Module 11 opdracht 17 Beschrijvingsopdracht Rascha Peper, Russisch Blauw. Amsterdam 1995
Ik heb voor dit boek gekozen op aanraden van een mevrouw in de mediatheek. Ik was op zoek naar een gemakkelijk te lezen en boeiend boek. Omdat ik wel houd van historische feiten raadde zij mij dit boek aan. Na het lezen van de achterflap leek het mij ook een erg interessant boek. Samenvatting Lex Grol is een werkloze historicus, geobsedeerd door de Romanov familie: de laatste Tsarenfamilie van Rusland. In de nacht van 16 op 17 juli 1918 werd de laatste Tsaar en zijn gezin op zeer brute wijze omgebracht. Er wordt echter regelmatig gespeculeerd dat de troonopvolger Aleksej en zijn zusje Anastasia de moordpartij hebben overleefd. Deze gebeurtenis spreekt levendig tot de verbeelding van Lex. De dromerige Lex identificeert zichzelf met Aleksej die, net als hij, aan hemofilie lijdt. Zijn obsessie is zo beklemmend dat hij na zijn studie zijn boeken wegzet om er nooit meer in te kijken. Dan, terwijl hij past op de zomervilla van de familie van zijn enige vriend Sweder Veere, wordt hem gevraagd om een stuk te schrijven over de Romanovs. Opnieuw wordt hij gegrepen door het dramatische verhaal van dit gezin. Hij raakt er zelfs steeds heviger van overtuigd dat hun levens verbonden zijn. Die fascinatie wordt alleen maar heviger als hij een enorme ontdekking doet. Helaas blijkt die ontdekking niet te kloppen. Hij dacht dat hij een bloedband zou hebben met de Romanovs, maar zijn moeder bekent dat zij niet zijn biologische moeder is en dat hij dus geen familie van de Russische familie kan zijn. Enkele dagen later leest hij in de krant dat alle lijken van de Tsarenfamilie zijn gevonden, ook het lijk van de Tsarevitsj, Aleksej, die zijn grootvader zou zijn. Af en toe wordt hij afgeleid door Loti, een meisje dat stiekem zwemt in het zwembad bij de villa. Zij blijkt de sleutel te zijn tot waar hij altijd naar opzoek was: het einde van zijn zoektocht. Persoonlijke reactie Het onderwerp van de tekst is de zoektocht van Lex, naar de feiten rond de Romanov’s en naar zijn ware ik. Ik vond het een erg boeiend onderwerp, omdat ik houd van historische gebeurtenissen en feiten. Bovendien wist ik nog niets van de Tsarenfamilie, en het is altijd interessant om nieuwe dingen te leren. Ook de zoektocht van Lex boeide mij. Hij was op zoek naar zijn afkomst en vond zoveel feiten waarom hij de laatste afstammeling van de Romanov’s was, dat je het op den duur zelf ook ging geloven. Nadat hij van zijn moeder hoort dat hij niet haar echte zoon is en nadat de vermiste lijken gevonden zijn, lijkt zijn wereld in te storten. Maar dan komt hij een meisje tegen, en weet hij door de liefde eindelijk wie hij is en waar hij thuishoort. Dat vond ik ook erg mooi om te lezen. Ik had wel bepaalde verwachtingen over het onderwerp, maar die zijn niet helemaal uitgekomen. Veel gebeurtenissen spelen zich in de gedachten van Lex af, en hoe hij denkt dat de tsaar en zijn familie geleefd hebben. Ik had meer het idee dat er veel meer historische feiten in het boek stonden, maar op deze manier is het veel mooier en leef je echt mee met de zoektocht van Lex. Het onderwerp is dan ook erg goed uitgewerkt, tot in de kleinste details. Twee van de belangrijkste gebeurtenissen in het boek zijn natuurlijk de moord op de tsarenfamilie en de ontdekking dat er twee lijken missen in het graf belangrijke gebeurtenissen. Anders zou Lex nooit zo’n fascinatie hebben kunnen ontwikkelen voor de Romanov’s en zou hij niet kunnen denken dat hij een afstammeling is van Aleksej. Een andere belangrijke gebeurtenis is het telefoontje van een oude hoogleraar van