als je het pas op je veertigste te horen krijgt, en je moeder al overleden is. Dat ze via traplopen en rare voeding haar foetus probeerde te vermoorden is natuurlijk een rare manier, maar ik denk dat dit best vaak voorkomt in gezinnen met weinig geld. Als je niet de mogelijkheid hebt om een kind goed op te voeden, moet je deze niet ter wereld brengen. Wat dat betreft is een abortus niet zo raar. Ik neem aan dat haar moeder het ook liever op een andere manier had gedaan, maar als daar geen mogelijkheid voor is, houdt het natuurlijk op. Dit houdt niet in dat als het kind eenmaal geboren is, de moeder er niet van kan houden. Natuurlijk is de gehele opvoeding van de moeder uit het gezin van Katharine volgens haar kinderen niet echt goed. Lia was degene die deze taak vervulde. Ik vind het niet acceptabel dat een kind al als een volwassenen moet handelen. Iedereen moet eens kind zijn geweest. Ouders moeten gewoon hun verantwoordelijkheid nemen. Moeder had of wilde nauwelijks tijd voor haar opvoeding maken. Het is moeilijk te beoordelen of dit ook echt zo was.Ze wilde dat haar kinderen leerden ‘improviseren’. Als lezer hoor je natuurlijk alleen de kant van Katharine en mensen hebben altijd wel kritiek op de opvoeding van hun ouders. Als ze dat niet hadden, waren ze ook niet in staat om verbeteringen aan te brengen. Katharine zelf wil geen kinderen, omdat ze misschien ook bang is dat ze hen geen betere opvoeding kan geven dan dat haar ouders deden en niet aan die van Lia kan tippen. Realistisch Het boek sluit heel goed aan op de werkelijkheid doordat er veel feitelijke gegevens worden gegeven. De plaatsen en tijdstippen waar de boot stopt, worden telkens vertelt. De passagiers op het schip worden volgens de cynische blik van Katharine beschreven. Zo is Mikey te voldoen aan elk stereotype dat er over de Ieren is. Hij heeft een voorliefde voor bier, hij combineert dat met rode konen, een vriendelijk maar lelijk gezicht, een schaterende lach, een charmant accent en in zijn borsthaar een groot gouden kruis met daaraan niemand minder dan Jezus. Hoewel hij zo’n stereotype is, wordt hij toch realistisch neergezet. Katharine is namelijk ook verwondert dat hij zo typisch is. Hiernaast komen veel herinneringen terug uit de jeugd van Katharine. Ook hier wordt weer alles nauwkeurig beschreven. Er kwam eigenlijk niets ongeloofwaardig over. Intentioneel De bedoeling van de schrijfster was denk ik om aan te tonen dat de karakters in een gezin toch zo uiteenlopend kunnen zijn, maar tegelijkertijd heel erg verbonden met elkaar kunnen zijn. Zo beoordeelt Katharine eerst iedereen met haar scherpe cynische blik, maar gaat al snel naar de oorzaak hiervan kijken. Ze komt uit een rare familie en probeert hen met deze cruise op de Midnatsol eigenlijk te ontvluchten, maar blijft toch voortdurend in de weer met hen. Oswald houdt haar per mobieltje van alle ontwikkelingen op de hoogte, vooral met Lias situatie. Zij ligt met messteken in een Egyptisch ziekenhuis. Met Xans mailen ze elkaars belevenissen.