Ben jij 16 jaar of ouder? Doe dan mee aan dit leuke testje voor het CBR. In een paar minuten moet je steeds kiezen tussen 2 personen.

Meedoen

Scheerjongen door Maria Stahlie

Beoordeling 8.4
Foto van Cees
Boekcover Scheerjongen
Shadow
  • Boekverslag door Cees
  • Docent | 4420 woorden
  • 1 maart 2011
  • 28 keer beoordeeld
Cijfer 8.4
28 keer beoordeeld

Boekcover Scheerjongen
Shadow
Scheerjongen door Maria Stahlie
Shadow

Oefenen voor je mondelingen?

Komen je mondelingen er aan en wil je oefenen? Probeer onze Boekenquiz. We stellen je open vragen over de gelezen boeken.

ADVERTENTIE
Overweeg jij om Politicologie te gaan studeren? Meld je nu aan vóór 1 mei!

Misschien is de studie Politicologie wel wat voor jou! Tijdens deze bachelor ga je aan de slag met grote en kleine vraagstukken en bestudeer je politieke machtsverhoudingen. Wil jij erachter komen of deze studie bij je past? Stel al je vragen aan student Wouter. 

Meer informatie

Feitelijke gegevens over het boek
Verschijningsdatum 1e druk: januari 2011
Gebruikte druk: 1e
Aantal bladzijden: 230
Uitgeverij: Prometheus

Beschrijving van de cover
Op de voorpagina staat de afbeelding van een rots waarvan een jongen een duikvlucht maakt.

Genre
“Scheerjongen”is een echte coming-of- age roman, ook wel Bildungsroman genoemd.
Beschreven wordt hoe een puberjongen een stap naar zijn volwassenheid zet.

De flaptekst
Nog net geen vijftien jaar is Aldo Rossi als hij – een onbevangen, bevoorrechte jongen uit Amsterdam – in aanraking komt met de excessieve, taaie sferen die ooit het Naakte Zuiden van Italië kleurden. De kennismaking met de schokkende én verkwikkende daadkracht van zijn overgrootvader boort pure heimwee aan bij Aldo, een dorst naar een tijd die hij nooit heeft gekend. Een reiziger wil hij worden, op zoek naar het vuur en de wilde idealen van het Naakte Zuiden. Een groot doel, maar ga er maar aan staan als je om de haverklap wordt afgeleid door onbereikbare meisjes, basketbal, bokszakken en drumstellen... Ga er maar aan staan als je een beginneling bent in de traditie van het Naakte Zuiden, een prille leerling, een scheerjongen. In Scheerjongen is Maria Stahlie dankzij haar toon en compositievermogen bij machte om de komische, vermakelijke kanten van een puberleven naadloos te verweven met de zuivere ernst die zo’n leven eveneens bestiert. Het resultaat is een betoverend portret van een jongen die zijn eerste schreden zet op het pad naar furieuze zielenadel.

Samenvatting van de inhoud
Aldo Rossi is bijna vijftien jaar als hij weer eens met zijn ouders en broertje op vakantie is in het bergdorp van zijn opa van zijn vaders kant. Het is er bloedheet en Aldo heeft aan het begin van de roman liefdesverdriet. In voorgaande jaren heeft hij kennis gemaakt met het meisje Anna. Maar Anna die 19 jaar is, heeft een verloofde gekregen en is weggegaan. Aldo baalt daarvan als een stekker. Hij wordt door zijn opa uit zijn verdriet gehaald en meegenomen om zich voor de eerste keer door opa de barbier te laten scheren. Tijdens het scheren vertelt zijn opa een verhaal over Aldo’s overgrootvader Bruno (The Mountain Man) die tijdens zijn leven een stunt heeft uitgehaald. Hij was in Amerika toen hij in de krant las dat een vrouw uit zijn geboortestreek in Italië een verkrachting had ondergaan door een frontsoldaat. Ze had een kind ter wereld gebracht. Hij was de hele reis naar Italië gaan maken, was zijn eigen dorp waarin zijn vrouw en kinderen woonde voorbijgaan om de bewuste vrouw Maria een klap in haar gezicht te geven en vervolgens weer naar Amerika te vertrekken. Kijk, dat was nog eens een echte man, deze overgrootopa Bruno. Aldo dat is de les, je moet geen weekdier worden bijvoorbeeld omdat Anna naar een andere verloofde is vertrokken.

Later maakt Aldo met zijn vader en moeder en broertje Giu in de auto dezelfde afstand als Bruno destijds lopend had afgelegd.

Wanneer Aldo in Nederland is teruggekeerd, krijgt hij heimwee naar het Naakte Zuiden, zoals hij de streek van zijn opa noemt. Hij wil later een Italiaan Oude Stijl worden, waarbij hij zijn voorvader Bruno in gedachte heeft als ideaalbeeld. Hij maakt verder de ontwikkeling als puberjongen door. Hij wordt weer verliefd op een ander meisje, maar dat is ook alweer ouder. Deze Irene ziet hem echter niet staan, wel een ander, veel minder mooi meisje dat hem tijdens een schoolfeest de eerste tongzoen geeft. Ze veronderstelt daarna dat ze verkering hebben, maar Aldo denkt daar toch anders over. Hij heeft een leuke hobby (basketbal) en hij speelt in een band met zijn vriend Erik, wiens vader gescheiden is en op zaterdagmiddag een specifiek hoertje bezoekt. In dat jaar sterft ook zijn opa en hij moet terug voor de begrafenis. Jammer is het wel dat hij nu niets meer aan zijn opa kan vragen over de geschiedenis met Bruno en over de Italiaan Oude Stijl. Nu weet Aldo des te zekerder dat hij diens ideeëngoed moet uitdragen. Hij meet zich een wereldwijze houding aan; in het diepst van zijn gedachten is hij de breed gebarende Italiaanse wereldburger. Onverstoorbaar door het leven gaan, dat is zijn grootste verlangen. Ondertussen is hij alles behalve dat. De heftigheid van zijn gemoedsbewegingen, de strijd tussen hart en geest, tussen handelingsdrift en hopeloze verlamming. Aan het einde van dat schooljaar gaat hij toch vrij simpel over naar vwo-5.

In die klas heeft zijn leraar maatschappijleer het idee opgevat om zijn leerlingen enkele weken een maatschappelijke stage te laten voltooien. Aldo wordt in een verzorgingstehuis geplaatst en zijn vriend Erik in de gevangenis. Aldo wordt rondgeleid: het personeel is erg aardig en ook de patiënten vinden het fijn dat hij komt om hen te helpen. Er is één bijzondere man Laszlo Metzlar, een oud-wielrenner van Hongaarse afkomst. Hij heeft zich een kogel door het hoofd geschoten als reactie op het gegeven dat hij steeds langs een plek met hangjongeren moest lopen die hem steeds meer lastig begonnen te vallen. Maar Laszlo ging niet dood: hij had een beschadiging in zijn hersens opgelopen, waardoor hij helemaal niet kan reageren op welke prikkel van buiten dan ook. Hij wordt vaak verzorgd door de verpleegster Monica van Montfoort en ja hoor, het kan niet uitblijven. Aldo wordt op deze veel oudere vrouw met koele, grijze ogen verliefd. In het tehuis is ze bij haar collega’s niet geliefd en er wordt van haar gezegd dat ze met oudere mannen om geld seks heeft. Maar Monica wil vooralsnog heel weinig van Aldo weten. Toch probeert hij haar adres te achterhalen en gaat hij haar min of meer stalken. Hij wil haar altijd zien, maar ze geeft maar weinig sjoege. Ze praat veel tegen Laszlo en dat gaat Aldo ook doen: hij vertelt over zijn thuissituatie, over zijn verliefdheid en over zijn grote verlangen een Italiaan Oude Stijl te worden. Laszlo reageert natuurlijk niet, waar Aldo hoopt dat Laszlo hem een klap zou kunnen geven, waardoor hij verlost zou zijn van zijn Italiaanse verlangens. Na een aantal weken zal Aldo met zijn broertje naar Amerika (Chicago) gaan om zijn vader in de herfstvakantie een bezoek te brengen. Zijn moeder blijft thuis.

