Annejet van der Zijl, Sonny Boy
Njigh & Van Ditmar
Eerste druk 2004, twaalfde druk 2005
Historische non-fictie roman (documentaire/biografie uit WOII) Gebeurtenissen Rika van der Lans, een keurig opgevoede katholieke vrouw, trouwt met haar jeugdliefde Willem Hagenaar, geheel tegen haar ouders wil in. Ze krijgt een aantal kinderen maar de relatie loopt stuk. Willem doet alles om haar terug te krijgen (eist de kinderen op) maar Rika valt op een jonge Surinamer die naar Nederland is gekomen; Waldemar Nods. Hij vindt het maar niks in Nederland tot hij een vrouw tegenkomt; Rika. Ze krijgen een kind; Waldy, en bouwen een relatie op, vele tegenslagen overwinnend, en na vele huiswisselingen komen ze in een flat terecht in Groningen. Veel contact met de rest van haar familie had ze niet, maar langzaam werd dit contact steeds beter. De 2e WO breekt uit en Rika geeft onderdak aan onderduikers (uiterst gevaarlijk). Dit kost de familie Nods uiteindelijk de kop en Rika en Waldemar komen via via in concentratiekampen terecht. Waldy wordt ondergebracht bij familie en komt na de oorlog achter wat er met zijn ouders is gebeurd, welke het beide op het nippertje niet hebben overleefd. Personages Hoewel het boek naar Waldy is vernoem (het lied Sonny Boy deed Rika denken aan haar zoon), zijn Rika van der Lans en Waldemar Nods. Rika was een sterke (lichameljik en mentaal) vrouw met een ontzettend groot doorzettingsvermogen. Ondanks onaardige reacties en contactbreuken vanuit haar familie blijft ze haar kinderen schrijven. Ze is ontzettend zorgzaam (bied onderduikruimte aan, heeft ook lang een pension gehad). Uiteindelijk overlijd ze na lang volgehouden te hebben, aan een darmziekte, maar ze heeft nooit opgegeven. Waldemar Nods is een Surinaamse Ocean Swimmer die naar Nederlands is gekomen. Hij was een keurige, beleefde en ook zeker atletische meneer, die het in het begin moeilijk volhoud in Nederland. Ondanks dat hij vaak wordt gediscrimineerd omdat hij donker is, blijft hij stug proberen een leven op te bouwen. Nadat hij Rika heeft ontmoet voelt hij zich steeds gemakkelijker maar hij voelt zich nooit echt thuis. Hun zoontje Waldy is een praatgrage doerak die ontzettend veel plezier heeft met zijn vader wanneer ze ’s zomers reisjes maken, zwemmen enz. Wanneer hij van zijn school wordt afgehaald en op een strenge school wordt gezet wordt ie voor vanalles uitgemaakt maar toch trekt hij zich er niks van aan. Naarmate hij langer van zijn ouders gescheiden is zolang de oorlog duurt, wordt hij steeds stiller. Als hij hoort dat zijn ouders zijn overleden huilt hij niet eens, dat komt pas wanneer hij op zijn vijftigste begint met rouwen.
