Supertex door Leon de Winter

A. Zakelijke gegevens 1. Titel van het boek: Supertex
2. Naam van de schrijver: Leon de Winter
3. Naam van de uitgever: De Bezige Bij
4. Aantal bladzijden: 202
5. Jaar van eerste uitgave: 1991 B. Verwachtingen en eerste reactie We konden dit boek niet zelf kiezen, maar we moesten het lezen voor school van onze lerares. Ik verwachtte van het boek, toen ik de achterkant had gelezen, dat het over iemand zou gaan die heel iets anders in zijn leven ging doen. Ik verwachtte dat, omdat er op de achterkant van het boek staat dat de persoon, waar het verhaal over gaat, iets van zichzelf is kwijtgeraakt en toen dacht ik dat hij zijn vrijheid was kwijtgeraakt, omdat er stond dat hij een winkelketen bezit en hij weinig meer te wensen heeft. Ik dacht dat hij zijn drukke leven ging inruilen voor een vakantie. Je verwacht dan dat hij op vakantie gaat, of een huis koopt in het buitenland en dat er dan op die vakantie allemaal dingen gebeuren. Mijn verwachtingen zijn niet uitgekomen, want het boek gaat over totaal iets anders. Het gaat over het leven van Max Breslauer en dat wordt het hele boek door verteld. Het lezen van het boek heeft mij niet teleurgesteld, omdat het eigenlijk best een mooi en interessant verhaal is. Ik dacht aan het begin van het verhaal dat het een heel saai boek was, omdat alles best uitgebreid wordt verteld en er gebeurde helemaal niets spannends. Ik vond het begin echt heel saai en dacht ook van hoe kunnen ze nou zo’n boek uitkiezen om te lezen, maar zo langzamerhand als je verder in het verhaal zit wordt het steeds mooier en leuker om te lezen. Je gaat Max Breslauer ook meer begrijpen, omdat je hem beter leert kennen door het verhaal heen. Het blijft je boeien en je wilt het boek dan ook in een keer uitlezen. C. Beknopte samenvatting en analyse Samenvatting: Het verhaal gaat over Max Breslauer, die zijn levensverloop aan een psychiater vertelt. Max is bij psychiater Jansen terecht gekomen, omdat hij op een morgen een orthodox jongetje heeft aangereden. Max wilde snel naar zijn kantoor, omdat hij zaken moest doen voor zijn bedrijf Supertex. Hij rijdt veel te hard door de straten van Amsterdam als net een joodse familie oversteekt. Max schept een van hen, Jakov Weiss, een jongen van 15 jaar. Jakov breekt daarbij zijn been. De familie zegt tegen hem dat hij zich moet schamen en vraagt wat een jood als Max in een Porsche doet. Dat raakt hem allemaal zo erg dat hij daarover gaat nadenken en naar de psychiater gaat. Max is eigenaar van Supertex, een winkelketen in goedkope confectiekleding. Hij woont in een penthouse in Amsterdam samen met Maria, de ex van zijn vader. Max vertelt over zijn vader, Simon Breslauer die in de oorlog het concentratiekamp had overleefd als enige van zijn familie. Na het concentratiekamp heeft Simon in Amsterdam een textielhandeltje opgezet, dat later is uitgegroeid tot de winkelketen Supertex, die over de hele wereld vestigingen heeft. Hij trouwt met een joodse vrouw en ze krijgen samen twee kinderen, Max en Benjamin. Max ging na zijn studie op een advocatenkantoor werken. Daar ontmoette hij Esther d’Oliveira. Ze gingen samenwonen en het ging steeds minder