Wanneer hij terug is van zijn Amerikaans reis, gaat hij als vrijwilliger met de patiënten mee naar Artis. Hij krijgt een aardige, oude man toegewezen om rond te rijden, maar hij zorgt ervoor dat hij in de buurt blijft van Monica die met Laszlo rondrijdt. Hij hoort dat Laszlo misschien geholpen kan worden door een Belgische hersenchirurg. Zelf heeft hij een idee om bij Laszlo een schokeffect teweeg te brengen. Hij wil hem met de hand gaan scheren en doet voorkomen of hij een ervaren barbier is. In werkelijkheid heeft hij alleen geoefend op zijn twee bandleden. Met het schokeffect hoopt hij te bereiken dat Laszlo weer tot de realiteit kan komen. Maar voordat het zover komt, heeft hij een spannende ontmoeting met Monica. Hij ontmoet haar in een supermarkt en ze kopen boodschappen die op een lijstje staan van iemand die het vergeten heeft. Daarna gaan ze die maaltijd klaarmaken en het lijkt maar een kwestie van tijd of er zou iets kunnen gebeuren tussen de twee. M,aar wanneer ze ’s avonds nog even gaan wandelen, ontmoeten ze een buurman van Monica die piloot is en dik bevriend met haar is. Daarna zien ze elkaar weinig , maar hij blijft straalverliefd op haar.

Het scheerritueel lukt heel aardig, maar er komt geen verbetering in de toestand van Laszlo. Wanneer hij met de oude man bezig is, waarschuwt de donkere verpleegster Maya hem voor Monica. Die deugt niet en hij zal aan de kant worden geschoven. Iedereen weet dat hij verliefd op haar is. Die waarschuwing blijkt later terecht, want Monica zet hem te kakken wanneer hij op zijn laatste stagedag met Hema-vlaaien komt aanzetten. Hij voelt zich erg beledigd. Het wordt een getergde jongen, die in het laatste hoofdstuk nog iets ergers meemaakt.

Op school is hij iets vergeten en hij gaat de pillen voor de kat Burbur tussen de middag halen. Hij betrapt zijn moeder die met de vader van Erik in bed slaapt. Er liggen twee behoorlijk gevulde condooms op de vloer. Eriks vader ging altijd naar de hoeren en nu heeft zijn moeder het tijdens de afwezigheid van zijn vader met hem aangepapt. Hij voelt zich verraden. Met zijn mobieltje neemt hij een foto van het slapende stel. Hij stelt dat hij een nieuw tijdperk is binnengetreden. Dat van de volwassenheid of van het verlies der onschuld.
Hij vindt dat hij zijn vader in Chicago moet bellen, maar die is niet zo ondersteboven als hij had gedacht. Hij vraagt hem de foto van zijn mobiel te verwijderen. Hij belooft het wel, maar doet het niet. Daarna gaat hij eerst terug naar huis, maar zijn moeder en Eriks vader zijn er niet meer. Daarna gaat hij naar school terug, waar Erik een grap maakt over een seksuele fantasie en die slaat hij in zij gezicht. Hij heeft de pinpas van zijn moeder gestolen en gaat 500 euro pinnen. Met dat bedrag rijdt hij naar de hoeren en hij wil met het meisje dat altijd met Eriks vader neukt seks hebben. Maar eigenlijk is hij te jong: ze wil het risico nemen voor 200 €, maar Aldo maakt helemaal nies klaar. Hij wil liever praten en dat vindt het hoertje ook goed. Hij krijgt wel vier glazen water van haar.
Daarna belt hij zijn moeder op en doet alsof hij bij Erik aan het werk is. Zijn moeder doet net of er niets gebeurd is en daarover wordt hij ook weer kwaad. Hij voelt zich verraden door zijn moeder, verraden door zijn vader die het niet erg vindt dat zijn moeder het gedaan heeft met Eriks vader en verraden door zijn vriend. Dan kan er nog wel een verraad bij en hij stuurt de foto van het seksueel samenzijn via het mobieltje aan zijn moeder.

Titelverklaring
“Scheerjongen” verwijst naar de inhoud van der roman. In het eerste hoofdstuk verblijft de 14-jarige Aldo Rossi in het zuiden van Italië. Hij heeft liefdesverdriet want zijn vijf jaar oudere vriendin Anna heeft een andere vriend gekozen. Zijn stoere opa die ene Amerikaans avontuur achter de rug heeft, neemt Aldo voor de eerste keer te grazen met een scheerbeurt. Zijn opa was ook barbier geweest. Aldo wordt voor de eerste keer geschoren.

Later ontmoet Aldo tijdens een maatschappelijke stage een oude Hongaarse wielrenner Laszlo, die zich met een pistool door het hoofd heeft geschoten. Hij kan helemaal niets meer en hij zit in een verzorgingstehuis. Aldo fantaseert dat hij een scheerbeurt misschien ene schok in het leven van de man kan veroorzaken waardoor hij weer zou kunnen functioneren. Omdat hij op dat moment nog maar een leerling-kapper is, is hij hier ook de scheerjongen.

opdracht
De roman is opgedragen aan “Rob Schouten.”

Structuur
Er zijn zeven hoofdstukken waarin ongeveer twee jaar over het leven van Aldo Rossi wordt verteld. In hoofdstuk 1 is hij nog net geen vijftuien jaar als hij met zijn familie het Naakte Zuiden van Italië bezoekt, waar zijn opa na een Amerikaans avontuur is gaan wonen. Daarna zal het 400 dagen duren voordat hij de verlamde ex-wielrenner Laszlo Metzlar ontmoet in een verzorgingstehuis. Hij wil hem een scheerbeurt geven om hem een schok te bezorgen waardoor hij misschien uit zijn lethargische toestand kan geraken.
Maar dat lukt niet. In het laatste hoofdstuk ervaart hij dat zijn moeder overspel pleegt met de vader van zijn beste vriend Erik. Ook dat bezorgt hem een schok. Hij is inmiddels 16 jaar geworden en een heleboel ervaringen rijker. De zeven hoofdstukken worden in chronologische volgorde verteld. Ze hebben geen titel.

Perspectief
De roman wordt voornamelijk verteld vanuit het personale perspectief van de puber Aldo Rossi. Maar er staan in de roman herhaaldijk aanwijzingen waaruit blijkt dat er een alwetende verteller boven het verhaal zweeft. Zinnen als “het zou nog 400 dagen duren voordat Aldo Rossi Laszlo Metzlar zal ontmoeten…” of “Aldo wist niet dat …..”
Wijzen naar een dergelijke vertelsituatie, die dus een alles overziende blik geeft. Het verhaal wordt verteld in de o.v.t.