Lex, die hem vraagt hem te helpen voor een boek te schrijven over Rusland. Lex moet het gedeelte over de laatste tsarenfamilie schrijven. Hierdoor wordt hij weer bevangen door het onderwerp en begint zijn zoektocht naar de Romanov’s en zijn afkomst. Ook zijn natuurlijk de moord op de tsarenfamilie en de ontdekking dat er twee lijken missen in het graf belangrijke gebeurtenissen. Anders zou Lex nooit zo’n fascinatie hebben kunnen ontwikkelen voor de Romanov’s en zou hij niet kunnen denken dat hij een afstammeling is van Aleksej. De laatste belangrijke gebeurtenissen zijn het moment dat Lex hoort dat zijn moeder niet zijn biologische moeder is en het moment dat hij Loti weer tegenkomt en haar uitnodigt. Het eerste zorgt namelijk dat het lijkt alsof zijn hele zoektocht en leven in elkaar stort, maar door Loti ontdenkt hij wie hij werkelijk is en komt het toch nog goed. De gebeurtenissen vloeien wel logisch samen, maar soms moet je echt goed opletten omdat de gebeurtenissen van de tsarenfamilie in het hoofd van Lex en de echte gebeurtenissen elkaar steeds afwisselen, en dit is niet altijd even duidelijk. Eigenlijk spelen de gedachten van de hoofdpersoon Lex een grotere rol. Veel gebeurtenissen spelen zich ook in het hoofd van Lex af. Al met al doet Lex eigenlijk niet zo heel veel. Ik vond de gebeurtenissen erg boeiend, en naarmate het verhaal vordert wordt de theorie van Lex ook steeds geloofwaardiger en zet het je aan het denken. Zijn hemofilie, de achternaam van zijn moeder, het ontbreken van de lijken van Aleksej en zijn zus. Hierdoor is het ook extra schokkend als Lex er achter komt dat het helemaal niet kan. Ik vind de hoofdpersoon niet echt een held. Het is een normaal persoon die bezig is met een zoektocht naar zijn ware ik. Omdat het hele boek om hem en zijn gedachten draait, leert de lezer hem goed kennen. Zijn karakter komt dan ook goed tot uiting. Ik vind de personages niet echt herkenbaar. Ze zitten in een heel ander deel van hun leven. Ook zijn ze veel anders van karakter dan ik ben. Bijvoorbeeld de moeder van Lex, Anja, is heel schuchter en eenvoudig. Dit is misschien wel geheel het tegenovergestelde van mijzelf. Daarom kan ik haar beslissingen ook niet zo goed begrijpen. Ik vind het wel interessant om te lezen hoe iemand zo anders als ikzelf ben reageert in bepaalde situaties. Daardoor is het boek ook onvoorspelbaar, omdat ik niet zou weten hoe zij zou reageren. De ideeën en gedachten van Lex zuigen je wel mee in het verhaal. Omdat alles zo duidelijk beschreven wordt lijkt het dan ook levensecht. Op den duur weten zijn obsessieve gedachten je zelfs te overtuigen. De opbouw van het verhaal is best ingewikkeld. Er lopen twee verhaallijnen door elkaar, nl. Lex zijn leven en zijn gedachten over de Romanov’s. Deze twee verhalen zijn niet altijd even duidelijk van elkaar te onderscheiden en vaak ontdekte ik pas in het midden van het stukje waar het zich nou precies afspeelde. Een enkele keer wist ik het zelfs helemaal niet. Maar gelukkig is dit niet erg, en is het verhaal goed te volgen. Omdat ik beter moest opletten bij sommige stukken, werd het boek boeiender en werd ik echt meegezogen in het verhaal. Dus de ingewikkelde opbouw is wel gunstig voor het verhaal. Ik vond het verhaal redelijk spannend. D.m.v. alle gedachten en gebeurtenissen was ik benieuwd of Lex echt een nakomeling is van de Romanov’s. Toen dit niet zo bleek te zijn was ik eigenlijk wel teleurgesteld, ik had het leuker gevonden als het echt zo was geweest. Maar door het slot bleef ik niet met vragen zitten. Het was duidelijk dat hij geen nakomeling geweest kan zijn. Ik vind dat altijd jammer, op deze