goed tussen hen. Dat kwam omdat Esther nog met haar ex-vriend, Ernst Cohen, zat. Hij beïnvloedde Esthers leven. Op een dag pleegt Ernst zelfmoord en dat bezorgt Esther een groot schuldgevoel. Daardoor verandert Esthers leven en wordt ze orthodox. Max houdt van haar, maar hij wil niet orthodox worden en zo houdt de relatie tussen hen op. Esther trouwt later met een Amerikaanse jood. Max gaat dan in het bedrijf van zijn vader werken. Zijn broer Benjamin, ook Boy genoemd, werkt er ook. Max richt later zijn eigen bedrijf Maximaal op, omdat hij en zijn vader het niet eens worden of ze met de Marokkaanse broers Mohammed moeten handelen. Max wil dat wel en zijn vader niet. Omdat ze het vaker niet eens zijn met elkaar richt hij zijn eigen zaak op. Zijn vader is op 26 juni 1989 verdronken, doordat hij met zijn auto in het water terecht was gekomen. Hij had te veel alcohol gedronken en een hartaanval gekregen. Na de begrafenis blijkt dat Simon vreemd ging met Maria. Boy wist dat allemaal al, maar Max nog niet. Die komt erachter als Maria hem belt en eist dat Max haar moet onderhouden, want anders wil ze naar de moeder van Max gaan en vertellen dat haar man vreemd ging. Max wil zijn moeder niet nog meer verdriet doen en dus doet hij wat Maria zegt. Later krijgt hij een relatie met haar. Benjamin, ook wel Boy genoemd, was altijd de domste van de twee broers. Hij kon minder goed leren en snapte dingen ook niet zo goed. Hij had weinig vriendinnen gehad, maar krijgt toch op een gegeven moment een relatie met Lea van Gelder. Boy vraagt haar na een tijdje of ze met hem wil trouwen. Een paar weken voor het huwelijk vraagt Max aan Boy of hij naar Casablanca wil gaan voor onderhandelingen met de broers Mohammed, omdat hijzelf niet kan. Boy doet de onderhandeling niet goed en verknalt het voor zijn broer. Boy ontmoet in Casablanca Abdul Khalil. Abdul kent de broers Mohammed en wil wel met ze gaan praten om Boy uit de nesten te helpen. Boy vertrouwt hem en hij geeft Abdul 400 dollar om medicijnen te halen voor zijn dochter die ziek is. Later komt Boy erachter dat hij is bedrogen. Gelukkig ziet hij Abdul weer op straat. Hij eist zijn geld terug, maar Abdul heeft het niet bij zich en daarom neemt hij Boy mee naar zijn huis. Daar blijkt Abdul eigenlijk David te heten. Boy krijgt er te eten en hij ontmoet Sulamit, de dochter van David. Boy wordt verliefd op haar en besluit om volgens de strenge joodse tradities te leven. Hij wordt orthodox, trouwt met Sulamit en gaat in Casablanca wonen. Max en Lea zijn ondertussen ongerust geworden, omdat ze niets van Boy hadden gehoord. Ze reizen af naar Casablanca, vinden Boy en hij vertelt hun het verhaal. Maar hij gaat niet mee terug. Als Max dit allemaal aan de psychiater heeft verteld gaat hij naar huis. Onderweg verbeeldt hij zich dat hij zijn vader ziet, omdat een man in een Mercedes hem aan zijn vader doet denken. Het verhaal bij de psychiater heeft Max een hoop dingen duidelijk gemaakt. Hij beseft nu dat hij de erfgenaam is van zijn vader en dat hij zich er niet meer tegen zal verzetten. Hij accepteert nu dat hij een jood in een Porsche is en dat hij dezelfde levensstijl heeft als zijn vader.