De tijdlagen van het verhaal
“Scheerjongen”is een actueel verhaal dat zich in de 21e eeuw afspeelt. (mobieltjes, euro’s en Google Earth) Bovendien blijkt uit tekstgegevens dat André Hazes, de volkszanger , al overleden is. Dat gebeurde in september 2004. Maar het belangrijkste gegeven is dat op één van de laatste pagina’s (wanneer Aldo ontdekt heeft dat zijn moeder overspel pleegt) Angela Merkel als eerste vrouwelijke Bondskanselier van Duitsland wordt geïnstalleerd. We schrijven dan november 2005. Terugredenerend kunnen we dan vaststellen dat de gebeurtenissen in het leven van de puber Aldo Rossi plaatsvinden van de zomer van 2004 tot aan november 2005. Aldo is dan bijna 15 en het verhaal eindigt voor hem als hij 16 jaar is.


Het decor van de handeling
Het eerste hoofdstuk speelt zich af in het bergdorp waar de opa van Aldo Rossi woont na zijn avontuur in Amerika. Het wordt door Aldo aangemerkt als “Het Naakte Zuiden.”Van die streek gaat voor een inspirerende invloed uit.
Alle andere hoofdstukken spelen zich af in Amsterdam waar hij met zijn vader, moeder en broertje woont. Zijn vader verblijft meestal de helft van het jaar in Chicago, waar ze eerst met het hele gezin hebben gewoond.

Uitgewerkte thematiek
“Scheerjongen”, een mooie benaming voor een kappersleerling die Aldo in het leven der volwassenen is, gaat over het leven van een jongeman die volwassen moet worden. Het is een Bildungsroman, waarin de 14-16 jarige Aldo Rossi zijn weg in het leven moet zien te vinden. Van zijn stoere opa mag hij geen “weekdier”worden, waar het even op lijkt wanneer Anna hem in Italië in de steek laat. Door Aldo voor de eerste keer te scheren en tijdens die scheerbeurt over zijn stoere overgrootopa Bruno te vertellen, wil de opa van Aldo een daad stellen. Wanneer Aldo terug is in Nederland wil hij dan ook een Italiaan Oude Stijl worden. Maar hij blijft een puber die verliefd blijft worden op onbereikbare liefdes (eerst Anna, later Irene en weer later Monica) Anna laat hem in de steek, Irene ziet hem helemaal niet staan en Monica geeft op een dag enige aanleiding maar kleineert hem kort daarna weer hard. Zo krijgt hij geen kans een weekdier te worden.

Aldo is een lieve jongen, geen doorsnee 16-jarige van deze tijd, maar iemand die in opdracht van school weliswaar als verpleger in een verzorgingsthuis gaat werken en daar medelijden heeft met de patiënten die daar verblijven. Wanneer hij de oude Hongaarse ex-wielrenner Laszlo Metzlar ontmoet die zich vanwege het onheus bejegend worden door hangjongeren (juist de tegenpolen van Aldo) van het leven heeft willen beroven, maar dat mislukt zag, ziet hij in de ogen van de man, de smeulende lava van zijn voorvader. Daardoor voelt hij zich ook betrokken bij de ex-wielrenner en probeert hij hem later doormiddel van de scheerbeurt (een fraaie spiegeling in deze roman) een zodanig schokeffect te bezorgen dat hij weer bij zijn positieven zou kunnen komen. Dat mislukt, zoals Aldo in deze roman wel meer teleurstellingen moet overwinnen. De oudere verpleegster Monica van Montfoort op wie hij stapelverliefd is, geeft hem even een vinger, maar wanneer hij een hele hand wil grijpen, haakt ze wreed af en dat is een enorme dreun voor Aldo. Hij raakt dan ook getergd. Maar hij moet nog meer problemen overwinnen. Door een ongelukkig toeval gaat hij van school naar huis en hij betrapt zijn moeder in bed met de vader van zijn vriendje. Zij verraadt zijn vader die ene groot deel van het jaar in Amerika is en wanneer hij met zijn mobieltje een digitale foto van het slapende stel heeft genomen, moet hij een moreel probleem overwinnen. Hij belt zijn vader, maar die doet merkwaardig laconiek. Misschien berust het overspel van moeder wel op een complexe afspraak die het stel gemaakt heeft, maar waar Aldo niet van af weet.
Dat maakt zijn heldere wereld nog mistiger. Hij krijgt ook van zijn vriend niet het juiste antwoord. Bovendien is de vader van Erik een hoerenloper die het nu met zijn moeder heeft gedaan getuige de twee volle condooms (dat is nogal wat) is zijn moeder dan ook een hoer? Hij steelt haar pinpas en pint 500 € om met een gedeelte van het geld zelf naar de hoeren te gaan, maar ook hier komt hij niet tot de daad zelf. Die ligt nog even voor hem in het verschiet.

In het kamertje van de hoer (die ook altijd Eriks vader ontvangt, die het dus nu met zijn moeder heeft gedaan) wil hij waarschijnlijk wraak nemen op de overspelige garage-eigenaar. Maar hij kan het niet: is toch nog even het weekdier waarvoor zijn opa hem heeft gewaarschuwd. Maar dan stelt hij aan het einde toch nog een daad: hij stuurt de digitale foto naar zijn moeder, zodat zij weet dat hij weet van het overspel. Dat is ook meteen het einde van deze roman. Stahlie vertelt niet wat er verder gaat gebeuren. Daarmee blijft “Scheerjongen” een roman over een jonge man op weg naar de moeilijke volwassenheid met motieven die bij zo’n roman horen: inwijdingsrituelen, ontluikende seksualiteit , leugen en bedrog in relaties, het je stoerder moeten voordoen dan je in werkelijkheid ben, het door schade en schande wijs worden.

Beoordeling scholieren.com
Ik vind “Scheerjongen”een mooie coming of age roman, waarin de schrijfster Maria Stahlie heel gedoseerd met haar tekstgegevens om gaat. Het lijkt erop alsof niet de plot van belang is , want aan het eind laat ze achterwege wat er met Aldo en zijn gezinsleden gaat gebeuren. Dat is best knap. Bovendien heeft Maria Stahlie in deze roman geen ingewikkelde structuur nodig om spanning te wekken. Eigenlik vertelt ze in 7 recht-toe-recht-aan hoofdstukken wat er in het leven van Aldo van zijn (bijna) vijftiende tot zijn zestiende jaar gebeurt. Het gaat daarbij minder om de gebeurtenissen in die tijd als wel wat er in het brein van de puber omgaat. Dat beschrijft ze opvallend goed.

Daardoor wordt ‘Scheerjongen”voor de fijne liefhebber van literatuur een mooie roman om te lezen. Hij is geschikt voor wat meer ervaren lezers van havo en vwo en daarbij doel ik dan niet op ervaren wat het lezen van seksscènes betreft, want die staan juist eigenlijk niet in het boek. Het gaat meer om het zich willen inleven in de gedachtewereld van een puberjongen die allerlei moeilijkheden zal moeten zien te overwinnen. Dat geeft het werk van Maria Stahlie zijn meerwaarde. Mooi boek dus. Literaire waarde op onze literatuurlijst: 2 punten.

Relevante recensies
Maria Stahlie is een gerespecteerd schrijver, zeker bij de recensenten van de landelijke dagbladen. Ze heeft misschien wel de pech dat haar nieuwe roman ongeveer tegelijkertijd met de nieuwe romans van Kluun en Herman Koch werd uitgegeven. Kassuccessen werden haar romans meestal niet, maar ze schrijft in de ogen van recensenten vaak goede romans.