manier kon ik het boek meteen wegleggen. Ik heb liever een slot dat vragen opwekt, zodat ik nog over het boek na kan denken nadat het uit is. Het taalgebruik in het boek is niet ingewikkeld, eerder simpel. Dit was erg prettig, want zo las het boek snel weg. Omdat ik soms best moeilijkheden had met de opbouw is het fijn dat het taalgebruik wel gemakkelijk is. Er komt weinig dialoog voor in het boek. Het meest voorkomend zijn de gedachten van Lex en ik vind dat hier niet veel dialogen bijhoren. Er komen wel veel beschrijvingen in het boek voor, bv het stuk waarin Lex de tuin en het zwembad tot in detail beschrijft. Dit is wel prettig, omdat de lezer zich helemaal in de omgeving waar het verhaal zich afspeelt zich kan wanen. Ik vind dit erg gunstig voor het verhaal.
Verdiepingsopdracht Het boek heeft weinig te maken met de politieke achtergronden tussen 1940 en het heden. Het gaat wel over de executie van de Tsarenfamilie, en gebeurtenis in 1918. Met de politieke achtergrond van vóór 1918 heeft het boek dus wel degelijk te maken. Er was toen namelijk een belangrijke politieke gebeurtenis aan de gang in Rusland. In 1916 raakten de politieke ontwikkelingen in Rusland in een stroomversnelling. De moord op Raspoetin, de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog, de starheid van de Russische adel en de moeizame verhouding tussen de tsaar, het kabinet en de Doema maakten de positie van tsaar Nicolaas onhoudbaar. Op 2 maart 1917 trad hij af. Na de machtsovername door de bolsjewieken in oktober 1917 werd de tsarenfamilie beschouwd als een blijvend gevaar voor het communisme en het nieuwe Rusland. In april 1918 werd het gezin naar Jekaterinenburg in de Oeral gebracht, waar zij in de nacht van 17 juli neergeschoten werden in de kelder van het Ipatijev-huis. Dit voorval werd uitgebreid beschreven in het boek. Wel van een erg persoonlijke kant, niet zozeer de feiten. Dit zorgt ervoor dat de lezer een beter beeld krijgt van de ‘echte’ tsarenfamilie. Wel heeft het boek te maken met een gebeurtenis aan het begin van de ‘jaren 90. Toen werden namelijk de lichamen van de tsarenfamilie gevonden. Hier ontbraken echter 2 lichamen, waaronder die van troonopvolger Alexei. Dit zorgde ervoor dat Lex doordraafde in zijn eigen theorieën, en echt ging denken dat hij een nakomeling van de laatste tsaar was. Nadat ook de ontbrekende lichamen gevonden waren, kwam er een einde aan zijn theorie. Er is niet echt een relatie met de sociaal-economische achtergronden uit de tijd waarin het boek geschreven is. Één ding komt wel naar voren, al is het maar een klein detail. In de jaren ’90 is er namelijk veel sprake van vergrijzing. De oma van Lex is al erg oud en zit in een bejaardentehuis. Dit toont aan dat mensen erg oud kunnen worden nu, en dat oudere mensen in de jaren ’90 veel vaker naar een bejaardentehuis gaan. Dat Lex werkeloos is, is niet typerend voor de sociaal-economische achtergrond van de jaren ’90. De jaren ’90 waren namelijk erg welvarend en er was werk genoeg. Het is dus juist een beetje vreemd dat Lex in deze tijd werkeloos was. Er komen geen culturele achtergronden naar voren in het boek. Rascha Peper maakt in haar boek gebruik van literaire traditie. Ze maakt gebruik van de onmogelijke liefde van Lex voor de Romanov’s en voor de zus van Sweeder. Ook het einde sluit hierbij aan, wanneer hij en Loti samen gaan zwemmen, Lex heeft dan eindelijk echte liefde gevonden. Ook de thematiek van het verhaal sluit hierbij aan. Niet alleen gaat het om de onmogelijke liefde van Lex, maar ook om zijn zoektocht naar zichzelf. Hij wil te weten komen wie hij werkelijk is en waar hij vandaan