Analyse: 1. Personages: Karakters: - Max Breslauer is de hoofdpersoon in het verhaal. We zien alles door zijn ogen. Hij is 36 jaar en getrouwd met Maria. Hij woont in Amsterdam in een penthouse. Zijn vader heet Simon en zijn broer Benjamin (Boy). Hij is dik, joods en rijdt in een Porsche. Hij wil niet streng joods zijn. Max is een zakenman. Hij kent veel joodse spreekwoorden. Hij is eigenwijs, want hij luistert niet naar zijn vader en heeft er altijd meningsverschillen mee. Hij is onvriendelijk, omdat hij zomaar zijn secretaresse ontslaat terwijl hij zelf een fout maakt. Hij is slim, want hij haalde altijd goede cijfers en heeft een eigen bedrijf. Max is eerlijk, want hij vertelt alles eerlijk aan zijn psychiater. - Simon Breslauer, hij is de vader van Max en Benjamin. Hij is geboren in het Poolse Lemberg en is 59 als hij dood gaat. Hij is een zakenman. Hij is niet streng joods, maar kent wel alle spreekwoorden die hij weer aan zijn zoon Max heeft verteld. Hij is onbetrouwbaar, omdat hij vreemdgaat. Hij is zelfverzekerd, want hij gelooft dat wat hij doet goed is en hij is eigenwijs, want hij blijft bij zijn mening en heeft vaak meningsverschillen met Max. - Boy Breslauer, hij is de domste uit zijn familie. Hij is 2 jaar jonger dan Max. Hij heeft een tijdje iets met Lea gehad maar is nu met Sulamit getrouwd. Hij is verlegen, want hij zegt niet zoveel. In het begin van het verhaal laat hij over zich heen lopen, maar dat verandert in de loop van het verhaal als hij zelf de beslissing neemt om in Casablanca te blijven. Hij is vriendelijk, want hij leent David zo 400 euro. Hij is niet zo betrouwbaar, want Max kan niet op hem rekenen dat hij de zaken met de broers Mohammed goed zal doen en hij laat ook niks meer van zich horen. Hij ruilt Lea ook zo in voor Sulamit, zonder enig schuldgevoel. Typen: - mevrouw Breslauer, is de moeder van Boy en Max. Ze is een gewone joodse huisvrouw (Jiddishe mama). Ze zegt niet zoveel. - Maria de Jong, zij was de vriendin van Simon Breslauer. Later is ze met Max getrouwd. Maria is blond, heeft een litteken boven haar linkerwenkbrauw en op haar rechterwang. Ze komt voor zichzelf op, want ze weet wel wat ze wil als ze Max opbelt en vertelt van haar en zijn vader. Ze laat dus niet makkelijk over zich heen lopen. - Esther d’Oliveira, ze was de grote liefde van Max. Ze heeft donker haar. Ze was joods en was de dochter van een hoge ambtenaar. Ze is gevoelig, omdat ze steeds met haar ex zit en ze heeft ook een schuldgevoel als hij zelfmoord heeft gepleegd. Ze is in Jeruzalem gaan wonen, streng joods gelovig geworden (orthodox) en is nu met een Amerikaanse jood getrouwd. - David, hij is ook een jood en woont in Casablanca. Hij deed zich voor als Abdul Khalil. Hij heeft een dochter, Sulamit, en met haar is Boy getrouwd. Abdul is onbetrouwbaar, want hij licht Boy op. - Lea van Gelder. Ze is klein en dik. Ze was een eenvoudige joodse. Lea was een tijdje de vriendin van Boy en ze hadden ook plannen om te gaan trouwen, totdat Boy een ander ontmoet. Lea’s vader heet Jaap en hij handelt in metaal. Lea is gevoelig, want als Boy haar in Casablanca vertelt over Sulamit begint ze te huilen. Ze is ook bezorgd, want als Boy lang in Casablanca is en hij laat niks meer van zich horen raakt ze een beetje in paniek. - Mevrouw Jansen, zij is de psychiater van Max. Ze is 70 jaar en 1.55 meter lang. Ze had altijd bruin maar nu wit haar. Ze heeft bruine ogen. Ze is erg vriendelijk tegen Max en luistert goed. Ze is ook joods, omdat ze op haar wc zulke bussen, die typisch joods zijn, heeft hangen. 