Plaats Het verhaal speelt zich af in drie verschillende landen: In Suriname speelt de jeugd van Waldemar, en het leven van de volwassen Waldy. Suriname wordt neergezet als een heel warm en welkom land, alsmede het klimaat. Paramaribo groeit na een dip uit tot mooie gezellige stad, maar vroeger was er veel slavernij en discriminatie. Als Suriname Nederland helpt in de oorlog voelen ze zich trots dat zij nu een keer iets voor Nederland betekenen. Het leven van Rika en Waldemar speelt zich voornamelijk af in Nederland waar ze van stad naar stad verhuizen. Er wordt verteld dat Nederland nogal opkeek van negers en dat Nederland ontzettend koud en ruw was vergeleken met Suriname. Dan heb je nog Duitsland waar de gruwelijke concentratiekampen zijn waar Waldemar en Rika heen worden gestuurd. Ze worden ontzettend slecht verzorgd, hebben geen normale bedden, krijgen weinig voedsel enz. Hoewel er ook een bij zit waar ze nog aardig goed verzorgd worden, maar daar worden ze dat ook weer weggehaald. De tijd Er worden veel jaartallen genoemd (“de rivier, 1923” naam v. proloog/inleiding, pg. 9; “De zee, 1945” naam v. epiloog, pg. 215). Het verhaal speelt zich af tijdens de WOII, rond 1940 dus. Het verhaal begint in 1923, wanneer Waldemar 15 jaar is en zijn leven eindigt in 1945. Ook lees je een klein stuk over een 50-jarige Waldy, maar niet met specifieke jaartallen maar gezien zijn geboorte jaar (1929) moet het boek eindigen in ongeveer 1980. Het speelt zich dus grofweg af tussen 1923 en 1980. De vertelde tijd is zo’n 57 jaar. De verteltijd is 235 blz. (zo’n 6 uur). Een echte sprong in de tijd (tijdversnelling) is er na de dood van Waldemar, dan veranderd Waldy van een jongen van 18 in een man van tegen de 50. Grote tijdvertraging zit er niet in. Het verhaal is niet-chronologisch. Waldy kan er niet achter komen hoe zijn vader is omgekomen en je leest dat hij op zijn 50e nog steeds moeite heeft met het verwerken (rond 1980), en daarna lees je hoe Waldemar is overleden (1945). Dit is dus ook een flashback. Begin Het begin is ab ovo, het begint in de jeugd van Waldemar en deze groeit in de loop van het boek op. Probleem en afloop Het belangrijkste probleem is dat de familie in de oorlog uit elkaar wordt gerukt. Dit wordt niet opgelost; Waldy woont op het einde in Suriname, terwijl zijn ouders op relatief jonge leeftijd in de oorlog zijn overleden. Contact met de rest van de familie verbrokkelt ook, behalve met Waldy’s halfzus, daar schrijft hij na al die jaren nog steeds mee. Uiteindelijk vind ik dat het boek een slechte afloop heeft; de twee hoofdpersonen zijn overleden en hun zoon zit hierdoor op zijn 50e nog in therapie. Het verhaal wordt wel afgesloten dus je zou kunnen zeggen dat het een gesloten einde is, maar je weet niet hoe het afloopt met Waldy, het is dus een gesloten einde met een klein openingetje erin. Realistisch is het verhaal zeker, sterker nog, het is een en al waar gebeurd. Er zitten ook foto’s van de personen uit het boek in. Perspectief Er zitten geen duidelijke gedachten van personages in, maar ik denk dat het een alwetende verteller is. Het is namelijk geen personage uit het boek en je ziet alle gebeurtenissen. Bovendien wordt beschreven als Waldy aan het piekeren is, waarover hij piekert, maar dan wel in een ander soort vorm dan de rest van het boek (ander lettertype). Ook weet je waar alle vrouwen in Suriname over roddelen (wanneer Waldemar weer een streek uithaalt bijvoorbeeld).
Titel De titel verwijst naar de bijnaam van Rika voor Waldy. Dit was een zomerhit die je overal hoorde en hoewel Waldy (oorspronkelijk een afkorting van Waldemar) Waldy heette, noemde ze hem liever Sonny Boy. Thema Het thema is volgens mij een onverwoestbare familieband tijdens de oorlog. Het gaat over de familie Van Der Lans-Nods, waarbij de twee ouders van elkaar en de zoon worden gescheiden maar toch wanhopig contact met elkaar (en andere familie) proberen te houden. Beoordeling Uit de recensies komt voor dat verschillende mensen het een verbijsterend verhaal vinden, dat je vanaf het begin in het verhaal gekluisterd zit. Daar ben ik het niet helemaal mee eens; ongeveer tot de helft vind ik dat het niet prettig leest; het is meer een opsomming van gebeurtenissen (en toen-en toen-en toen). Het is dan wel een biografie maar ik kwam er in het begin simpelweg niet goed doorheen. Er zit niet echt veel moeilijk taalgebruik in en de zinnen zijn aardig lang, maar niet te lang. Er zijn wel weinig dialogen, dat vind ik jammer want dat vind ik leuker lezen omdat je dan wat meer de personages leert kennen, maar eigenlijk past het wel bij het boek. Ondanks dat er weinig dialogen zijn, krijg je aardig wat te weten over de personages want er zitten veel uitgebreide beschrijvingen in. Vanaf de tweede helft werd ik toch wel meegesleept door het verhaal. Ik ging steeds meer ‘hopen dat ze het zouden redden’ en ‘hopen dat het goed kwam met Waldy’. Ik was ook benieuwd naar de afloop dus het verhaal boeide me wel. Het verhaal is realistisch, daar is geen twijfel over mogelijk; het is een biografie.