komt. Zie secundaire literatuur Om iets over de literatuuropvatting van Rascha Peper te weten te komen, heb ik verschillende fragmenten uit verschillende secundaire literatuur gepakt. Ze schrijft fictie, ze wil niet over zichzelf schrijven. Ze schrijft graag over mannen, omdat deze verder van haar afstaan. Haar personages hebben altijd de drang om te ontsnappen uit het hedendaagse leven en te leven in hun eigen wereld. Dit wil ze wel zo schrijven dat het duidelijk blijft, ze houdt niet van vage verhalen waarin lezers pas om de helft van het verhaal doorhebben waar het eigenlijk over gaat. Daardoor beschrijft ze haar personages en het verhaal tot in de details, zodat er een duidelijk beeld wordt gecreëerd. Ook wil ze de verhalen zo realistisch mogelijk schrijven, al is het fictie, het zou echt gebeurd moeten kunnen zijn. Dit is duidelijk in verband te brengen met het boek. De hoofdpersoon Lex leeft erg in zijn eigen wereld, terwijl hij de geschiedenis van de Romanov’s onderzoekt duikt hij als het ware zelf in die wereld. Hij identificeert zich met de zoon en denk zelfs dat hij nageslacht is van de tsarenfamilie. Toch wordt het realistisch beschreven, de feiten die gegeven worden klonken erg logisch. Ikzelf ging het op een gegeven moment ook geloven. Oeuvre Rascha Peper • De waterdame (1990) • Oesters (1991) • Oefeningen in manhaftigheid (1992) • Rico's vleugels (1993) • Russisch blauw (1995) • Een Spaans hondje (1998) • Dooi (1999) • Wie scheep gaat (2003) Russisch blauw is dus geschreven ongeveer in het midden van het oeuvre van Rascha Peper. Het was haar 5e roman, ze had dus al flink wat ervaring met schrijven voordat ze aan Russisch blauw begon. Zie recensie De recensent noemt ‘Russisch blauw’ een meeslepend, aanstekelijk, vermakelijk en tragisch boek, met een ongewone plot die goed en verrassend geschreven is. Bovendien vindt hij dat ze de lezer fascinerende speculaties en feiten geeft. Ook vindt hij het einde verrassend. De recensent heeft eigenlijk niets dan lof over het boek. Ik ben het daar helemaal mee eens. Door de verschillende lijnen in het verhaal die allemaal met elkaar te maken hebben, is het een erg boeiend en verrassend boek. Ook met die fascinerende speculaties en feiten ben ik volkomen eens, zoals ik al eerder gezegd heb ging ik het op den duur ook geloven. Ook vond ik het einde verrassend, maar ik vond het toch wel een beetje jammer dat Lex niet toch nageslacht is van de Romanovs. Evaluatie Al met al vond ik het dus een erg leuk boek. Het boek is erg interessant en fascinerend. Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in geschiedenis, en door het boek het ik weer dingen bijgeleerd over een episode uit de geschiedenis waar ik niks vanaf wist. Daarnaast was het ook gewoon een mooi en boeiend boek. De zoektocht van Lex naar zijn ware identiteit is erg interessant om te lezen, en door de schrijfstijl van Rascha Peper werd ik als het ware meegezogen in het verhaal. De beschrijvingsopdracht vond ik niet echt moeilijk om te doen, we hebben dit al zo vaak gedaan en er was ook geen sprake van ingewikkelde of vage aspecten in het boek. De verdiepingsopdracht vond ik wat moeilijker, vooral de link leggen met de politieke achtergronden etc. vond ik lastig. Ik vind het moeilijk om dit uit het verhaal te halen, vooral omdat het in het boek ook niet zo duidelijk was. Doordat het zich niet altijd in deze tijd afspeelde was dat helemaal moeilijk.