2. Het Thema: Het thema is het combineren van het oude geloof met de moderne tijd (de strijd van Max met het geloof). Het thema heeft te maken met het jodendom, omdat er veel over joods zijn in het verhaal wordt verteld. Max is zelf een jood en dat speelt ook een belangrijke rol in zijn kijk op het leven. Wat met het thema te maken heeft is verloren liefdes, omdat Max zijn geliefde kwijtraakt aan het geloof. Esther kiest meer voor het geloof en dat wil Max niet, omdat hij een zakelijk leven wil leiden en niet wil dat het jodendom zo grote invloed in zijn leven heeft. Daarom zijn ze elkaar ook kwijt geraakt. Wat ook te maken heeft met het thema is de relatie tussen de broers. Max en Boy leiden eerst een zakelijk bestaan, totdat Boy naar Casablanca gaat. Daar leert Boy Sulamit kennen en zo bekeert Boy zich weer tot het joodse geloof. Hij wordt streng gelovig en dat heeft ook weer invloed op Max. Door het geloof raakte hij Esther al kwijt en dan nu zijn broer. Problemen met je vader is ook een onderwerp dat te maken heeft met het thema. Max heeft veel problemen met zijn vader op zakelijk gebied. Doordat Max samen een bedrijf met zijn vader had en later een eigen bedrijf begon omdat ze meningsverschillen hadden. Zijn vader heeft de keuze gemaakt tussen het jood zijn en het rijk zijn. Hij zegt wel joodse spreekwoorden maar hij runt ook een grote winkelketen, Supertex genaamd. Max is door zijn vader ook zo geworden. Zijn vader heeft hem de joodse spreekwoorden geleerd, maar toch blijft Max in het moderne zakenleven. Hij blijft ook in de Porsche van hem rijden terwijl het jongetje, dat Max had aangereden, tegen hem zegt dat een jood in een Porsche een schande is. Hij heeft zich erbij neergelegd dat hij toch wel veel van zijn vader weg heeft, terwijl hij dat eerst nooit zo wilde inzien. Zijn hele leven draait dus om de keuze of hij nu voor het jood zijn moet kiezen (zich weer bekeren tot het jodendom net zo als zijn broer) of de keuze voor de zakenwereld net zo als zijn vader deed. Hij kiest uiteindelijk toch voor de kant van zijn vader. Hij weet wel dat hij altijd een jood blijft maar hij wil modern zijn. 3. Motieven: Het boek heeft verschillende motieven. Bij het thema (hierboven) zie je al wat motieven, maar hieronder staan er ook nog wat: - De strijd tussen de vader en de zoon. Dit motief komt telkens weer terug, want Max en zijn vader hebben telkens meningsverschillen met elkaar en nemen weinig dingen van elkaar aan. Max begint ook een eigen bedrijf, omdat ze het niet eens kunnen worden over of ze nu wel of niet met de broers Mohammed moeten handelen. Max wil dat wel en zijn vader niet en daarom besluit Max om zelf maar een bedrijf te beginnen. De strijd tussen vader en zoon komt de hele tijd in het boek terug. - De joodse spreekwoorden. Deze worden het hele verhaal door verteld. Het motto is een joods spreekwoord en het boek eindigt ook met een spreekwoord. De spreekwoorden zitten in de traditie van het joodse volk. Ze worden steeds doorverteld. Simon had ze van een man die ook in het concentratiekamp zat en Max heeft ze weer van zijn vader. De spreekwoorden komen dus het hele verhaal in het boek voor en vormen zo een motief - De auto’s. De automerken worden steeds duidelijk genoemd, zoals de Porsche en Mercedes, twee Duitse automerken. Vooral de Porsche komt vaak terug, omdat Max de hele tijd piekert over de uitspraak van een jood in een Porsche. Ook het beeld dat Simon altijd in een Mercedes rijdt is een vast motief, want ook op het einde denkt Max zijn vader nog in de Mercedes te zien maar dat verbeeldt hij zich, want het was iemand anders. - Het beeld dat Max de slimme jongen is en Boy de dommere is ook een motief. Het komt telkens in het verhaal voor. Ze zeggen dat Max altijd goed was op de basisschool met goede cijfers en dat Boy niet zo goed kon meekomen. Leon de Winter beeldt Boy in het verhaal af als iemand die niets kan. Een voorbeeld is de onderhandeling in Casablanca, die Boy ook niet goed doet. - De erfenis. Eigenlijk heeft Max de plek van zijn vader ingenomen. Max neemt de jiddische spreekwoorden over van zijn vader. Max trouwt met de vriendin van zijn vader. Max is net zo arrogant en bot als zijn vader, zoals die keer dat Max zijn secretaresse zo maar ontslaat voor een klein foutje dat eigenlijk zijn eigen fout was. Hij heeft dus hetzelfde karakter als zijn vader. Max erft de baan van zijn vader. Hij beseft uiteindelijk dat hij net zo is geworden als zijn vader.