Arie Storm in De Twentse courant/ Tubantia van 31 januari 2011 is die mening zeker toegedaan.
Wat Stahlie in deze roman aan het doen is en het streven van haar hoofdpersoon vallen daar samen: die gedetailleerdheid en dat manisch precieze zijn nodig om te laten zien wat leven is, wat de schoonheid ervan is, en de waarde ervan. Bij Stahlie is de intrige iets van het tweede plan. Je slaat de bladzijden niet om omdat je er zo nieuwsgierig naar bent hoe dit nu allemaal gaat aflopen, maar omdat je wilt vertoeven in deze wereld en in dit leven, en omdat je van de hoofdpersoon bent gaan houden.
Die krijgt trouwens nog een behoorlijke klap te verwerken. Het gaat hier niet om een moord of om een verkrachting, maar het gaat wel om iets wat er voor een zestienjarige toe doet, iets menselijks. En Aldo komt vervolgens wel degelijk in actie. Niet omdat hij een defect in zijn hoofd heeft, maar omdat hij een jongen van zestien is. Wat de gevolgen van zijn daad zijn, vertelt Stahlie niet. De roman is exact op het juiste moment afgelopen.


Coen Peppelenbos bespreekt de roman in de Leeuwarder Courant op 4 februari 2011. Hij is juist niet erg positief over deze coming of age.
Scheerjongen leest vlot weg, maar die Aldo Rossi wil niet echt tot leven komen. Hij blijft te veel een speelbal van de literaire ideeën van de auteur. Komt er bijvoorbeeld een scheerbeurt in het begin voor, dan wordt dat gespiegeld door een scheerbeurt later waarbij Aldo de oude man gaat scheren, in de hoop hem tot een reactie te verleiden. Mooi beschreven, maar een te opgelegde literaire truc. Storend is echter de stijl. Stahlie maakt vaak gebruik van zinnen die zonder noodzaak in drie puntjes eindigen. Die zinnen zijn soms nogal ongeloofwaardig. Zou een barbier, terwijl hij bozig zijn kleinzoon scheert, zo spreken: 'Een idealist… is in onze wereldwijze ogen een dromer, een romanticus, iemand die de werkelijkheid uit het oog is verloren.' Dat zijn de woorden van een schrijver. Op andere plekken is de woordkeuze op zijn zachtst gezegd vreemd: 'Hij merkte dat zijn gezicht zich vermande.' Kan een gezicht zich vermannen? Kun je dat merken? Soms is de woordkeuze merkwaardig grof: 'Aldo borg zijn uitgepiste pik weer op in zijn kletsnatte broek.' Het zijn dit soort zinnen die benadrukken dat je met een literaire constructie te maken hebt. Zinnen die je telkens uit het verhaal halen. Dat kan toch niet de bedoeling zijn geweest

Maar in
“ De Groene Amsterdammer “ van 2 februari 2011 is Marja Pruis daarentegen heel enthousiast over de roman van Stahlie
“Scheerjongen” is een oorspronkelijke, en ontroerende, Bildungsroman. De ontwikkeling die Stahlie haar Aldo laat doormaken, vindt plaats op het scharnierpunt tussen magie en ontgoocheling. Opa was een hemelbestormer, die van zijn kleinzoon een minder conformistische houding had verwacht dan van diens vader, oftewel zijn zoon. En inderdaad: op het moment dat Aldo na een onthutsende ontdekking dan eindelijk denkt te moeten ingrijpen, krijgt hij van zijn vader te horen dat een verstandig mens uit de buurt blijft van krachten die hem kunnen ondermijnen.
Al draait het in de nieuwe roman van Maria Stahlie, Scheerjongen, niet alleen om de obsessieve verliefdheid van een zestienjarige jongen, toch moest ik naarmate het verhaal zich ontrolde sterker denken aan Vestdijks Terug tot Ina Damman (1934), die meesterlijke, onontkoombare 'geschiedenis van een jeugdliefde' die zich nog steeds laat lezen alsof hij gisteren geschreven is. Net als Vestdijk heeft Stahlie het vermogen zich geheel en al te verplaatsen in de denkwereld van een puber, zonder dat het tot klef sentiment of plat psychologisch-realisme leidt. In beide romans is de koel-analytische geest van de schrijver zichtbaar aan het werk, terwijl het resultaat zo intens, sensitief en - klonk het maar wat minder afgetrapt - poëtisch is. In termen van de tegenpolen waar Stahlie's held zich toe aangetrokken voelt: 'smeulend lava' en 'heldergrijze ongenaakbaarheid' gaan in deze schrijversklasse een indrukwekkende verbintenis aan.
Juist de af en toe opduikende alwetende verteller maakt de verder volkomen personaal opgediste werkelijkheid zo pijnlijk voelbaar. Als Anton Wachter halverwege zijn middelbare-schoolcarrière naar een andere hbs gaat en hij zijn nieuwe klasgenoten allemaal zo angstwekkend veel op elkaar vindt lijken, voegt opeens de schrijver de lezer toe: Anton kan nog niet weten dat dit nu de monotone menselijkheid is die met de jaren komt.
Zo heeft ook Stahlie af en toe een onderonsje met de lezer, dat in eerste instantie een beetje ouderwets aandoet maar eigenlijk ook meteen zorgt voor nét dat tikkeltje ironie waarin ze zich meester van de situatie toont. Vervoerend én beheerst, zo worden maar weinig romans geschreven.

In het NRC van zaterdag 5 februari 2011 is Janet Luis aan het woord.
Scheerjongen is een onderhoudende en avontuurlijke, maar ook wel wat steriele roman over een puberjongen die zijn plek in de grote boze wereld aan het vinden is. Steeds opnieuw verliest hij zijn hart aan net iets te oude meisjes. Zelf is hij ook een beetje oud voor zijn leeftijd. Het probleem is dat wij Aldo zelf niet in beeld krijgen, maar dat er steeds een volwassene in de weg staat die hem van alles influistert. ‘[….] In Scheerjongen staan de vaak net iets te stroeve en nadrukkelijke formuleringen zo’n gevoelsoverdracht in de weg. We lezen veel over Aldo, maar de bijbehorende gevoelens blijven steken in taaie, omslachtige taal. ‘Niet alleen het leven van zijn lichaam ging verder’, staat er in het tweede hoofdstuk over de ontwikkeling die hij als puber doormaakt, ‘er vonden ook verschuivingen plaats in het leven van zijn affecten en in het leven van zijn geest.’ In het laatste hoofdstuk zijn we er getuige van hoe Aldo op bezoek gaat bij een bejaarde in het verzorgingstehuis.
De man zit al een half jaar verstard en zwijgend in zijn rolstoel, maar zijn ‘smeulende’ oogopslag nodigt onze held uit tot een stortvloed van vertrouwelijkheden. ‘Terwijl hij de deur opende en de kamer in liep, rukten er hete tranen op achter zijn ogen’, lezen we, ‘of waren het zijn aanzwellende gedachten, op zoek naar welke uitweg ook?’ De boodschap van de roman is in elk geval duidelijk. Deze scheerjongen is geen doorsneepuber en ook bepaald geen dooie diender, maar een gevoelsmens in de dop. Een idealist, een schoonheidsaanbidder, een sympathieke jongen met het hart op de juiste plaats, met wie het helemaal goed gaat komen. Ik had graag van hem willen houden, maar van zijn hooggestemde woorden en gedachten zal ik mij, over een tijdje, niets meer kunnen herinneren, ben ik bang.

In de Volkskrant verscheen de recensie pas op zaterdag 26 maart, maar het resultaat van Edith Koenders is erg positief.  "Hoewel we voornamelijk in het hoofd van Aldo zitten, is er soms een alwetende verteller aan het woord die de regie stevig in handen heeft. Doorgaans schept zo'n stem afstand, maar niet bij Stahlie, bij haar vergroot het juist je betrokkenheid.

Het boekverslag gaat verder na deze boodschap.