Secundaire literatuur over de literatuur opvatting van Rascha Peper ‘Rascha Peper woont zelf in een prachtig pand met uitzicht op de Amstel. Niets lijkt meer voor de hand te liggen dan dat ze een roman zou schrijven over het literaire en artistieke wereldje waar ze bijna letterlijk op uitkijkt. Maar nee. "Ik wil absoluut geen Amsterdamse grachtengordelroman schrijven. Ik leef nogal teruggetrokken, ik ken weinig mensen. Ik sta aan de rand van alles, ga nooit naar cafés of literaire clubjes. Het gaat mij bij het schrijven niet om het verklaren van de wereld, wat nu zo in de mode is, of het beschrijven van het hedendaagse leven. Daar ligt mijn talent ook helemaal niet." Ik heb een hekel aan romans die zo vreselijk bedacht en geconstrueerd in elkaar zitten, aan die netwerken waarin lezers pas op de helft in de gaten krijgen wat er aan de hand is. Zelf streef ik naar helderheid, soberheid." Tijdloze thema's Het gaat mij om de klassieke. tijdloze thema`s: vertwijfeling, de dood, onbereikbare liefde. Wat op een sombere manier maar met een zekere luchtigheid.’ Bron: van der Blink, Inge, uit: de Amersfoortse courant, 22-01-1993 ‘Rascha Peper heeft geen 'boodschap', zegt ze. Niets nieuws te melden. 'Nieuw is helemaal niet interessant. Het gaat toch altijd om variaties op dezelfde thema's.' In geen enkel opzicht is ze modieus, en juist dat maakt haar opmerkelijk. Ze ziet er absoluut geen heil in om over zichzelf te schrijven, bijvoorbeeld. 'Ik erger me vaak aan dat navelstaardige geschrijf. Wat denkt zo'n schrijver eigenlijk wel, waarom zouden wij willen weten waarom hij in het café zit en wat hij daar doet?' Evenmin moet ze veel hebben van 'typisch vrouwelijke literatuur'. Relaties, kinderen, en hoe anders de mannen wel niet zijn: het heeft allemaal zo weinig 'eeuwigheidswaarde', vindt ze. 'Ik ben meer geïnteresseerd in wat mannen en vrouwen verbindt dan in zoiets tijdgebondens als de verstoorde relatie tussen de seksen.' Tsjechov, Toergenjev, Elsschot, Bordewijk: dat zijn haar voorbeelden. En Hotz natuurlijk, met wie een criticus haar laatst vergeleek, tot haar grote eer. Rascha Peper hoort nergens bij, denkt ze, - 'Ik zou geen Nederlandse schrijfster weten met wie ik me verwant voel'-, maar als ze al in een traditie staat, dan is het de traditie van de echte vertellers in de literatuur. 'Ik hou van verhalen met een kop en een staart en wil een compleet beeld geven van een persoon, zodat die echt tot leven komt.' Vaag geschreven, impressionistisch of fragmentarisch proza is aan haar niet besteed. Ze zou niet anders kunnen. Schrijft Rascha Peper, zoals in Russisch Blauw, over een jongen die een overmatige belangstelling heeft voor de Russische tsarenfamilie, dan zorgt ze dat ze alles van de Romanovs weet. 'Zoals ze zich ook grondig verdiepte in de schelpenwereld voor Rico's Vleugels, waarin ze een ouder echtpaar beschrijft dat een indrukwekkende schelpenverzameling koestert (en deze in vlammen ziet opgaan wanneer de man in zijn geiligheid het schoffie Rico achterna loopt). Rascha Peper kan niet aan het werk voordat ze een gedetailleerd beeld heeft van een personage en zijn omgeving. Niet omdat de lezer dat allemaal moet weten, maar omdat zij het zelf precies voor zich moet zien. 'Tijdens het schrijven van Russisch Blauw had ik een plattegrond van de tuin bij de hand. Ik kan die jongen niet door de tuin laten lopen als ik niet weet of de hortensia's daar staan en de rozen daar, of omgekeerd.' Pietluttig misschien, maar fouten kan ze niet uitstaan. Fictie of niet, het moet kloppen. 