4. Titelverklaring: Supertex is de naam van de grote winkelketen die Max heeft overgenomen van zijn vader. De winkelketen levert goedkope confectiekleding en heeft vestigingen over de hele wereld. 5. De structuur/tijd/verhaallijnen: In het verhaal zitten veel terugblikken. Het verhaal wordt wel op één dag verteld bij de psychiater mevrouw Jansen, maar het gaat over een heel lange periode. Het gaat over de geschiedenis van zijn vader tot en met hoe Max nu zelf leeft. Er gebeurt veel in die periode. Het verhaal wordt verteld in verschillende stukken. Het ene moment is Max weer even met de psychiater aan het praten en dan blikken we weer terug, omdat Max iets over zijn verleden vertelt. Over sommige stukken, zoals de tijd van zijn vader, wordt heel uitgebreid verteld. Er zitten veel stukken in die vragen oproepen, de open plekken. Je wilt bijvoorbeeld graag weten waarom die broer in Casablanca zit. Maar als Max het wil vertellen dan zegt die psychiater dat ze nog even naar de tijd terug wil voordat Max bij zijn vader ging werken, de tijd dat Max bij haar kwam. Ook dat Max een uurtje mocht pauzeren is een open plek, want dan wil je juist weten hoe de geschiedenis verder gaat en dan gaat Max even naar huis, even een uurtje pauzeren. D. Verwerkingsopdracht Opdracht: Personages in een verhaal reageren vaak anders op bepaalde situaties dan jij zou doen. Kies drie situaties uit het boek. Beschrijf elke situatie en geef aan hoe de personages reageren (wat doen ze en hoe voelen ze zich). Vertel vervolgens hoe jij je zou voelen en wat jij zou doen in zo’n situatie. Zie je overeenkomsten tussen jou en je personage? Licht je antwoord toe. Situatie1 (blz 30-31): Max heeft een joodse jongen aangereden, omdat hij veel te hard had gereden. Hij voelt zich schuldig en probeert alles om de vader en het kindje rustig te houden. Als Max een hand op de schouder van de jongen legt, begint die te krijsen. Twee chassieden, breed en zwaar, die bij het ongeluk staan te kijken, slaan Max los. Hij vliegt door de lucht en smakt op straat. Dan pakt een van hen een steen en gooit die door de voorruit. Max staat op en kijkt naar de voorruit. Hij schaamt zich dat hij met grote snelheid door de stad heeft gereden. Hij vindt dat de chassieden gelijk hebben. Hij draait zich nog wel even om en aarzelt of hij de steen terug zal gooien. Hij had gegooid als de auto van de GG & GD hem niet van zijn kwaadheid had verlost. Ik zou me natuurlijk ook hebben geschaamd, omdat het wel fout is om zo hard te rijden en ik zou de vader en zijn zoon ook zoveel mogelijk proberen te helpen, maar als die twee chassieden, die er bij staan te kijken, een baksteen op mijn auto gooien dan laat ik dat niet onbestraft gebeuren. Ik zou het bij de politie aangeven, want dat was gewoon niet nodig. Ik had er tegen hen ook wat van gezegd. Je kunt het toch niet zomaar goed vinden, zoals Max, dat ze een steen door je voorruit gooien en daarom vind ik het raar dat hij er niets tegen heeft gedaan. Situatie2 (blz 18-19): Max komt erachter dat Yvonne, zijn secretaresse, de verkeerde papieren aan hem heeft meegegeven. Hij is daar boos over en belt Yvonne op. Hij zegt tegen haar dat ze hem godverdomme de verkeerde papieren gegeven heeft en hij ontslaat haar ook meteen. Ik zou niet zo hebben gereageerd. Iedereen kan toch wel eens een foutje maken. Ik vind dat je daardoor niemand gelijk moet ontslaan. Ik zou wel even Yvonne opbellen en zeggen dat ze de verkeerde papieren heeft meegegeven