Leesverslag: Sonny boy                                                                 Mark Udo

                                                                                                           4H5

                                                                                                           5-11-17       

Titelbeschrijving

A. van der Zijl, Sonny Boy, Nijgh en van Ditmar, Amsterdam 2005 (februari 6e druk, 1e druk november 2004). 

Titelverklaring

“Sonny Boy” is een liedje van Al Jolson en de bijnaam die Waldemar en Rika liefkozend aan Waldy gaven. Hij is het bewijs van hun verboden maar krachtige liefde.

Het Liedje is tevens is een van de twee motto’s van het boek

Hier de eerste drie regels:

When there are grey skies

I don’t mind the grey skies

You make them blue, Sonny Boy

Een mooie omschrijving voor het gezin Nods- Van de Lans. Hoeveel tegenslagen ze ook te verduren kregen, hun liefde maakte alles meer dan voldoende mooi.

Ook citeert Van der Zijl de historicus Sebastian Haffner.

‘Wie iets van een bepaalde tijd wil begrijpen, moet biografieën lezen, en dan niet die van staatslieden, maar de in aantal veel te schaarse biografieën van onbekende burgers.’

Niet leiders bepalen een oorlog, burgers beleven hem.

Relatie tussen boek en schrijfster

“Sonny Boy” is het derde boek van de voormalige journaliste. Hiervoor beschreef ze de levensloop van Annie M. G. Schmidt en Fritzi ten Harmsen van der Beek. In tegenstelling tot die verhalen is “Sonny Boy” het verhaal van onbekende mensen. Een inwisselbare samenloop der omstandigheden in wereldschokkende tijden.

Samenvatting

Als de jonge rooms-katholieke Rika van der Lans en de protestantse Willem Hagenaar in 1911 trouwen tegen de wil van hun families, is het schandaal niet te overzien. Toch begint de toenadering met de bloedverwanten snel en wonen Rika, haar man en hun vier kinderen binnen enkele jaren gelukkig samen in Den Bosch. De sfeer slaat echter om als Willem voor zijn werk moet verhuizen naar het dorp Goeree. Rika kwijnt er weg van verveling en mist de zwierigheid van de grote stad. Als haar man, niet wetende wat hij met zijn steeds opstandigere vrouw aanmoet, zijn handen niet meer thuis kan houden pakt ze in 1926 haar spullen en vertrekt naar Den Haag. Hier woont ze enige tijd onder primitieve omstandigheden samen met haar kinderen. Ondanks de moeilijke tijden stemt Rika er in toe Waldemar Nods in huis te nemen, een Surinaamse jongen die voor het grote geld naar het rijke Nederland is gekomen. Ondanks het leeftijdsverschil van ongeveer twintig jaar bloeit snel er iets tussen het tweetal en het duurt niet lang voor Rika merkt dat ze zwanger is. Haar kinderen vatten dit nieuws minder blij op dan gehoopt. Haar oudste zoon Wim loopt samen met zijn broertje Jan zelfs weg, terug naar hun vader. Willem, nog steeds onwillig de scheidingswens van zijn vrouw te accepteren, barst na het aanhoren van het verhaal van jaloezie. Rika is ondertussen om haar relatie met een zwarte man compleet verstoten door haar omgeving, en ondanks de pijn die het doet ziet ze zich snel genoodzaakt haar overige twee kinderen, Bertha en Henk, ook naar hun vader te sturen. Deze verbiedt hun vervolgens echter elk contact met hun moeder.

Vol verdriet over het “verlies” van haar kindjes verhuist Rika met Waldemar en hun zoontje Waldy naar Scheveningen, waar het haar ondanks de crisisjaren dertig lukt een goedlopend pension te starten. Eind jaren dertig treedt het paar in het huwelijk en begint het contact met Rika’s kinderen langzaam weer redelijk op gang te komen.

Als de Tweede Wereldoorlog begint komt Rika snel in de LO terecht, de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers. Het opvangwerk zet ze door, ook nadat het gezin door de Duitse evacuatie van Scheveningen opnieuw terug moet verhuizen naar Den Haag. De Duitse overheersing begint steeds een grimmigere omvang aan te nemen. Maar door stom toedoen van een van haar onderduikers, de SS-deserteur Gerard van Haringen, wordt haar gezin januari 1944 verraden en worden al haar Joodse gasten op de trein gezet. Rika, Waldy en Waldemar worden opgesloten in een gevangenis voor mensen uit het verzet, het Oranjehotel in Scheveningen. Waldy is snel vrij en wordt in afwachting van de vrijlating van zijn ouders opgevangen door verschillende gezinnen.

Door haar verbeten koppigheid wordt Rika gedurende haar verblijf in het Oranjehotel sterk mishandeld door haar woedende ondervragers. Waldemar wordt snel naar het werkkamp in Vught gestuurd en ook Rika verhuist daar na enkele maanden heen. Hun wegen worden echter opnieuw gescheiden als Waldemar naar het concentratiekamp Neuengamme wordt verplaatst. Door zijn kennis van de Duitse taal weet hij daar een baantje in de kampadministratie te bemachtigen, waardoor hij het er naar omstandigheden redelijk heeft. Rika wordt later op transport gezet naar het vrouwenkamp Ravensbrück. Hier overlijdt ze februari 1945 aan de gevolgen van dysenterie.

Ook Waldemar overleeft uiteindelijk de oorlog niet. Na de bevrijding van zijn kamp worden de overlevenden opgevangen op het schip “Cap Arcona” aan de Oostzee. De Britse veiligheidsdienst vermoedt echter dat de haven vol SS’ers zit en bombardeert de plaats 3 mei 1945. Duizenden van de zwaar ondervoede ex-kampleden weten het slechts enkele minuten uit te houden in het ijskoude water. Waldemar lukt het zwemmend de kust te halen, maar hij wordt op het strand neergeschoten door Duitse soldaten.

Via ooggetuigen van de dood van zijn ouders weet Waldy na de bevrijding snel dat zoeken geen zin heeft. Hij krijgt het zeer moeilijk met het verlies en tot grote opluchting van de familie van Rika nemen naar Nederland geëmigreerde familieleden van Waldemar de opstandige jongen in huis. Om zijn worsteling te doorbreken probeert Waldy na vijftig jaar zijn leven op papier te zetten, maar zonder bevredigend resultaat. Het heeft hem zonder meer geholpen dat uiteindelijk Annejet van der Zijl het verhaal reconstrueerde.

Samenvatting twee recensies

Sonny Boy

Annejet van der Zijl is geslaagd in haar beschrijving van de hartverscheurende levensverhalen in ‘Sonny Boy’, een verhaal dat je soms de adem beneemt en in verbijstering achterlaat.