Verder lezen
Gids Eindexamens

Alles wat je moet weten over de eindexamens

Feitelijke gegevens over het boek
Verschijningsdatum 1e druk: januari 2011
Gebruikte druk: 1e
Aantal bladzijden: 230
Uitgeverij: Prometheus

Beschrijving van de cover
Op de voorpagina staat de afbeelding van een rots waarvan een jongen een duikvlucht maakt.

Genre
“Scheerjongen”is een echte coming-of- age roman, ook wel Bildungsroman genoemd.
Beschreven wordt hoe een puberjongen een stap naar zijn volwassenheid zet.

De flaptekst
Nog net geen vijftien jaar is Aldo Rossi als hij – een onbevangen, bevoorrechte jongen uit Amsterdam – in aanraking komt met de excessieve, taaie sferen die ooit het Naakte Zuiden van Italië kleurden. De kennismaking met de schokkende én verkwikkende daadkracht van zijn overgrootvader boort pure heimwee aan bij Aldo, een dorst naar een tijd die hij nooit heeft gekend. Een reiziger wil hij worden, op zoek naar het vuur en de wilde idealen van het Naakte Zuiden. Een groot doel, maar ga er maar aan staan als je om de haverklap wordt afgeleid door onbereikbare meisjes, basketbal, bokszakken en drumstellen... Ga er maar aan staan als je een beginneling bent in de traditie van het Naakte Zuiden, een prille leerling, een scheerjongen. In Scheerjongen is Maria Stahlie dankzij haar toon en compositievermogen bij machte om de komische, vermakelijke kanten van een puberleven naadloos te verweven met de zuivere ernst die zo’n leven eveneens bestiert. Het resultaat is een betoverend portret van een jongen die zijn eerste schreden zet op het pad naar furieuze zielenadel.

Samenvatting van de inhoud
Aldo Rossi is bijna vijftien jaar als hij weer eens met zijn ouders en broertje op vakantie is in het bergdorp van zijn opa van zijn vaders kant. Het is er bloedheet en Aldo heeft aan het begin van de roman liefdesverdriet. In voorgaande jaren heeft hij kennis gemaakt met het meisje Anna. Maar Anna die 19 jaar is, heeft een verloofde gekregen en is weggegaan. Aldo baalt daarvan als een stekker. Hij wordt door zijn opa uit zijn verdriet gehaald en meegenomen om zich voor de eerste keer door opa de barbier te laten scheren. Tijdens het scheren vertelt zijn opa een verhaal over Aldo’s overgrootvader Bruno (The Mountain Man) die tijdens zijn leven een stunt heeft uitgehaald. Hij was in Amerika toen hij in de krant las dat een vrouw uit zijn geboortestreek in Italië een verkrachting had ondergaan door een frontsoldaat. Ze had een kind ter wereld gebracht. Hij was de hele reis naar Italië gaan maken, was zijn eigen dorp waarin zijn vrouw en kinderen woonde voorbijgaan om de bewuste vrouw Maria een klap in haar gezicht te geven en vervolgens weer naar Amerika te vertrekken. Kijk, dat was nog eens een echte man, deze overgrootopa Bruno. Aldo dat is de les, je moet geen weekdier worden bijvoorbeeld omdat Anna naar een andere verloofde is vertrokken.
Later maakt Aldo met zijn vader en moeder en broertje Giu in de auto dezelfde afstand als Bruno destijds lopend had afgelegd.

Wanneer Aldo in Nederland is teruggekeerd, krijgt hij heimwee naar het Naakte Zuiden, zoals hij de streek van zijn opa noemt. Hij wil later een Italiaan Oude Stijl worden, waarbij hij zijn voorvader Bruno in gedachte heeft als ideaalbeeld. Hij maakt verder de ontwikkeling als puberjongen door. Hij wordt weer verliefd op een ander meisje, maar dat is ook alweer ouder. Deze Irene ziet hem echter niet staan, wel een ander, veel minder mooi meisje dat hem tijdens een schoolfeest de eerste tongzoen geeft. Ze veronderstelt daarna dat ze verkering hebben, maar Aldo denkt daar toch anders over. Hij heeft een leuke hobby (basketbal) en hij speelt in een band met zijn vriend Erik, wiens vader gescheiden is en op zaterdagmiddag een specifiek hoertje bezoekt. In dat jaar sterft ook zijn opa en hij moet terug voor de begrafenis. Jammer is het wel dat hij nu niets meer aan zijn opa kan vragen over de geschiedenis met Bruno en over de Italiaan Oude Stijl. Nu weet Aldo des te zekerder dat hij diens ideeëngoed moet uitdragen. Hij meet zich een wereldwijze houding aan; in het diepst van zijn gedachten is hij de breed gebarende Italiaanse wereldburger. Onverstoorbaar door het leven gaan, dat is zijn grootste verlangen. Ondertussen is hij alles behalve dat. De heftigheid van zijn gemoedsbewegingen, de strijd tussen hart en geest, tussen handelingsdrift en hopeloze verlamming. Aan het einde van dat schooljaar gaat hij toch vrij simpel over naar vwo-5.

In die klas heeft zijn leraar maatschappijleer het idee opgevat om zijn leerlingen enkele weken een maatschappelijke stage te laten voltooien. Aldo wordt in een verzorgingstehuis geplaatst en zijn vriend Erik in de gevangenis. Aldo wordt rondgeleid: het personeel is erg aardig en ook de patiënten vinden het fijn dat hij komt om hen te helpen. Er is één bijzondere man Laszlo Metzlar, een oud-wielrenner van Hongaarse afkomst. Hij heeft zich een kogel door het hoofd geschoten als reactie op het gegeven dat hij steeds langs een plek met hangjongeren moest lopen die hem steeds meer lastig begonnen te vallen. Maar Laszlo ging niet dood: hij had een beschadiging in zijn hersens opgelopen, waardoor hij helemaal niet kan reageren op welke prikkel van buiten dan ook. Hij wordt vaak verzorgd door de verpleegster Monica van Montfoort en ja hoor, het kan niet uitblijven. Aldo wordt op deze veel oudere vrouw met koele, grijze ogen verliefd. In het tehuis is ze bij haar collega’s niet geliefd en er wordt van haar gezegd dat ze met oudere mannen om geld seks heeft. Maar Monica wil vooralsnog heel weinig van Aldo weten. Toch probeert hij haar adres te achterhalen en gaat hij haar min of meer stalken. Hij wil haar altijd zien, maar ze geeft maar weinig sjoege. Ze praat veel tegen Laszlo en dat gaat Aldo ook doen: hij vertelt over zijn thuissituatie, over zijn verliefdheid en over zijn grote verlangen een Italiaan Oude Stijl te worden. Laszlo reageert natuurlijk niet, waar Aldo hoopt dat Laszlo hem een klap zou kunnen geven, waardoor hij verlost zou zijn van zijn Italiaanse verlangens. Na een aantal weken zal Aldo met zijn broertje naar Amerika (Chicago) gaan om zijn vader in de herfstvakantie een bezoek te brengen. Zijn moeder blijft thuis.