en ik zou vragen waar ze de goede papieren heeft, maar ik zou niet gaan schelden aan de telefoon en haar al helemaal niet ontslaan. Ik vind dat je een goede band met je secretaresse moet hebben, want dan is het werk voor jezelf ook leuker. Ik vind dat Max hier overdreven reageert. Zo komt hij heel arrogant over. Situatie 3 (blz 86-93): In restaurant Le Ciel Bleu heeft Max met Maria afgesproken. De ober, meneer De Boer, doet heel aardig tegen hem. Hij schuift Max zijn stoel aan, biedt hem gratis wat te drinken aan en hij helpt Max ook nog als hij gewond is, omdat een hoer een glas naar Max’ hoofd gooi’t. DeBboer is heel erg vriendelijk tegen Max. Hij vraagt aan Max of hij even met hem wil praten over zijn vriend Ruud de Graaf. Max heeft Ruud de Graaf, ontwerper, niet gastvrij ontvangen toen hij op het kantoor kwam voor een afspraak. Ook heeft Max hem slecht behandeld, want toen Ruud zijn map met ontwerpen bij zich had en begon te klagen, heeft Max de map zo uit het raam gegooid. Telkens als Ruud daarna Max probeert te bellen, heefti Max tegen Yvonne gezegd, dat ze hem niet moet doorverbinden. De Boer vraagt aan Max of ze het even over Ruudkunnen hebben. Max reageert arrogant. Als Max met Maria, met wie hij een afspraak had in het restaurant, naar de eerste hulp wil gaan, vraagt meneer De Boer nog een keer of Ruud nog eens mag bellen. Max zegt heel gewoon nee. Meneer De Boer zegt dan ‘gore patse’r tegen hem en vervolgens geeft Max hem een lullige opmerking van geen wonder dat je failliet bent gegaan. De Boer is helemaal overstuur en de tranen staan in zijn ogen. Ik vind dat ook hier Max zich weer heel lullig, onbeschoft en arrogant gedraagt. De Boer is de hele avond zo vriendelijk en dan doet Max zo arrogant. Ik zou al nooit iemands papieren uit het raam gooien als ze bij mij hun ontwerp lieten zien. Ook niet als ze me tegenspreken. Ik vind dat je zo niet met mensen kunt omgaan. Je moet ze altijd hun verhaal laten doen en ik vind dat je de tijd voor ze moet nemen. Als meneer De Boer vraagt of ik nog even met hem over Ruud de Graaf zou willen praten, dan had ik gezegd dat ik wel even contact met Ruud zou opnemen en dat we dan nog eens zouden bespreken wat hij eventueel aan zijn ontwerpen zou kunnen veranderen om het beter te maken. Ik vind het ook stom van Max om te zeggen dat het geen wonder is dat hij failliet is gegaan, want dat zal zo iemand heel erg pijn doen. Het is nooit leuk voor iemand dat hij failliet gaat. Ik vind dus dat Max lullig reageert en ik zou dat nooit zo doen. Ik zou vriendelijker zijn. E. Eindoordeel en evaluatie Eindoordeel: - Ik vind het een interessant verhaal, omdat ik nu meer over het jodendom te weten ben gekomen. Het is ook interessant om vanuit het beeld van iemand anders alles te lezen. - De beschreven gebeurtenissen komen echt op mij over. Het boek geeft mij wel een gevoel dat dit in het echt ook kan gebeuren, omdat er allemaal werkelijke dingen in voorkomen, tenminste geen rare en vreemde dingen. - Het boek heeft me wel aan het denken gezet over hoe ik het zou doen als je in zo’n situatie als Max zit. Ik zat me af te vragen of ik dan meer voor het geloof of voor de zaken zou gaan en ik denk dat ik dan ook voor de zaken had gekozen. - Sommige gebeurtenissen vind ik wel een beetje schokkend, zoals hoe Max kan reageren op Yvonne. Ook vond ik het schokkend toen de chassieden zomaar een steen door Max’ autoruit gooiden. - Ik vind Max onsympathiek, want hij komt over als een