'Ik ben daar heel kinderachtig in. Als er staat dat iemand een T-shirt aan heeft en vijf bladzijden verder rolt hij zijn mouw op, irriteert me dat mateloos.' Natuurlijk gaat het ook bij haar wel, eens mis. Dan krijgt ze een brief: kunt u mij vertellen hoe iemand zijn neus kan snuiten in lijsterbesbladeren? Vreselijk. Voor alles wil Rascha Peper realistische verhalen schrijven. Verhalen waarin ze het leven zoals het is zo exact mogelijk betrapt. In het diepst van haar gedachten, zegt ze, is zij toch een soort Voskuil. Iemand die wil beschrijven wat er echt gebeurd is. Fantasie is ook echt, maar het mooiste is toch.iets te schrijven dat gebeurd had kunnen zijn. Niet voor niets heeft ze schoenendozen vol krantenberichten verzameld. Allemaal 'intriges en romans in het kort', waar ze nog jaren inspiratie uit kan putten. Die hang naar realisme zal ook wel te maken hebben met haar degelijkheid. Dat schooljufachtige: is het wel waar wat daar staat? Worden wij hier voor de gek gehouden, moet er geen rood potlood aan te pas komen? Ze kan zichzelf er enorm mee in de weg zitten. 'Mens, verzin toch gewoon wat', verzucht ze dan achter haar computer. Het is toch absurd dat een fictieschrijfster er moeite mee heeft een verzonnen vrouw om de echte stompe toren van Zierikzee heen te laten lopen? Dat ze dat ervaart als oplichterij? 'Ik heb een onbedwingbare neiging om de leerlingen uit te leggen hoe het allemaal echt zit.' Zozeer streeft ze naar helderheid, dat er soms wel erg weinig te raden overblijft. 'Ik ben me daar wel van bewust en schrap zo veel mogelijk. Maar ik blijf het moeilijk vinden. Ik ben altijd bang dat een lezer iets onlogisch vindt. Dat hij bijvoorbeeld denkt: hoe is dat personage op die plek gekomen? En dan ga ik in mijn braafheid uitleggen dat hij een taxi heeft genomen - terwijl dat er misschien helemaal niet toe doet.'’ Bron: Koelemeijer, Judith, uit: De volkskrant, 08-08-1997. ‘Zittend in haar grachtenwoning aan de rand van het centrum van Amsterdam brengt ze aarzelend naar voren dat een van haar motieven vaak wordt gevormd door escapisme en een weerzin tegen het hedendaagse leven. "Mijn personages hebben meestal een drang om te ontsnappen aan het moderne bestaan en willen zich vaak bezighouden met iets dat in het teken staat van het hogere. Ze zoeken naar een zingeving. De hoofdfiguur Victor verschilt in dat opzicht niet van de andere hoofdfiguren in mijn romans". Historicus Ze begint te vertellen over de historicus in 'Russisch blauw', die de neiging heeft om het bestaan van een kluizenaar te leiden en het leven in een zelfgeschapen wereld verkiest boven de realiteit. Evenals Victor in 'Een Spaans hondje' is hij een binnenvetter en kan hij het leven eigenlijk niet helemaal aan. Wat tijdens het gesprek met Rascha Peper vooral opvalt, is dat ze op dezelfde manier over zichzelf praat als over haar personages. En soms is het niet meer helemaal duidelijk op wie ze nu precies doelt. "Het draait in mijn boeken nu eenmaal altijd om dit soort figuren. Het zijn geen mensen die volop in het leven staan en actief en enthousiast aan de maatschappij deelnemen. Ze bevinden zich altijd aan de rand en slaan het leven van anderen gade. Bij wijze van compensatie richten ze zich op iets heel anders. Ze scheppen een eigen wereld. En eigenlijk doe ik dat ook, want ik ben natuurlijk niet voor niets een schrijver. Ook ik ben iemand die iets maakt, afgewend van de werkelijkheid. Ik voel me dan ook met het schrijven van mijn boeken wel op mijn plaats. Ik zou in ieder geval op dit moment niets anders meer willen doen." In veel romans van Rascha Pepers boeken staan mannen centraal. Voor 'Een Spaans hondje' had ze de bedoeling om ook drie vrouwen verder uit te werken, maar die opzet mislukte. "Ik weet niet zo goed welke duistere psychologische motieven een rol hebben gespeeld, maar ik denk dat het schrijven over mannen mij beter bevalt. Dat schept voor mij afstand, en die heb ik nodig. Mijn eerste