Wanneer hij terug is van zijn Amerikaans reis, gaat hij als vrijwilliger met de patiënten mee naar Artis. Hij krijgt een aardige, oude man toegewezen om rond te rijden, maar hij zorgt ervoor dat hij in de buurt blijft van Monica die met Laszlo rondrijdt. Hij hoort dat Laszlo misschien geholpen kan worden door een Belgische hersenchirurg. Zelf heeft hij een idee om bij Laszlo een schokeffect teweeg te brengen. Hij wil hem met de hand gaan scheren en doet voorkomen of hij een ervaren barbier is. In werkelijkheid heeft hij alleen geoefend op zijn twee bandleden. Met het schokeffect hoopt hij te bereiken dat Laszlo weer tot de realiteit kan komen. Maar voordat het zover komt, heeft hij een spannende ontmoeting met Monica. Hij ontmoet haar in een supermarkt en ze kopen boodschappen die op een lijstje staan van iemand die het vergeten heeft. Daarna gaan ze die maaltijd klaarmaken en het lijkt maar een kwestie van tijd of er zou iets kunnen gebeuren tussen de twee. M,aar wanneer ze ’s avonds nog even gaan wandelen, ontmoeten ze een buurman van Monica die piloot is en dik bevriend met haar is. Daarna zien ze elkaar weinig , maar hij blijft straalverliefd op haar.

Het scheerritueel lukt heel aardig, maar er komt geen verbetering in de toestand van Laszlo. Wanneer hij met de oude man bezig is, waarschuwt de donkere verpleegster Maya hem voor Monica. Die deugt niet en hij zal aan de kant worden geschoven. Iedereen weet dat hij verliefd op haar is. Die waarschuwing blijkt later terecht, want Monica zet hem te kakken wanneer hij op zijn laatste stagedag met Hema-vlaaien komt aanzetten. Hij voelt zich erg beledigd. Het wordt een getergde jongen, die in het laatste hoofdstuk nog iets ergers meemaakt.

Op school is hij iets vergeten en hij gaat de pillen voor de kat Burbur tussen de middag halen. Hij betrapt zijn moeder die met de vader van Erik in bed slaapt. Er liggen twee behoorlijk gevulde condooms op de vloer. Eriks vader ging altijd naar de hoeren en nu heeft zijn moeder het tijdens de afwezigheid van zijn vader met hem aangepapt. Hij voelt zich verraden. Met zijn mobieltje neemt hij een foto van het slapende stel. Hij stelt dat hij een nieuw tijdperk is binnengetreden. Dat van de volwassenheid of van het verlies der onschuld.
Hij vindt dat hij zijn vader in Chicago moet bellen, maar die is niet zo ondersteboven als hij had gedacht. Hij vraagt hem de foto van zijn mobiel te verwijderen. Hij belooft het wel, maar doet het niet. Daarna gaat hij eerst terug naar huis, maar zijn moeder en Eriks vader zijn er niet meer. Daarna gaat hij naar school terug, waar Erik een grap maakt over een seksuele fantasie en die slaat hij in zij gezicht. Hij heeft de pinpas van zijn moeder gestolen en gaat 500 euro pinnen. Met dat bedrag rijdt hij naar de hoeren en hij wil met het meisje dat altijd met Eriks vader neukt seks hebben. Maar eigenlijk is hij te jong: ze wil het risico nemen voor 200 €, maar Aldo maakt helemaal nies klaar. Hij wil liever praten en dat vindt het hoertje ook goed. Hij krijgt wel vier glazen water van haar.
Daarna belt hij zijn moeder op en doet alsof hij bij Erik aan het werk is. Zijn moeder doet net of er niets gebeurd is en daarover wordt hij ook weer kwaad. Hij voelt zich verraden door zijn moeder, verraden door zijn vader die het niet erg vindt dat zijn moeder het gedaan heeft met Eriks vader en verraden door zijn vriend. Dan kan er nog wel een verraad bij en hij stuurt de foto van het seksueel samenzijn via het mobieltje aan zijn moeder.

Titelverklaring
“Scheerjongen” verwijst naar de inhoud van der roman. In het eerste hoofdstuk verblijft de 14-jarige Aldo Rossi in het zuiden van Italië. Hij heeft liefdesverdriet want zijn vijf jaar oudere vriendin Anna heeft een andere vriend gekozen. Zijn stoere opa die ene Amerikaans avontuur achter de rug heeft, neemt Aldo voor de eerste keer te grazen met een scheerbeurt. Zijn opa was ook barbier geweest. Aldo wordt voor de eerste keer geschoren.
Later ontmoet Aldo tijdens een maatschappelijke stage een oude Hongaarse wielrenner Laszlo, die zich met een pistool door het hoofd heeft geschoten. Hij kan helemaal niets meer en hij zit in een verzorgingstehuis. Aldo fantaseert dat hij een scheerbeurt misschien ene schok in het leven van de man kan veroorzaken waardoor hij weer zou kunnen functioneren. Omdat hij op dat moment nog maar een leerling-kapper is, is hij hier ook de scheerjongen.

opdracht
De roman is opgedragen aan “Rob Schouten.”

Structuur
Er zijn zeven hoofdstukken waarin ongeveer twee jaar over het leven van Aldo Rossi wordt verteld. In hoofdstuk 1 is hij nog net geen vijftuien jaar als hij met zijn familie het Naakte Zuiden van Italië bezoekt, waar zijn opa na een Amerikaans avontuur is gaan wonen. Daarna zal het 400 dagen duren voordat hij de verlamde ex-wielrenner Laszlo Metzlar ontmoet in een verzorgingstehuis. Hij wil hem een scheerbeurt geven om hem een schok te bezorgen waardoor hij misschien uit zijn lethargische toestand kan geraken.
Maar dat lukt niet. In het laatste hoofdstuk ervaart hij dat zijn moeder overspel pleegt met de vader van zijn beste vriend Erik. Ook dat bezorgt hem een schok. Hij is inmiddels 16 jaar geworden en een heleboel ervaringen rijker. De zeven hoofdstukken worden in chronologische volgorde verteld. Ze hebben geen titel.

Perspectief
De roman wordt voornamelijk verteld vanuit het personale perspectief van de puber Aldo Rossi. Maar er staan in de roman herhaaldijk aanwijzingen waaruit blijkt dat er een alwetende verteller boven het verhaal zweeft. Zinnen als “het zou nog 400 dagen duren voordat Aldo Rossi Laszlo Metzlar zal ontmoeten…” of “Aldo wist niet dat …..”
Wijzen naar een dergelijke vertelsituatie, die dus een alles overziende blik geeft. Het verhaal wordt verteld in de o.v.t.

De tijdlagen van het verhaal
“Scheerjongen”is een actueel verhaal dat zich in de 21e eeuw afspeelt. (mobieltjes, euro’s en Google Earth) Bovendien blijkt uit tekstgegevens dat André Hazes, de volkszanger , al overleden is. Dat gebeurde in september 2004. Maar het belangrijkste gegeven is dat op één van de laatste pagina’s (wanneer Aldo ontdekt heeft dat zijn moeder overspel pleegt) Angela Merkel als eerste vrouwelijke Bondskanselier van Duitsland wordt geïnstalleerd. We schrijven dan november 2005. Terugredenerend kunnen we dan vaststellen dat de gebeurtenissen in het leven van de puber Aldo Rossi plaatsvinden van de zomer van 2004 tot aan november 2005. Aldo is dan bijna 15 en het verhaal eindigt voor hem als hij 16 jaar is.

Het decor van de handeling
Het eerste hoofdstuk speelt zich af in het bergdorp waar de opa van Aldo Rossi woont na zijn avontuur in Amerika. Het wordt door Aldo aangemerkt als “Het Naakte Zuiden.”Van die streek gaat voor een inspirerende invloed uit.
Alle andere hoofdstukken spelen zich af in Amsterdam waar hij met zijn vader, moeder en broertje woont. Zijn vader verblijft meestal de helft van het jaar in Chicago, waar ze eerst met het hele gezin hebben gewoond.