arrogant en vervelend kereltje. Hij heeft altijd wel wat over zijn vader te zeggen maar hij is precies hetzelfde. Ik vind dat Max heel vervelend is en helemaal niet vriendelijk reageert op veel mensen. - Het gedrag van Max heeft me soms wel geïrriteerd, want ik denk dat hij sommige problemen ook anders kan oplossen, zoals met die ober die de hele avond zo vriendelijk is, terwijl Max dan zo hard en flauw reageert. - Max neemt best vaak andere beslissingen dan ik zou doen, bijvoorbeeld als hij Yvonne gelijk ontslaat. Zoiets zou ik niet doen. - Ik vind dat het verhaal soms lastig te lezen was. Je moet echt goed kijken wie nou wat zei, omdat er de naam niet achter staat en het gaat telkens door. Ook vond ik de terugblikken wel lastig om te lezen, omdat je dan echt even moet nadenken van waar je nu weer in het verhaal zit en of die gebeurtenis nou voor dit of voor dat was. - Ik vind het verhaal in het begin een beetje saai. Later begint het leuk te worden. Ik vind niet dat er echt spannende stukken in zitten, want ik vind niet dat er echt heel spannende dingen gebeuren. - Ik hou uiteindelijk meer van verhalen die niet door een ik-verteller zijn verteld, omdat je dan ook de meningen van andere ziet en dan krijg je meer spanning in het verhaal en daar hou ik van. - Verhalen met een open eind vind ik minder leuk, omdat ik altijd precies wil weten hoe iets afloopt of gebeurt. In dit boek vind ik het eind wel goed, want ik zit na het lezen niet meer met vragen van hoe zou het boek nu verder gaan. Dat had ik bijvoorbeeld wel bij wat Kippenvel-boeken, want dan gebeurt er op het laats nog net iets waardoor je weer anders tegen het verhaal aankijkt. - Ik vind dat Leon de Winter soms ook heel moeilijke woorden gebruikt waar ik niks van snapte. Meestal was dat woord dan niet zo belangrijk voor het verhaal. Ook sommige joodse woorden zijn moeilijk, omdat hij ze niet altijd uitlegt. - Ik vond één zin heel mooi en goed gezegd. Max belde Yvonne op om te zeggen dat het hem speet, want hij had zelf de mappen omgewisseld en had daarvoor Yvonne lopen uitschelden en haar ontslagen. Nu wilde Max het weer goed maken maar voor Yvonne hoefde het niet meer. Yvonne zei toen dat hij een vreselijke baas was en dat hij die baan van haar maar in zijn vette kutreet moest stoppen. Ik vond dat stukje wel mooi en goed van Yvonne gezegd. Ze laat zich tenminste niet meer op de kop zitten en vertelt de waarheid. Ik vind het ook een mooi stukje, omdat Max hier toch eens een keer aan een ander denkt en tenminste zijn excuses aanbiedt. Evaluatie: Ik vond het werken aan dit leesverslag wel leuk, omdat ik geen saaie of heel moeilijke dingen moest doen en het was ook wel interessant om wat meer van de joodse cultuur te weten te komen. Ik vind de spreekwoorden in het verhaal heel leuk. Het was ook een fijne verwerkingsopdracht, omdat ik het leuk vind dat je je eigen mening er in mag verwerken. Ik vond het goed om situaties uit te kiezen waarbij ik anders zou reageren. Het was geen moeilijke opdracht, want je hoefde alleen maar drie situaties te beschrijven en te zeggen hoe je er op zou reageren. Ik heb wel wat geleerd van het boek, zoals de gewoontes van de joden en wat nu precies orthodoxe joden zijn. Ik ben het boek gaandeweg meer gaan waarderen, want eerst vond ik het een saai begin hebben en langdradig, maar later vond ik het leuker en interessanter worden. Dat komt, denk ik, omdat er toen wat meer gebeurde en ik al wat meer van de joodse cultuur afwist.