roman 'Oesters' is min of meer autobiografisch en heeft een vrouwelijk perspectief. Met dat boek ben ik erg lang en intensief bezig geweest. Toen ik die roman had voltooid, had ik een sterke behoefte om af te stappen van dat perspectief. Ik heb heel bewust de keuze gemaakt om een verhaal te schrijven met een man als hoofdfiguur. En toen schreef ik alleen nog maar verhalen over mannen. Op die manier is mijn bundel Oefeningen in manhaftigheid ontstaan. En daarna is het gewoon verder gegaan, iedere keer wanneer ik aan iets nieuws begon, dacht ik automatisch aan een mannelijk hoofdpersoon. Soms heb ik een goed excuus. De hoofdfiguur in Russisch blauw lijdt aan hemofilie en dat is een ziekte die alleen mannen kunnen hebben." Indirecte manier "Ik wil helemaal niet graag over mezelf schrijven en dat doe ik zo weinig mogelijk. Alhoewel... op een indirecte manier belanden natuurlijk veel persoonlijk kanten van mij in mijn boeken, dingen die mij hebben getroffen of die mij ontroeren. Maar ik hou ervan om afstand te nemen van mijn eigen persoon en omstandigheden. En doordat mannen verder van mij af staan, kan ik ze beter gebruiken. Ik zal dan ook nooit een boek maken over bijvoorbeeld mijn familie of mijn jeugd. Ik voel me een echte schrijver van fictie en hou ervan om iets te construeren. Als schrijver ben je een godheidje. Je laat iedereen naar believen geboren worden en sterven."’ Bron: Moerman, Jacob, in: de Haagsche Courant, 13-03-1998 Recensie De laatste Romanov : Ongewone plot in nieuwe roman van Rascha Peper
HOE WONDERBAARLIJK, hoe extatisch verrukkelijk is het als je je hele studentenleven gefascineerd bent geweest door de laatste Russische tsarenfamilie en je komt op een spoor waaruit zou kunnen blijken dat je misschien wel een nakomeling bent van deze vorsten! Dat is wat de hoofdpersoon uit Rascha Pepers nieuwste roman Russisch blauw overkomt. Peper verraste vorig jaar met het spannende Rico's vleugels. Nu heeft ze opnieuw bewezen een schrijfster te zijn van buitengewoon meeslepende boeken, die daarbij bovendien een ongewone plot niet uit de weg gaat. De jonge historicus Lex Grol deed tijdens zijn studie al uitgebreid onderzoek naar de laatste tsarenfamilie. Naar Nicolaas II, zijn vrouw Alexandra, hun dochters Marie, Olga, Tatjana en Anastasia en de jongste, de aan hemofilie lijdende tsarevitz. Grol begeert Olga en hij vereenzelvigt zich met Alexej. Daarom ook noemt hij zich zelf niet Geert, maar gebruikt hij zijn tweede voornaam Alexander. De vereenzelviging is des te makkelijker omdat ook hij aan de erfelijke bloederziekte lijdt. Grols afkomst is onduidelijk en laat daardoor ruimte voor speculaties. Zijn moeder is een Russin, die op 4-jarige leeftijd naar Nederland werd gestuurd om van een oogkwaal te genezen. Zij kwam terecht in het steil communistische pleeggezin Kokernoot, dat maar een ding nastreeft: het heil van de arbeidersklasse. Dat heil staat elke vreugd of luxe in de weg. In het begin van Russisch blauw past Lex op de prachtige villa van de familie Veere, een gezin dat het absoluut gedroomde tegendeel is van zijn sobere leefomgeving. Hij is verliefd op hun villa en tuin, maar vooral op het oude, mozaïekzwembad met dolfijntegeltjes, dat hij onderhoudt en waarin hij dagelijks zwemt, een bezigheid die hem zijn ziekte en zwakheid even doet vergeten. Zijn duik in het water vormt uitdijende cirkels, o's, in zijn ogen de O van Olga of van Oktoberrevolutie desnoods Dan belt zijn oude professor hem met het verzoek co-auteur te worden van een standaardwerk betreffende de Russische geschiedenis. Lex, die zijn passie vijf jaar geleden achter zich heeft gelaten, omdat