Uitgewerkte thematiek
“Scheerjongen”, een mooie benaming voor een kappersleerling die Aldo in het leven der volwassenen is, gaat over het leven van een jongeman die volwassen moet worden. Het is een Bildungsroman, waarin de 14-16 jarige Aldo Rossi zijn weg in het leven moet zien te vinden. Van zijn stoere opa mag hij geen “weekdier”worden, waar het even op lijkt wanneer Anna hem in Italië in de steek laat. Door Aldo voor de eerste keer te scheren en tijdens die scheerbeurt over zijn stoere overgrootopa Bruno te vertellen, wil de opa van Aldo een daad stellen. Wanneer Aldo terug is in Nederland wil hij dan ook een Italiaan Oude Stijl worden. Maar hij blijft een puber die verliefd blijft worden op onbereikbare liefdes (eerst Anna, later Irene en weer later Monica) Anna laat hem in de steek, Irene ziet hem helemaal niet staan en Monica geeft op een dag enige aanleiding maar kleineert hem kort daarna weer hard. Zo krijgt hij geen kans een weekdier te worden.

Aldo is een lieve jongen, geen doorsnee 16-jarige van deze tijd, maar iemand die in opdracht van school weliswaar als verpleger in een verzorgingsthuis gaat werken en daar medelijden heeft met de patiënten die daar verblijven. Wanneer hij de oude Hongaarse ex-wielrenner Laszlo Metzlar ontmoet die zich vanwege het onheus bejegend worden door hangjongeren (juist de tegenpolen van Aldo) van het leven heeft willen beroven, maar dat mislukt zag, ziet hij in de ogen van de man, de smeulende lava van zijn voorvader. Daardoor voelt hij zich ook betrokken bij de ex-wielrenner en probeert hij hem later doormiddel van de scheerbeurt (een fraaie spiegeling in deze roman) een zodanig schokeffect te bezorgen dat hij weer bij zijn positieven zou kunnen komen. Dat mislukt, zoals Aldo in deze roman wel meer teleurstellingen moet overwinnen. De oudere verpleegster Monica van Montfoort op wie hij stapelverliefd is, geeft hem even een vinger, maar wanneer hij een hele hand wil grijpen, haakt ze wreed af en dat is een enorme dreun voor Aldo. Hij raakt dan ook getergd. Maar hij moet nog meer problemen overwinnen. Door een ongelukkig toeval gaat hij van school naar huis en hij betrapt zijn moeder in bed met de vader van zijn vriendje. Zij verraadt zijn vader die ene groot deel van het jaar in Amerika is en wanneer hij met zijn mobieltje een digitale foto van het slapende stel heeft genomen, moet hij een moreel probleem overwinnen. Hij belt zijn vader, maar die doet merkwaardig laconiek. Misschien berust het overspel van moeder wel op een complexe afspraak die het stel gemaakt heeft, maar waar Aldo niet van af weet.
Dat maakt zijn heldere wereld nog mistiger. Hij krijgt ook van zijn vriend niet het juiste antwoord. Bovendien is de vader van Erik een hoerenloper die het nu met zijn moeder heeft gedaan getuige de twee volle condooms (dat is nogal wat) is zijn moeder dan ook een hoer? Hij steelt haar pinpas en pint 500 € om met een gedeelte van het geld zelf naar de hoeren te gaan, maar ook hier komt hij niet tot de daad zelf. Die ligt nog even voor hem in het verschiet.

In het kamertje van de hoer (die ook altijd Eriks vader ontvangt, die het dus nu met zijn moeder heeft gedaan) wil hij waarschijnlijk wraak nemen op de overspelige garage-eigenaar. Maar hij kan het niet: is toch nog even het weekdier waarvoor zijn opa hem heeft gewaarschuwd. Maar dan stelt hij aan het einde toch nog een daad: hij stuurt de digitale foto naar zijn moeder, zodat zij weet dat hij weet van het overspel. Dat is ook meteen het einde van deze roman. Stahlie vertelt niet wat er verder gaat gebeuren. Daarmee blijft “Scheerjongen” een roman over een jonge man op weg naar de moeilijke volwassenheid met motieven die bij zo’n roman horen: inwijdingsrituelen, ontluikende seksualiteit , leugen en bedrog in relaties, het je stoerder moeten voordoen dan je in werkelijkheid ben, het door schade en schande wijs worden.

Beoordeling scholieren.com
Ik vind “Scheerjongen”een mooie coming of age roman, waarin de schrijfster Maria Stahlie heel gedoseerd met haar tekstgegevens om gaat. Het lijkt erop alsof niet de plot van belang is , want aan het eind laat ze achterwege wat er met Aldo en zijn gezinsleden gaat gebeuren. Dat is best knap. Bovendien heeft Maria Stahlie in deze roman geen ingewikkelde structuur nodig om spanning te wekken. Eigenlik vertelt ze in 7 recht-toe-recht-aan hoofdstukken wat er in het leven van Aldo van zijn (bijna) vijftiende tot zijn zestiende jaar gebeurt. Het gaat daarbij minder om de gebeurtenissen in die tijd als wel wat er in het brein van de puber omgaat. Dat beschrijft ze opvallend goed.
Daardoor wordt ‘Scheerjongen”voor de fijne liefhebber van literatuur een mooie roman om te lezen. Hij is geschikt voor wat meer ervaren lezers van havo en vwo en daarbij doel ik dan niet op ervaren wat het lezen van seksscènes betreft, want die staan juist eigenlijk niet in het boek. Het gaat meer om het zich willen inleven in de gedachtewereld van een puberjongen die allerlei moeilijkheden zal moeten zien te overwinnen. Dat geeft het werk van Maria Stahlie zijn meerwaarde. Mooi boek dus. Literaire waarde op onze literatuurlijst: 2 punten.

Relevante recensies
Maria Stahlie is een gerespecteerd schrijver, zeker bij de recensenten van de landelijke dagbladen. Ze heeft misschien wel de pech dat haar nieuwe roman ongeveer tegelijkertijd met de nieuwe romans van Kluun en Herman Koch werd uitgegeven. Kassuccessen werden haar romans meestal niet, maar ze schrijft in de ogen van recensenten vaak goede romans.

Arie Storm in De Twentse courant/ Tubantia van 31 januari 2011 is die mening zeker toegedaan.
Wat Stahlie in deze roman aan het doen is en het streven van haar hoofdpersoon vallen daar samen: die gedetailleerdheid en dat manisch precieze zijn nodig om te laten zien wat leven is, wat de schoonheid ervan is, en de waarde ervan. Bij Stahlie is de intrige iets van het tweede plan. Je slaat de bladzijden niet om omdat je er zo nieuwsgierig naar bent hoe dit nu allemaal gaat aflopen, maar omdat je wilt vertoeven in deze wereld en in dit leven, en omdat je van de hoofdpersoon bent gaan houden.
Die krijgt trouwens nog een behoorlijke klap te verwerken. Het gaat hier niet om een moord of om een verkrachting, maar het gaat wel om iets wat er voor een zestienjarige toe doet, iets menselijks. En Aldo komt vervolgens wel degelijk in actie. Niet omdat hij een defect in zijn hoofd heeft, maar omdat hij een jongen van zestien is. Wat de gevolgen van zijn daad zijn, vertelt Stahlie niet. De roman is exact op het juiste moment afgelopen.