het hem onverdraaglijk voorkwam, dat hij niet door de hermetische kring van de zeven vorstelijke dode personen kon breken en hen vergeefs toeriep vanuit een ander leven, moet natuurlijk over de Romanovs schrijven. En dan laait zijn oude hartstocht weer op. In Russisch blauw lopen verschillende verhaallijnen dooreen: het leven in het heden van Lex Grol in de riante villa van de ouders van zijn jeugdvriend Sweder Veere, met daardoorheen zijn, nòg grondiger onderzoek naar de dood van tsarenfamilie. Daarnaast is er het verhaal van zijn eventuele verwantschap met de Romanovs, via zijn Russische grootvader. Die draagt dezelfde naam als de man die later opdook in een psychiatrische inrichting en die beweerde de laatste tsaar te zijn, wat aannemelijk werd door zijn hemofilie, zijn niet ingedaalde teelbal, zijn rijkgedetailleerde kennis van de Romanovs en zijn aristocratische spraak. Daarbij kwam dat Alexejs lijk nooit is gevonden. Een groot deel van de roman wordt ingenomen door Lex' wilde fantasieën over het leven van de Romanovs, gebaseerd op zijn kennis van foto's, brieven en dagboeken. Ook zijn jeugdherinneringen aan de familie Veere worden uitgebreid beschreven de familie die met zijn liberale upper class-sfeer zo'n krasse tegenstelling vormt met zijn burgerlijke ouders. De parallel tussen Lex, de communistisch opgevoede outsider, die hunkert naar opname in de familie Romanov, oftewel naar eenwording met de Veeres, wier stijl, etiquette en waardige gevoel voor 'noblesse oblige' Lex' bewondering afdwingen, is overduidelijk. De gebeurtenissen uit 1918 en het heden lopen steeds meer in elkaar over, mede door de discussies tussen Lex en Sweder over het einde van de Romanovs, vermoord in de kelder van een villa in Jekaterinenburg: de meisjes die maar niet stierven ondanks de vele kogels, naar later bleek omdat die afketsten op de diamanten die ze in hun korsetten verborgen hielden. Het gesol met de lijken, waarvan er tenslotte twee ontbraken, dat van de jonge Alexej en van een van zijn zusjes. Vandaar de steeds opduikende nieuwe Anastasia's deze eeuw. Kortom, Peper geeft ons fascinerende speculaties en feiten. Als Lex het vermoeden krijgt, dat hij de achterkleinzoon van Alexej is, neemt zijn fantasie koortsachtige proporties aan. Ook de lezer wil zekerheid. Peper beschrijft geestig hoe Lex zich voorstelt hoe hij bij zijn hematoloog binnenstapt: 'Een DNA-testje graag, ik denk dat ik de achterkleinzoon van de tsaar ben.' 'Ga eens rustig zitten, Lex. Wat voor medicijnen gebruikte je ook alweer?' Grols fantasieën worden steeds grotesker: hij ziet kraanvogels overvliegen, hij raakt volledig in in trance. Lex Grol een Romanov? Zijn euforie gaat zo ver dat hij een peperduur chic jasje koopt van een onbekend soort blauw. 'Russisch blauw', vertrouwt hij de verkoper toe, die tevreden deze niet bestaande tint bij zijn woordenschat inlijft. Hoe het afloopt, wordt hier uiteraard niet vermeld, verrassend is het wel. Aan het slot is er Lexs louterende ontmoeting met de stiekeme, geheimzinnige zwembadgebruikster Loti. Tot nu toe had hij alleen gedroomde vriendinnen, Sweders zusje Wendela, Olga Romanov natuurlijk, een barmeisje dat hij betrapte bij een achteloze neukpartij. Hij masturbeert met vrouwen van lucht, met doden, zoals Olga. Het zwembad, het golvende water, dat is zijn erotiek. Maar Loti weet tenslotte de cirkels die de onzekere Lex om zich heentrekt, zowel figuurlijk als in het water, te doorbreken. Zelfs de naam Olga ontheiligt ze. En zo sluit Peper in dit aanstekelijke, vermakelijke en tragische boek ook de romancirkel. Doris Grootenboer, in: het Algemeen Dagblad van 27-10-1995