Coen Peppelenbos bespreekt de roman in de Leeuwarder Courant op 4 februari 2011. Hij is juist niet erg positief over deze coming of age.
Scheerjongen leest vlot weg, maar die Aldo Rossi wil niet echt tot leven komen. Hij blijft te veel een speelbal van de literaire ideeën van de auteur. Komt er bijvoorbeeld een scheerbeurt in het begin voor, dan wordt dat gespiegeld door een scheerbeurt later waarbij Aldo de oude man gaat scheren, in de hoop hem tot een reactie te verleiden. Mooi beschreven, maar een te opgelegde literaire truc. Storend is echter de stijl. Stahlie maakt vaak gebruik van zinnen die zonder noodzaak in drie puntjes eindigen. Die zinnen zijn soms nogal ongeloofwaardig. Zou een barbier, terwijl hij bozig zijn kleinzoon scheert, zo spreken: 'Een idealist… is in onze wereldwijze ogen een dromer, een romanticus, iemand die de werkelijkheid uit het oog is verloren.' Dat zijn de woorden van een schrijver. Op andere plekken is de woordkeuze op zijn zachtst gezegd vreemd: 'Hij merkte dat zijn gezicht zich vermande.' Kan een gezicht zich vermannen? Kun je dat merken? Soms is de woordkeuze merkwaardig grof: 'Aldo borg zijn uitgepiste pik weer op in zijn kletsnatte broek.' Het zijn dit soort zinnen die benadrukken dat je met een literaire constructie te maken hebt. Zinnen die je telkens uit het verhaal halen. Dat kan toch niet de bedoeling zijn geweest

Maar in “ De Groene Amsterdammer “ van 2 februari 2011 is Marja Pruis daarentegen heel enthousiast over de roman van Stahlie
“Scheerjongen” is een oorspronkelijke, en ontroerende, Bildungsroman. De ontwikkeling die Stahlie haar Aldo laat doormaken, vindt plaats op het scharnierpunt tussen magie en ontgoocheling. Opa was een hemelbestormer, die van zijn kleinzoon een minder conformistische houding had verwacht dan van diens vader, oftewel zijn zoon. En inderdaad: op het moment dat Aldo na een onthutsende ontdekking dan eindelijk denkt te moeten ingrijpen, krijgt hij van zijn vader te horen dat een verstandig mens uit de buurt blijft van krachten die hem kunnen ondermijnen.
Al draait het in de nieuwe roman van Maria Stahlie, Scheerjongen, niet alleen om de obsessieve verliefdheid van een zestienjarige jongen, toch moest ik naarmate het verhaal zich ontrolde sterker denken aan Vestdijks Terug tot Ina Damman (1934), die meesterlijke, onontkoombare 'geschiedenis van een jeugdliefde' die zich nog steeds laat lezen alsof hij gisteren geschreven is. Net als Vestdijk heeft Stahlie het vermogen zich geheel en al te verplaatsen in de denkwereld van een puber, zonder dat het tot klef sentiment of plat psychologisch-realisme leidt. In beide romans is de koel-analytische geest van de schrijver zichtbaar aan het werk, terwijl het resultaat zo intens, sensitief en - klonk het maar wat minder afgetrapt - poëtisch is. In termen van de tegenpolen waar Stahlie's held zich toe aangetrokken voelt: 'smeulend lava' en 'heldergrijze ongenaakbaarheid' gaan in deze schrijversklasse een indrukwekkende verbintenis aan.
Juist de af en toe opduikende alwetende verteller maakt de verder volkomen personaal opgediste werkelijkheid zo pijnlijk voelbaar. Als Anton Wachter halverwege zijn middelbare-schoolcarrière naar een andere hbs gaat en hij zijn nieuwe klasgenoten allemaal zo angstwekkend veel op elkaar vindt lijken, voegt opeens de schrijver de lezer toe: Anton kan nog niet weten dat dit nu de monotone menselijkheid is die met de jaren komt.
Zo heeft ook Stahlie af en toe een onderonsje met de lezer, dat in eerste instantie een beetje ouderwets aandoet maar eigenlijk ook meteen zorgt voor nét dat tikkeltje ironie waarin ze zich meester van de situatie toont. Vervoerend én beheerst, zo worden maar weinig romans geschreven.

In het NRC van zaterdag 5 februari 2011 is Janet Luis aan het woord.
Scheerjongen is een onderhoudende en avontuurlijke, maar ook wel wat steriele roman over een puberjongen die zijn plek in de grote boze wereld aan het vinden is. Steeds opnieuw verliest hij zijn hart aan net iets te oude meisjes. Zelf is hij ook een beetje oud voor zijn leeftijd. Het probleem is dat wij Aldo zelf niet in beeld krijgen, maar dat er steeds een volwassene in de weg staat die hem van alles influistert. ‘[….] In Scheerjongen staan de vaak net iets te stroeve en nadrukkelijke formuleringen zo’n gevoelsoverdracht in de weg. We lezen veel over Aldo, maar de bijbehorende gevoelens blijven steken in taaie, omslachtige taal. ‘Niet alleen het leven van zijn lichaam ging verder’, staat er in het tweede hoofdstuk over de ontwikkeling die hij als puber doormaakt, ‘er vonden ook verschuivingen plaats in het leven van zijn affecten en in het leven van zijn geest.’ In het laatste hoofdstuk zijn we er getuige van hoe Aldo op bezoek gaat bij een bejaarde in het verzorgingstehuis.
De man zit al een half jaar verstard en zwijgend in zijn rolstoel, maar zijn ‘smeulende’ oogopslag nodigt onze held uit tot een stortvloed van vertrouwelijkheden. ‘Terwijl hij de deur opende en de kamer in liep, rukten er hete tranen op achter zijn ogen’, lezen we, ‘of waren het zijn aanzwellende gedachten, op zoek naar welke uitweg ook?’ De boodschap van de roman is in elk geval duidelijk. Deze scheerjongen is geen doorsneepuber en ook bepaald geen dooie diender, maar een gevoelsmens in de dop. Een idealist, een schoonheidsaanbidder, een sympathieke jongen met het hart op de juiste plaats, met wie het helemaal goed gaat komen. Ik had graag van hem willen houden, maar van zijn hooggestemde woorden en gedachten zal ik mij, over een tijdje, niets meer kunnen herinneren, ben ik bang.

In de Volkskrant verscheen de recensie pas op zaterdag 26 maart, maar het resultaat van Edith Koenders is erg positief.  "Hoewel we voornamelijk in het hoofd van Aldo zitten, is er soms een alwetende verteller aan het woord die de regie stevig in handen heeft. Doorgaans schept zo'n stem afstand, maar niet bij Stahlie, bij haar vergroot het juist je betrokkenheid.

Als Aldo op de laatste pagina zijn gepassioneerde daad stelt, 'met een minuscuul piepje' van zijn telefoon, wisselen opluchting, ontzetting en een gevoel van mededogen elkaar af.

Wie zo overtuigend in de huid van een onstuimige puber weet te kruipen, verdient niets dan lof. Voor een prachtig verhaal vol intense en speelse gedachten en observaties, vol humor bovendien. Scheerjongen lees je in één adem uit, helaas, zou ik bijna zeggen, want Aldo Rossi is je inmiddels zo dierbaar dat je hem nog lang niet wilt missen. "



Over de schrijfster en eerder gepubliceerde werk
Bron: website uitgever
Maria Stahlie is het pseudoniem van Madeline Tolhuizen (1955) die in de loop der jaren verschillende verhalenbundels en romans publiceerde, waaronder Het beest met de twee ruggen (1994), Honderd Deuren (1996) - dat bekroond werd met de Multatuliprijs -, Zondagskinderen (2000) en Lijfarts (2002).
Ze woont de laatste jaren in Frankrijk.

REACTIES

Log in om een reactie te plaatsen of maak een profiel aan.

Ook geschreven door Cees